Το γαϊτανάκι που έστησε ο πολιτικός κόσμος γύρω από το φετινό γιορτασμό του Πολυτεχνείου είναι αποκαλυπτικό: Ρόλοι για όλους, υποκρισία και φαρισαϊσμός. Σε μια περίοδο που η κοινωνία αντιμετωπίζει επάλληλα εξαιρετικά σοβαρά προβλήματα και αδιέξοδα (οικονομική κρίση, ευθείες απειλές για την ακεραιότητα της χώρας, κορωνοϊός), ο γιορτασμός της επετείου της εξέγερσης του Πολυτεχνείου έγινε αντικείμενο των πιo διαφορετικών χρήσεων.
Και όταν ήρθε η ώρα του απολογισμού, όλες οι πλευρές μέσα στο πολιτικό σύστημα κατά κάποιο τρόπο δήλωσαν ικανοποιημένες, φλυαρώντας για πολλά χωρίς να λένε και να κάνουν τίποτα που θα μπορούσε να απευθύνεται στην κοινωνία, να της δίνει προσανατολισμό και διέξοδο, να την κινητοποιεί. Κενές αντιπολιτευτικές ρητορικές και καλλιέργεια ψευδαισθήσεων που εξαντλούνται μέσα στα όρια, τις ανοχές και τις χωρητικότητες που επιβάλλει το καθεστώς υποτέλειας και διαπραγμάτευσης της εθνικής κυριαρχίας. Και η ζωή ας συνεχίζεται αναπαράγοντας τις νεκρές μορφές της και τη στασιμότητά της.
Εγκλωβισμός ανάμεσα στην κυβερνητική πολιτική και τη συμπεριφορά του κεντροαριστερού πόλου
Η κυβέρνηση αξιοποίησε με προσχηματικό τρόπο την πανδημία για να μεθοδεύσει ένα σκηνικό έντασης γύρω από τον γιορτασμό του Πολυτεχνείου. Άμεση επιδίωξή της να τραβήξει προσωρινά έστω την προσοχή από τις ολέθριες πολιτικές της για την πανδημία την περίοδο της κορύφωσης (;) ενός δεύτερου κύματός της.
Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο είδε την περίσταση σαν ευκαιρία για να δοκιμάσει την επιβολή πρόσθετων αντιδημοκρατικών απαγορεύσεων πρόσβασης στο δημόσιο χώρο. Μαζί και για να δημιουργήσει προηγούμενα για την επιβολή και θεσμοθέτηση στο μέλλον αντιδημοκρατικών περιοριστικών μέτρων. Φυσικά δεν πρόκειται για μια αιφνίδια αντιδημοκρατική εκτροπή. Η ίδια αυτή κυβέρνηση και οι ευρύτεροι κύκλοι που την στηρίζουν (περιβάλλον Σημίτη, δεξαμενές σκέψης, εκδότες κ.λπ.) οικοδομεί «στη βάρδια της» μια «νέα εποχή» μεταπρατισμού, εξάρτησης, υποτελούς αποικιοποίησης και διαπραγμάτευσης της εθνικής κυριαρχίας χωρίς ουσιαστική αντιπολίτευση. Πάνω στο δρόμο που της άνοιξε η «προηγούμενη βάρδια» του συριζικού κεντροαριστερού πόλου. Η κυβέρνηση συστηματικά επιδιώκει την καλλιέργεια ενός κοινωνικού διχασμού: Από δω εμείς που εκπροσωπούμε τον «νόμο και την τάξη» και τις «σιδερένιες αναγκαιότητες» της «ανάπτυξης» και της υγείας (με τα διαφορετικά μέτρα που τη μετράμε ανάλογα με την περίσταση), απέναντι στο ανεύθυνο περιθώριο που αντιδρά (γενικώς και αδιακρίτως όλες οι αντιδράσεις), που είναι «ψεκασμένο», ακραίο, ανεύθυνο κ.ο.κ. Στη βάση αυτή βγάζει διαρκώς επιθετικότητα λόγω και έργω απέναντι στην κοινωνία και ειδικότερα απέναντι στους χώρους της νεολαίας επιδιώκοντας να συμπιέσει την κατάσταση στο ασφυκτικό πλαίσιο μιας σύγκρουσης «νόμου και τάξης απέναντι στο μπάχαλο και το ανορθολογικό περιθώριο». Για αντίστοιχους λόγους όλη αυτή την περίοδο στο στόχαστρο βρίσκεται κάθε παρακαταθήκη λαϊκού ριζοσπαστισμού, είτε πρόσφατου είτε ως συνειδησιακό δημοκρατικό κεκτημένο της μεταπολίτευσης.
