Από το ξεκίνημα του ρωσοΝΑΤΟϊκού πολέμου στην Ουκρανία η στήλη αυτή έχει αναφερθεί τρεις φορές στο ζήτημα της Ουδετερότητας της χώρας, και πολλές φορές στους βαθμούς κυριαρχίας. Αυτά είναι σημαντικά θέματα στόχων και βηματισμών που αποκτούν ιδιαίτερο νόημα για μικρές και μεσαίες χώρες (σαν τη δική μας) σε μια θυελλώδη εποχή αναδασμών, ανακατατάξεων και αλλαγών συσχετισμών. Για παράδειγμα, σχετικά με το ζήτημα της Ουδετερότητας έχουμε αναφερθεί:
- Τον Σεπτέμβριο του 2022, όταν η ελληνική Βουλή επικύρωσε τα πρωτόκολλα ένταξης στο ΝΑΤΟ της Σουηδίας και Φινλανδίας, με το άρθρο «Η ακραία ΝΑΤΟφροσύνη και ο στόχος της Ουδετερότητας» (φύλλο 604).
- Τον Νοέμβριο του 2022 με αφορμή ένα πορτοκαλί πανό στην πορεία του Πολυτεχνείου, στο οποίο αναγράφονταν τα συνθήματα «Όχι στον πόλεμο και τη ΝΑΤΟφροσύνη – Ελευθερία, Ουδετερότητα, Δημοκρατία», με το άρθρο «Μπορεί να είναι στόχος η Ουδετερότητα της Ελλάδας;» (φύλλο 614).
- Τον Μάρτιο του 2024, όταν στη Βουλή κυρώθηκαν –με ψήφους της Ν.Δ. και του ΠΑΣΟΚ– δύο μνημόνια ανάμεσα σε Ελλάδα και ΗΠΑ, με τα οποία στρατιωτικό προσωπικό των ελληνικών ενόπλων δυνάμεων μπορεί να διατίθεται και να λειτουργεί υπό αμερικάνικη στρατιωτική διοίκηση όπου κρίνουν αναγκαίο οι ΗΠΑ στην Ευρώπη, με το άρθρο «ΝΑΤΟφροσύνη ή Ουδετερότητα;» (φύλλο 676).
Ορισμένες βασικές (προκαταρκτικές) επισημάνσεις
Πρώτη επισήμανση: Ο όρος «ουδετερότητα» έχει χρησιμοποιηθεί με πολλές σημασίες και σε διαφορετικές εποχές. Τα εξηγήσαμε όλα αυτά εκτενώς στο δεύτερο άρθρο που αναφέραμε πιο πάνω. Η θέση που υποστηρίζουμε είναι σαφής, δίνοντας έμφαση στον ενεργητικό χαρακτήρα που πρέπει να έχει το σύνθημα-στόχος της Ουδετερότητας:
«Πρώτον να απεμπλακούμε με όλους τους τρόπους από τον σε εξέλιξη πόλεμο. Να μην λειτουργήσει η χώρα μας σαν μεγάλη στρατιωτική βάση των ΗΠΑ. Να μην αποστρατιωτικοποιηθούν τα νησιά και να μην σταλεί ο οπλισμός τους στις ουκρανικές δυνάμεις. Πέρα από αυτά: η Ελλάδα να μετατραπεί σε χώρα και παράγοντα ειρήνης, και να αποσυρθούν όλα τα τμήματα των ένοπλων δυνάμεών της που δρουν στο εξωτερικό. Τέλος, η θέση για Ουδετερότητα συνδυάζεται με τον στόχο του τερματισμού του πολέμου όσο πιο γρήγορα γίνεται».
Και παρακάτω στο ίδιο άρθρο:
«Η Ελλάδα δεν έχει κανέναν λόγο να εμπλακεί στον πόλεμο που διεξάγεται στην Ουκρανία, ούτε να ακολουθεί υπηρετικά ό,τι θέλουν και διατάσσουν οι ευρωατλαντικοί πάτρωνες και εμπρηστές του πολέμου. Ούτε έχει συμφέρον να θεωρήσει εχθρική χώρα τη Ρωσία και να προσφύγει στον φθηνό αντιρωσισμό αμερικάνικης κοπής. Έχει σαν χώρα ιδιαίτερα προβλήματα (εθνικά και κοινωνικά), και οφείλει να βρει τον δικό της δρόμο και τον δικό της βηματισμό, που να κατοχυρώνουν βαθμούς κυριαρχίας σε όλα τα επίπεδα – κι όχι να υποβιβάζεται σε μετανεωτερική νεοαποικία και σε πιθανό στόχο διαφόρων εμπόλεμων δυνάμεων ή επίδοξων επεκτατιστών και νταήδων στην περιοχή».
