Η ιστορία ενός διαρκούς αγώνα για την υπεράσπιση του (άγνωστου) υδροβιότοπου
Το κοντέρ να καταπίνει τα χιλιόμετρα της εθνικής οδού. Το χέρι να ψαχουλεύει στις τσέπες προς αναζήτηση ψιλών για τα επόμενα, και πάντα συχνότατα, διόδια. Από τη μια πλευρά η πόλη των Μεγάρων και από την άλλη, η θάλασσα, o Μεγαρικός Κόλπος. Και το γκάζι ανοίγει, τίποτα το ιδιαίτερο δεν φαίνεται να υπάρχει εδώ.
Και όμως, κρυμμένος και περιστοιχισμένος από ποικίλες ανθρωπογενείς οχλήσεις, βρίσκεται ένας υγρότοπος με διεθνή σημασία και ένας από τους σημαντικότερους της χώρας μας. Ανάμεσα στην Πάχη και τη Σαλαμίνα σχηματίζεται ο αβαθής Όρμος του Βουρκαρίου, ένας παράκτιος αλμυρός υγρότοπος (μέσο βάθος περίπου μόλις ένα μέτρο). Η οικολογική σημασία του, τεράστια. Έχουν καταγραφεί από τους ειδικούς επιστήμονες-ορνιθολόγους, 127(!) διαφορετικά ήδη πουλιών, όπως ερωδιοί, φλαμίνγκο, κύκνοι, αγριόπαπιες κ.ά. 86 από αυτά τα είδη διέπονται από ειδικό καθεστώς προστασίας, με βάση διεθνείς συνθήκες, όπως η Συνθήκη Ραμσάρ. Τρία είδη, μάλιστα, όπως ο μαυροκέφαλος γλάρος, συγκαταλέγονται στα παγκοσμίως απειλούμενα, και 11 στα απειλούμενα σε εθνικό επίπεδο. Χάρη στο αττικό κλίμα, διαχειμάζουν πολλά είδη πουλιών παγκόσμιου ενδιαφέροντος, όπως η Βαλτόπαπια και ο Στικταετός. Παρά την εκτεταμένη ανθρώπινη δραστηριότητα, υπάρχει αξιοσημείωτη πανίδα, ενώ λόγω της φυσικής διαμόρφωσής του ο κόλπος αποτελεί ένα φυσικό ιχθυοτροφείο. Κάτι ιδιαίτερα βολικό για τα πτηνά, μια και το Βουρκάρι, σύμφωνα με τα στοιχεία της Ελληνικής Ορνιθολογικής Εταιρίας, βρίσκεται σε κομβικό σημείο των κύριων μεταναστευτικών διαδρόμων της Ελλάδας. Η οικολογική αξία της περιοχής τεκμηριώνεται και επιστημονικά από μελέτες Ανώτατων Εκπαιδευτικών Ιδρυμάτων της χώρας, όπως το Πανεπιστήμιο Αιγαίου, μελέτες κρατικών φορέων, όπως το Ελληνικό Κέντρο Θαλάσσιων Ερευνών, ακόμα και πόρισμα του Συνηγόρου του Πολίτη. Η φυσική του ομορφιά, αυταπόδεικτη. Φλαμίνγκο να περπατούν στο νερό, σε απόσταση αναπνοής από την Αττική! Ακόμη, στην περιοχή βρίσκεται και το Τείχος της Μεγαρίδας που αποτελεί το μοναδικό ολοκληρωμένο σωζόμενο Τείχος της περιόδου της Επανάστασης και έχει κηρυχθεί ιστορικά διατηρητέο μνημείο.
