Όχι, δεν μιλάμε για τα CDs τής μουσικής βιομηχανίας. Αλλά για τα CDS (Credit Default Swaps) που μπήκαν στην καθημερινότητά μας, τους τελευταίους μήνες. Υποτίθεται ότι είναι η απόλυτη ενσάρκωση του «κακού», της κερδοσκοπίας που με τόσο πάθος καταγγέλλει ο πρωθυπουργός.
Είναι μια σχετικά πρόσφατη επινόηση της τραπεζοκρατίας (από το 1990). Τυπικά, είναι ασφαλιστικά συμβόλαια και ασφαλίζουν επενδυτές κρατικών ή εταιρικών ομολόγων έναντι του κινδύνου χρεοκοπίας χώρας ή εταιρίας. Ουσιαστικά, είναι παράγωγα χρηματοοικονομικά προϊόντα που «ασφαλίζουν» όχι μόνο τους κατόχους ομολόγων, αλλά οποιοδήποτε άλλο ενδιαφερόμενο «αρπακτικό». Αυτά τα «γυμνά» CDS, δηλαδή, παράγωγα στα οποία επενδύει κανείς και χωρίς να κατέχει ομόλογα, επικρίνονται ως κορωνίδα της κερδοσκοπίας.
Για τι εύρους κερδοσκοπία μιλάμε φαίνεται από το παράδειγμα: Ένας επενδυτής (π.χ. hedge fund) αγοράζει ένα ασφάλιστρο CDS δύο ετών προς 300.000 ευρώ (δηλαδή με spread 300 μονάδες βάσης) που αντιστοιχεί σε ομόλογα 10 εκατ. ευρώ (τα οποία όμως ο επενδυτής δεν είναι υποχρεωμένος να κατέχει). Αν μέσα σε ένα χρόνο η χώρα χρεοκοπήσει, ο επενδυτής δικαιούται να πάρει 9,7 εκατομμύρια ευρώ! Αν δεν συμβεί… το μοιραίο, χάνει 300.000 ευρώ. Αλλά επειδή η αγορά των CDS είναι μια αγορά win win (που θα ‘λεγε κι’ ο Παπανδρέου), ο επενδυτής έχει μία ακόμη δυνατότητα: να κλείσει πρόωρα το συμβόλαιό του και να πουλήσει το CDS βγάζοντας ένα κέρδος αντίστοιχο με το spread του ομολόγου. Το εξωφρενικό είναι ότι οι «παίκτες» αγοράζουν «ασφάλιστρα» έναντι κινδύνου που οι ίδιοι δεν διατρέχουν! Όπως αναφέρει το προσφιλές παράδειγμα, είναι σαν να ασφαλίζεσαι εσύ για το ενδεχόμενο να πάρει φωτιά το σπίτι του γείτονα. Οπότε, τι σε συγκρατεί από το να του βάλεις φωτιά μια ώρα αρχύτερα και να κερδίσεις το τριακονταπλάσιο της «επένδυσής» σου;
Βεβαίως, τα CDS δεν είναι περισσότερο ένοχα από τα ίδια τα κρατικά ομόλογα στα οποία εκφράζεται το χρέος. Κερδοσκοπία αποτελεί και η «κανονική» επένδυση στο κρατικό χρέος, οι ανοικτές πωλήσεις (short selling) ομολόγων που ανεβοκατεβάζουν κατά βούληση τα επιτόκια. Κι αν δούμε την κλίμακα μεγεθών (9 δισ. πραγματικά δολάρια στα CDS, έναντι εικονικού όγκου συμβολαίων 83 δισ. δολαρίων και 400 δισ. δολαρίων κρατικών χρεογράφων) θα διαπιστώσουμε ότι όλος ο μηχανισμός πώλησης χρέους είναι ένα τεράστιο κερδοσκοπικό παιχνίδι.
Όπως ήταν και τον 19ο αιώνα, όταν ο Μαρξ ανακάλυπτε το δημόσιο χρέος στο DNA του καπιταλισμού: «Το δημόσιο χρέος γίνεται το credo (πιστεύω) του κεφαλαίου. Και από τη στιγμή που εμφανίζεται η χρέωση του δημοσίου, τη θέση του αμαρτήματος ενάντια στο άγιο πνεύμα, για το οποίο δεν υπάρχει άφεση, την παίρνει η καταπάτηση της πίστης απέναντι στο δημόσιο χρέος. Το δημόσιο χρέος γίνεται ένας από τους πιο δραστικούς μοχλούς της πρωταρχικής συσσώρευσης…» («Το Κεφάλαιο», τόμος πρώτος, κεφ.21).