Δεύτερη επισήμανση: Είναι σαφέστατο πως ο κυρίαρχος πολιτικός κόσμος και οι οικονομικοί ολιγάρχες της χώρας έχουν έναν τελείως διαφορετικό προσανατολισμό, κληρονομημένο από το πλέγμα και καθεστώς της εξάρτησης της χώρας, και από τον ίδιο τον χαρακτήρα της αστικής τάξης στην Ελλάδα. Παραδείγματα: «Σωστή πλευρά της ιστορίας», «είμαστε ο πιο αξιόπιστος και προβλέψιμος σύμμαχος των ΗΠΑ» (Μητσοτάκης). «Από την Κέρκυρα μέχρι το Καστελόριζο και από την Κρήτη μέχρι τη Θράκη, σας παραδίδουμε την Ελλάδα σήμερα στα χέρια σας. Και είμαστε βέβαιοι ότι είναι σε καλά χέρια», Κώστας Τασούλας (νυν πρόεδρος Δημοκρατίας) προσφωνώντας τον κ. Μενέντες (ο οποίος λίγο αργότερα καταδικάστηκε 11 χρόνια φυλακή για δωροληψία στις ΗΠΑ). Και τόσα, τόσα άλλα δείγματα εθελοδουλίας, ΝΑΤΟφροσύνης. Για να μην αναφερθούμε στις υποκλίσεις του κ. Γεραπετρίτη προς τον Ερντογάν μέσα στο Μαξίμου. No problem για τις ελίτ. Μόνο που μετατρέπονται σε καρπαζοεισπράχτορα. Θα μιλήσουμε για αυτό παρακάτω.
Τρίτη επισήμανση: Είναι αλήθεια ότι δεν γίνεται σχεδόν κανένας λόγος για Ουδετερότητα της χώρας τόσο από πλευράς κομμάτων του πολιτικού συστήματος όσο και από την πλευρά κινημάτων-κινητοποιήσεων. Τα μεν κόμματα έχουν αποδεχθεί σε γενικές γραμμές το Δυτικό, ΝΑΤΟϊκό, πλαίσιο, κι έχουν επίσης αποδεχθεί στην πράξη την αύξουσα ισχύ της Τουρκίας στην περιοχή και την ανάγκη συνεργασίας μαζί της. Οι δε κινητοποιούμενοι άνθρωποι παραμένουν σε ένα γενικό πλαίσιο καταγγελίας του πολέμου, του καπιταλισμού, του εθνικισμού, του Ισραήλ κ.λπ., χωρίς να προχωρούν σε προβολή θέσεων, ενδιάμεσων βημάτων και στόχων που θα μπορούσαν να δημιουργήσουν προϋποθέσεις και συσχετισμούς για μια διαφορετική πορεία. Ή θα υπάρξει μια μεγάλη ανατροπή (όπως την φαντάζεται ο καθένας ή την προπαγανδίζουν οι πιο πονηροί, π.χ. το ΚΚΕ – χωρίς να τρομάζουν κανέναν, γιατί το έχουν πάρει όλοι είδηση ότι είναι σκέτα βεγγαλικά και ρητορική), ή τίποτα απολύτως. Η έκφραση «να κατακτήσουμε βαθμούς κυριαρχίας» ή ακόμα και το αίτημα της Ουδετερότητας, ίσως φαίνονται σαν «δεξιές παρεκκλίσεις»…
Η αλήθεια είναι ότι στη χώρα έχει εκδηλωθεί ένα σχετικά μικρό αντιπολεμικό κίνημα σε σχέση με άλλες χώρες, και αυτό ζητά μια εξήγηση. Οι μαξιμαλισμοί στις διακηρύξεις και η παντελής έλλειψη σύνδεσης αυτών των μεγάλων ζητημάτων, συνδυασμένα με την προσκόλληση του πολιτικού κόσμου στα ποσοστά και στις εκλογές, οδηγούν γρήγορα στην αποδυνάμωση της μαζικής λαϊκής πάλης γύρω από στόχους και δεν δημιουργούν σοβαρά εμπόδια στην αστική πολιτική γενικά. Δεν τέθηκε με σοβαρότητα το τι θα σήμαινε ένα μεγάλο μαζικό κίνημα ειρήνης στην Ελλάδα. Πολλές διαφορετικές συγκεντρώσεις, άλλες πρωτοβουλίες, μικροκομματισμοί, κατακερματισμοί κ.λπ. δημιουργούν όλους τους όρους για διασκορπισμό θέλησης, δυνάμεων, και κυρίως για την ανυπαρξία συγκεκριμένων και σωστά ιεραρχημένων στόχων.