Υπό εξαφάνιση
Όλα τα παραπάνω είναι λογικό να προξενούν εντύπωση. Δυστυχώς, δεν προκαλεί εντύπωση ότι στην περιοχή υπάρχει… βιομηχανική ζώνη! Από την αλλοτινή λιμνοθάλασσα 5τ.χλμ., τώρα έχουν απομείνει μόλις 0,9τ.χλμ. υγροτόπου στην παράκτια ζώνη. Σε αυτό συνέδραμε και το γεγονός ότι το 1984, με Προεδρικό Διάταγμα, το υδάτινο οικοσύστημα Βουρκαρίου χαρακτηρίστηκε ως Βιομηχανική Ζώνη Ήπιας Όχλησης, δίχως να διενεργηθεί Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων. Επίσης, το 1994, το Βουρκάρι δεν περιλήφθηκε στην απογραφή των υγροτόπων της χώρας από το Εθνικό Κέντρο Βιοτόπων Υγροτόπων. Οικοπεδοποιήθηκαν άνω των 700 στρεμμάτων αλμυρόβαλτων, οι αμμώδεις εκτάσεις χαρακτηρίστηκαν ως ζώνη εγκατάστασης βιομηχανικών μονάδων μέσης όχλησης, ενώ αποξηράνθηκαν και μπαζώθηκαν περίπου 300 στρέμματα για την κατασκευή του πρόσθετου τμήματος του αεροδρομίου της Γενικής Αεροπορίας, που έγινε σε αντίθεση με την προστατευτική για τους υγρότοπους νομοθεσία. Σημαντική υπήρξε και η ρύπανση από βιομηχανικά και γεωργικά απόβλητα, η απόρριψη σκουπιδιών, μπάζων καθώς και η άναρχη δόμηση. Ως σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της απειλής του όρμου από τα ιδιωτικά συμφέροντα, στην περιοχή επιδιώχθηκε να κατασκευαστεί εργοστάσιο ηλεκτροπαραγωγής των ΕΛ.ΠΕ.
Το πάγιο αίτημα της τοπικής κοινωνίας για προστασία της περιοχής αποκρυσταλλώθηκε στη σύσταση, από 13 συλλόγους της περιοχής αλλά και ευαίσθητους πολίτες, του Φορέα για την Προστασία του Βουρκαρίου.
Οι αγώνες έφεραν αποτέλεσμα. Τα ΕΛ.ΠΕ. έκαναν πίσω. Ακολούθησε η αναστολή έκδοσης οικοδομικών αδειών και έγκρισης εργασιών για την περιοχή του Βουρκαρίου, διάρκειας 9 μηνών, αλλά και η δημοσίευση προσχεδίου Προεδρικού Διατάγματος που ορίζει το Βουρκάρι, ως προστατευόμενη ζώνη και καταργεί το μεγαλύτερο μέρος της βιομηχανικής περιοχής.
Παρ’ όλα αυτά, τα πράγματα δεν είναι ρόδινα. Οι υπάρχουσες βιομηχανικές μονάδες που βρίσκονται στην περιοχή προστασίας προβλέπεται ότι θα εξακολουθήσουν τη λειτουργία τους για ακόμα είκοσι έτη. Το σημαντικότερο αρνητικό στοιχείο στους προτεινόμενους χάρτες χρήσεων γης είναι η εξαίρεση από τον αποχαρακτηρισμό, τμήματος της βιομηχανικής περιοχής. Αυτό πρακτικά μπορεί να σημαίνει καινούργιες βιομηχανικές μονάδες και εγκαταστάσεις.
Ακόμη, οι πολίτες έχουν να αντιμετωπίσουν τα σχέδια «αξιοποίησης» του ευρύτερου Μεγαρικού Παραλιακού Μετώπου, στο οποίο ακούγεται ότι σχεδιάζεται μεγάλο αγκυροβόλιο στην Πάχη και εγκαταστάσεις ιχθυοκαλλιεργειών. Παρά τα προαναφερθέντα, στο σημερινό κλίμα της καταστροφής και των «αξιοποιήσεων», ο αγώνας για το Βουρκάρι αποτελεί ένα φωτεινό παράδειγμα. Τον χώρο επισκέπτονται σχολεία, ενώ τα φλαμίνγκο συνεχίζουν να χορεύουν.
Ηλ.Στ.
