Ντοκιμαντέρ του Γιάννη Χαριτίδη
της Ιφιγένειας Καλατζή*
Πόσοι άραγε γνωρίζουν ότι ο Δημήτρης Πουλικάκος ήταν δημιουργός σουρεαλιστικών κολάζ πριν τον απορροφήσει η ροκ και πόσοι έχουν ακούσει ότι το ’60, μια μικρή παρέα Eλλήνων υπαρξιστών επιδιδόταν σε ντανταϊστικά δρώμενα, στους δρόμους του Κολωνακίου; Αυτά και πολλά άλλα περιλαμβάνονται στο ντοκιμαντέρ Φωνές από το υπόγειο του Γιάννη Χαριτίδη, για το αθηναϊκό άντεργκραουντ, που προβάλλεται από τις 5/6, αποκλειστικά στον κινηματογράφο Μικρόκοσμος. Πιάνοντας το νήμα ενός καλλιτεχνικού περίγυρου που εξέφρασε μια αντισυμβατική πρωτοποριακή τέχνη, κόντρα στο συντηρητικό κατεστημένο, παρουσιάζεται η αξιόλογη δουλειά καλλιτεχνών που παρέμειναν άγνωστοι στην επίσημη καλλιτεχνική καταγραφή της χώρας μας.
Μιλάνε θρυλικοί εκδότες, εμβληματικοί ποιητές και πολλοί εικαστικοί, ανάμεσά τους οι Λεωνίδας Χρηστάκης, Τέoς Ρόμβος, Νάνος Βαλαωρίτης, Θανάσης Ρεντζής κ.ά. Ακούγονται απαγγελίες ποιημάτων, παρουσιάζονται πειραματικά φιλμάκια και εικαστικά έργα ψυχεδελικής αισθητικής μιας ολόκληρης υποκουλτούρας, ανάμεσα στα κόμικς, το ροκ και την μπιτ ποίηση, ενώ ηγετικές μορφές του ρεύματος αυτού καταθέτουν τις μαρτυρίες τους για μια εποχή που έσφυζε από καλλιτεχνικά και κοινωνικοπολιτικά ερεθίσματα. Ο πρωτοποριακός καλλιτεχνικός περίγυρος της Αθήνας του ’60 και του ’70 οριοθετείται αισθητικά και χωροταξικά κάπου ανάμεσα στην Πλάκα, το Κολωνάκι και τα Εξάρχεια, με αναφορές στα στέκια -δισκάδικα και καφενεία- των καλλιτεχνών αυτών.
Εστιάζοντας σε μια άγνωστη πτυχή της ελληνικής τέχνης, μαθαίνουμε για πολλά περιοδικά που εκδόθηκαν τότε και στην πορεία χάθηκαν από το προσκήνιο, αλλά και για τις μεμονωμένες περιπτώσεις όσων αγκάλιασαν και στήριξαν αυτές τις προσπάθειες, με ταιριαστή μουσική επένδυση απ’ τον θρυλικό Θεσσαλονικιό ροκά Τέρρυ Παπαντίνα. Η πολύ επιμελημένη ανεξάρτητη αυτή παραγωγή περιορίζεται περισσότερο στο χαρακτήρα μιας νοσταλγικής ανασκόπησης, χωρίς συσχετισμούς με το εκρηκτικό πολιτικό σκηνικό της εποχής. Ως ρομαντικός τυμβωρύχος, ο Χαριτίδης ανασύρει από τη λήθη ανθρώπους και εικόνες, φέρνοντας στο φως την άγνωστη εγχώρια πρωτοποριακή τέχνη, ενώ ανοίγει αισθητικό διάλογο με τη νέα γενιά, συμβάλλοντας σε μια εκ νέου, αναζήτηση της νεοελληνικής μας ταυτότητας.
Θα είχε ενδιαφέρον, σε μελλοντικές ενδεχομένως παραγωγές, να συμπληρωθεί αυτή η προσπάθεια και με παράλληλες μορφές πρωτοποριακής τέχνης -κινηματογράφος, μουσική- ώστε να αναδειχθεί η ενδιαφέρουσα και καθοριστική διάδραση της πρωτοπορίας στη μελλοντική διαμόρφωση μιας επικρατούσας αισθητικής (μέινστριμ) κάτι που δεν παρατηρήθηκε μόνο στη χώρα μας.
* Η Ιφιγένεια Καλαντζή είναι θεωρητικός/κριτικός κινηματογράφου
Στο φύλλο 182 (5 Οκτωβρίου 2013) του Δρόμου της Αριστεράς δημοσιεύτηκε μια ενδιαφέρουσα συνέντευξη που μας είχε παραχωρήσει ο Γιάννης Χαριτίδης, με τίτλο: «Στο φως το ελληνικό αντεργκράουντ». Αξίζει να διαβαστεί!