Το βασικό είναι αν υπάρχει πολιτική βούληση και φορέας της πολιτικής βούλησης, δηλαδή Υποκείμενο σε όλες τις εκδιπλώσεις του: ηγεσία, Πολιτεία, κοινωνία
Η σημερινή κατάσταση
Μετά σχεδόν δυόμιση χρόνια πολέμου στην Ουκρανία και 600 ημερών πολέμου στη Μέση Ανατολή και γενοκτονίας στη Γάζα, έχουν συμβεί πολλά, έχουν γίνει πολλές ανατροπές, υπάρχουν πολλά νέα δεδομένα. Νέα δεδομένα επί του πεδίου του πολέμου· νέα δεδομένα στον διεθνή συσχετισμό δυνάμεων· νέα δεδομένα στο εσωτερικό της «σωστής πλευράς της Ιστορίας»: η Ρωσία κερδίζει στον πόλεμο της Ουκρανίας· η Συρία δεν υπάρχει όπως την ξέραμε και αναδιατάσσεται ο χάρτης της Μέσης Ανατολής· ο Τραμπ αλλάζει τη στρατηγική των ΗΠΑ δημιουργώντας νέες συμμαχίες και τακτικές· η Ευρώπη γίνεται πολιτική έδρα της παγκοσμιοποίησης και του «κόμματος του πολέμου» ενώ σπαράσσεται από τριγμούς και φυγόκεντρες τάσεις· οι BRICS συνεχίζουν να αμφισβητούν την κυριαρχία της Δύσης· η Τουρκία αναβαθμίζεται σε δύναμη πρώτης γραμμής με ενεργό ρόλο σε πολλά μέτωπα.
Όλα αυτά μέσα σε δύο πυκνά χρόνια. Ο χρόνος επιταχύνεται, τα γεγονότα έχουν έναν ρυθμό πολύ γρήγορο, τα θέατρα των αντιπαραθέσεων είναι πολλαπλά: πεδία πραγματικών μαχών και δοκιμασίες νέων τρόπων διεξαγωγής πολέμων· ψηφιακός μετασχηματισμός και εισβολή της Τεχνητής Νοημοσύνης σε πολλά πεδία· οικονομικός πόλεμος, με κορυφή του παγόβουνου τους δασμούς· ενέργεια, δρόμοι ενέργειας, αλυσίδες αξιοποίησης, χρηματιστήρια και απανωτά μπλακ άουτ· ανταγωνισμός στο διάστημα και στην κυβερνοασφάλεια. Ο ανταγωνισμός ανάμεσα στα μεγάλα και ενεργά κέντρα του σύγχρονου κόσμου τα συμπεριλαμβάνει όλα αυτά.
Και η νησίδα «Ελλάδα» μέσα σε όλα αυτά τι κάνει; Τι σχεδιάζει; Τι διαβάζει; Πώς υπάρχει; Οι άρχουσες ελίτ της χώρας έχουν μια γρήγορη απάντηση: Θα προσκολληθούμε περισσότερο σε ό,τι λέγεται και υπάρχει ως Δύση, και ιδιαίτερα σε κάποια μεγάλη δύναμη (προτιμητέες οι ΗΠΑ) και ό,τι βγει μέσα από την προσκόλληση και δια της προσκολλήσεως. Δεν υπάρχει άλλος δρόμος γι’ αυτές. Δια της προσκολλήσεως η διαιώνιση της ιδιοτέλειάς τους, χωρίς την παραμικρή σκέψη για τη συρρίκνωση και την καταβύθιση κοινωνίας και τόπου. Στο προηγούμενο φύλλο («Ρεαλπολιτίκ και φινλανδοποίηση: Η περίπτωση της Ελλάδας») είχαμε τονίσει ότι στις δυνάμεις που παρεμβαίνουν και στις οποίες προσκολλώμεθα (παραδοσιακά ευρωδυτικές) τώρα πρέπει να προστεθούν η Τουρκία και το Ισραήλ. Πολλαπλή προσκόλληση, πολλαπλή εξάρτηση, πολλαπλή πρόσδεση. Και για κατανάλωση προβολή ορισμένων «τριγωνικών συμμαχιών» π.χ. Ελλάδα-Αίγυπτος-Κύπρος ή Ελλάδα-Κύπρος-Ισραήλ κ.ο.κ. Χωρίς καμία περίσκεψη για το πού μπορεί να οδηγήσει αυτή η στάση.
Αποτελέσματα: υποτελής καρπαζοεισπράκτορας
Όταν αυτοδηλώνεσαι ως ο «πιο προβλέψιμος σύμμαχος», μην περιμένεις να σε πάρουν στα σοβαρά. Ιδιαίτερα όταν το ειδικό βάρος είναι αντιστρόφως ανάλογο με τις «περήφανες» διακηρύξεις…
- Πρώτο λοιπόν αποτέλεσμα σε όλα τα μέτωπα του ορίζοντα είναι να μην υπολογίζεται η Ελλάδα σχεδόν καθόλου. Είναι εντελώς χαρακτηριστική η συμπεριφορά όλων (μέχρι και του Ράμα της Αλβανίας ή του Μίτσκοσκι της ΠΓΔΜ, «Βόρειας Μακεδονίας» μετά τη συμφωνία των Πρεσπών, η οποία ακόμα προκαλεί ρίγη περηφάνιας σε όλα τα θραύσματα που παλιού ΣΥΡΙΖΑ).
- Ο Ερντογάν εγκαινιάζει δεύτερο Μέγαρο στα κατεχόμενα στην Κύπρο, έχει εξασφαλισμένο ότι τίποτα δεν πρόκειται να γίνει πέρα από τα 6 μίλια των χωρικών υδάτων της Ελλάδας, διεκδικεί άμεσα και νησιά του ανατολικού Αιγαίου, επιβάλλει την αποστρατιωτικοποίησή τους, αγοράζει γη και σπίτια σε ολόκληρη την Θράκη με προμετωπίδα βουλγαρικές εταιρείες, διεισδύει οικονομικά σε πολλούς επιχειρηματικούς τομείς στην Ελλάδα. Τώρα οι κυβερνήτες μας βλέπουν ολόκληρη την Ευρώπη να αποκτά ιδιαίτερη εταιρική στρατιωτική σχέση με την Τουρκία και να αδιαφορεί φανερά για τις γκρίνιες της Ελλάδας.
- Σε λίγο αναμένεται η πρέσβειρα Κίμπερλι (Ιούλιο; Αύγουστο; αλήθεια, γιατί καθυστερεί;) και θα δούμε τι θα πει η φωνή του Τραμπ για την περιοχή μας… Ο Μητσοτάκης είναι κομμένος από τον Τραμπ, ψάχνει να πιάσει –μάταια μέχρι τώρα– επαφή με το περιβάλλον του, αλλά έχει εκτεθεί πολύ ως φιλοΜπάιντεν την προηγούμενη περίοδο.
- Οι Ρώσοι βλέπουν ότι η Ελλάδα ακολουθεί πιστά μια αντιρωσική πολιτική στάση σε όλα τα πεδία, και δεν θα έχουν κανένα πρόβλημα να στείλουν ένα μήνυμα σε όλη τη Δύση προκαλώντας κάποιο «πρόβλημα» στις περιπολίες των εκ Ρουμανίας ορμώμενων ελληνικών F16 προς τους ουρανούς της Ουκρανίας. Βολικός στόχος για ευρύτερο μήνυμα. Παράλληλα όμως και έκθεση της χώρας σε τυχοδιωκτισμούς προς χάρη του πολέμου ενάντια στη Ρωσία.
- Το Ισραήλ θεωρεί την Ελλάδα στρατηγικό του μετόπισθεν, και πολλές ισραηλινές εταιρείες έχουν επιδοθεί σε ένα ξέφρενο real estate σε πολλές περιοχές της Ελλάδας και της Κύπρου. Ακόμα και η Αίγυπτος προχώρησε στην κίνηση για τη Μονή του Σινά ξέροντας ότι δεν θα βρει καμιά σοβαρή αντίσταση. Η γενική υποβάθμιση της χώρας στον διεθνή περίγυρο και στην περιφέρειά μας είναι γεγονός ευδιάκριτο.
Δεδομένοι, προβλέψιμοι, φοβικοί, εθελόδουλοι: μας έχουν πάρει όλοι χαμπάρι. Η πολιτική του «κατευνασμού» έφτασε στο σημείο να βγει εγκύκλιος που ζητά να μην γίνουν εκδηλώσεις για την Άλωση της Κωνσταντινούπολης, μην τυχόν και θυμώσει ο Ερντογάν… Προχωρούν λοιπόν τους σχεδιασμούς τους μικροί και μεγάλοι χωρίς να μας υπολογίζουν, κι όλο κάτι παίρνουν ή κατορθώνουν. Το περιέγραψε παραστατικά ένας πρώην πρωθυπουργός και πρώην αρχηγός της Ν.Δ. (ο κ. Σαμαράς) μιλώντας για την εξωτερική πολιτική της χώρας: κυριαρχεί «το δόγμα του Yes Men», και του «ό,τι πείτε, παντού και με όλους». Ε, τι να κάνουν οι άλλοι όταν βλέπουν τέτοια large συμπεριφορά; Αρπάζουν όσα μπορούν, ρίχνουν και καμιά φάπα ή μια θωπεία…
Ανάγκη μιας άλλης πορείας
Ξαναφέρνουμε το ζήτημα της Ουδετερότητας και της κατάκτησης βαθμών κυριαρχίας της χώρας ως μιας πολιτικής ενεργητικού χαρακτήρα, κι όχι παθητικής αποδοχής κελευσμάτων ή προτροπών μεγάλων δυτικών και περιφερειακών δυνάμεων. Είναι αναγκαία μια ενεργητική πολιτική εθνικής κυριαρχίας και Ουδετερότητας της χώρας, μια προάσπιση της κυριαρχίας, άρα και άσκηση κυριαρχίας από την Πολιτεία, και μια ενεργητική πολιτική Ειρήνης για την περιοχή, την Ευρώπη, τη Ν.Α. Μεσόγειο. Ένα σχέδιο εθνικής κυριαρχίας στις σύγχρονες συνθήκες και μια στάση Ουδετερότητας δεν μπορούν να ενεργοποιηθούν χωρίς μια γενική αφύπνιση και ενεργοποίηση όλων των κοινωνικών και λαϊκών δυνάμεων του τόπου, χωρίς μια μεγάλη εθνική και κοινωνική συμμαχία που θα ξεπερνά την αγκύλωση και την υποδούλωση του πολιτικού συστήματος στις δομές της εξάρτησης και της υποτέλειας. Χωρίς μια κοινωνία και έναν λαό που να είναι ενημερωμένος, σύγχρονος, καταρτισμένος, ενεργητικός, πολιτικοποιημένος σε άλλη βάση από τη σημερινή σαπίλα που κυριαρχεί, δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί η πορεία της χώρας και της κοινωνίας προς μια μεγάλη συρρίκνωση και πολλαπλό κοινωνικό και χωρικό κατακερματισμό.
Δεν είμαστε Κασσάνδρες. Σκεπτόμαστε ρεαλιστικά, βλέπουμε την πορεία χωρίς πυξίδα, αισθανόμαστε τις απειλές, βιώνουμε το υπαρξιακό πρόβλημα της Ελλάδας. Προβληματιζόμαστε για το ποια μπορεί να είναι μια διέξοδος από την προδιαγεγραμμένη πορεία. Δεν αποδεχόμαστε το τετελεσμένο του «δεν υπάρχει άλλος δρόμος». Σήμερα μάλλον υπάρχουν χαραμάδες και δυνατότητες μιας διαφορετικής πορείας από αυτήν που γράφουν οι οδηγίες των φαρμάκων που μας συνταγογραφούν. Υπάρχει άλλος δρόμος, υπάρχουν άλλες δυνατότητες. Το αποδεικνύει η ίδια η πραγματικότητα άλλων χωρών: Τσεχία, Σλοβακία, Τουρκία, Ουγγαρία, Βραζιλία, Ουρουγουάη δείχνουν σε ορισμένες περιπτώσεις βαθμούς κυριαρχίας και ανεξαρτησίας από κέντρα και εντολές ισχυρών δυνάμεων. Υπάρχουν κι άλλα παραδείγματα: Σερβία ή Βουλγαρία, Ισπανία ή Πορτογαλία, που κρατούν διαφορετική στάση σε ζητήματα ή κατορθώνουν εξαιρέσεις από οδηγίες και ντιρεκτίβες.
Το βασικό λοιπόν δεν είναι αν υπάρχει άλλη δυνατότητα, άλλη στάση, διαφοροποίηση, βαθμοί κυριαρχίας κ.λπ. Το βασικό είναι αν υπάρχει πολιτική βούληση και φορέας της πολιτικής βούλησης, δηλαδή Υποκείμενο σε όλες τις εκδιπλώσεις του: ηγεσία, Πολιτεία, κοινωνία. Εκεί βρισκόμαστε ακόμα πολύ πίσω. Αυτό όμως δεν είναι δικαιολογία για να αδρανούμε…
Αιτήματα-Στόχοι
Πλήθος αιτημάτων μπορούν να προκύψουν. Ο κατάλογος θα ήταν μακρύς. Το «καμία εμπλοκή της Ελλάδας στους τωρινούς πολέμους» θα έπρεπε να οδηγήσει σε συγκεκριμένα αιτήματα και στόχους. Σκεφτείτε πάλι το σύνθημα στο πορτοκαλί πανό: «Ελευθερία – Ουδετερότητα – Δημοκρατία». Η ζωή των τελευταίων δύο χρόνων πρόσθεσε τα «Δικαιοσύνη – Τιμωρία – Οξυγόνο». Μπορούν να «παντρευτούν», να γίνουν μια σύνθεση, ένα άμεσο πρόγραμμα ενός ρεύματος μέσα στην κοινωνία, να γίνουν πολιτική βάση μιας τεράστιας δεξαμενής/χώρου/εγχειρήματος που να ασκεί πίεση και να αποτρέπει γεγονότα ή να ανοίγει δρόμους για άλλους συσχετισμούς.
Μια χώρα, άρα και μια κοινωνία, δεν μπορεί να υπάρχει μέσα σε ένα τέλμα. Μια μετανεωτερική αποικία, μια 52η πολιτεία των ΗΠΑ, μια περιφέρεια της Ε.Ε., ένα βιλαέτι της Τουρκίας, ένα υβρίδιο όλων αυτών με μερικά ισραηλινά «χωριά» στην επικράτειά μας (ίσως είναι αδόκιμη λέξη πλέον), όλα αυτά μπορούν να υπάρχουν μέσα σε ένα γενικευμένο τέλμα, μια μετάλλαξη ενός ιστορικού έθνους και ενός ιστορικού χώρου… Ναι, υπάρχει κι αυτή η εκδοχή σαν ενδεχόμενο, και μάλιστα πιθανό. Γιατί όμως δεν μπορούν να το παραδεχθούν ανοικτά και καθαρά όσοι το προετοιμάζουν; Μάλλον επειδή υπάρχουν αντισώματα, μάλλον επειδή αυτό κάπου «κολλάει». Εκεί λοιπόν που αυτό «κολλάει», εκεί που υπάρχουν αντισώματα, μπορεί να ευδοκιμήσει και να στερεωθεί ένας άλλος δρόμος, αντιθετικός. Ο οποίος από σήμερα έχει ανάγκη ψηγμάτων και στόχων (π.χ. σχέδιο εθνικής κυριαρχίας και κοινωνικής αλλαγής, ουδετερότητα της Ελλάδας στον πολυπολικό κόσμο κ.ο.κ.).