Με το κλείσιμο αυτής της εβδομάδας η κυβέρνηση μπορεί να δηλώνει κατ’ αρχήν ικανοποιημένη από τους χειρισμούς της. Το παιχνίδι παίχτηκε στο γήπεδο που η ίδια όρισε με μικρές και για την ώρα μάλλον διαχειρίσιμες αβαρίες.
Η κυβέρνηση συστηματικά επιδιώκει την καλλιέργεια ενός κοινωνικού διχασμού: Από δω εμείς που εκπροσωπούμε τον «νόμο και την τάξη» και τις «σιδερένιες αναγκαιότητες» της «ανάπτυξης» και της υγείας απέναντι στο ανεύθυνο περιθώριο που αντιδρά, που είναι «ψεκασμένο», ακραίο, ανεύθυνο
Δεν θα μπορούσε να περάσει τόσο απρόσκοπτα μια τέτοια πολιτική χωρίς τον καθοριστικό ρόλο που παίζει ο έτερος συστημικός πόλος (κεντροαριστερά – ΣΥΡΙΖΑ). Εδώ επιδιώκονται οι κατοπτρικοί διχασμοί. Ένα επιχειρούμενο «δημοκρατικό τόξο» (ΣΥΡΙΖΑ, ΚΚΕ, ΜέΡΑ25) απέναντι στην αντιδημοκρατική, αντισυνταγματική εκτροπή της δεξιάς. Όψιμος και κούφιος ζήλος. Ιδιαίτερα αν σκεφτεί κανείς τη στάση και τα πεπραγμένα, πρωτύτερα και σημερινά, των ίδιων αυτών δυνάμεων απέναντι σε αυτό το ειδικό καθεστώς εξάρτησης, αποικιοποίησης και υποτελούς διαπραγμάτευσης της εθνικής κυριαρχίας που παραβιάζει κατ’ εξακολούθηση το Σύνταγμα και τους δημοκρατικούς κανόνες και αρχές.
Και έτσι είναι πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα να σκεφτούμε ότι αυτός ο κεντροαριστερός – συριζικός χώρος που έχει περιέλθει σε οξύτατη κρίση ανυποληψίας σαν συνέπεια της μεταχείρισης που επιφύλαξε στους λαϊκούς πόθους και ελπίδες, σαλπίζει τώρα (για άλλη μια φορά και επί τη ευκαιρία) ένα κάλπικο «πανδημοκρατικό προσκλητήριο». Και ό,τι συγκρατήσουμε και περιμαζέψουμε… Ενώ ο ηγέτης του δηλώνει και αυτός επίσης σχετικά ικανοποιημένος. Από τη σύμπλευση με το ΚΚΕ και το ΜέΡΑ25 και την παράκαμψη (!) των αντιδημοκρατικών μέτρων.
Θύελλες και αστάθεια γεννούν ζυμώσεις μέσα στο πολιτικό σύστημα
Στις σημερινές συνθήκες δίνει ενδιαφέροντα μηνύματα η άνεση με την οποία το ΚΚΕ προσχωρεί (για δεύτερη φορά μέσα σε μικρό διάστημα) σε ένα τόξο των «δημοκρατικών δυνάμεων». Τούτη τη φορά απέναντι στην «αντιδημοκρατική Δεξιά». Χρήζει κάποιας ερμηνείας αυτή η στάση, ιδιαίτερα αν την συγκρίνει κανείς με τις επιλογές του ΚΚΕ στα πιο κρίσιμα και αποφασιστικά επεισόδια μιας προηγούμενης περιόδου (Πλατείες 2011-2012 αλλά και στο δημοψήφισμα του 2015), όταν σταθερά απαξίωνε και στεκόταν απέναντι σε οποιαδήποτε δυνατότητα κοινής έκφρασης του λαϊκού ριζοσπαστισμού «διαχωριζόμενο από τους οπορτουνιστές».
Η σημερινή συγκυρία παραμένει έωλη και ασταθής ενόψει δύσκολων εξελίξεων σε πολλαπλά επίπεδα (εθνική ακεραιότητα, οικονομία, σχέσεις εξάρτησης της χώρας). Από τη μια πλευρά είναι ορατός ο φόβος ολόκληρου του πολιτικού συστήματος μπροστά στο ενδεχόμενο εκρηκτικών αντιδράσεων και απώλειας του πολιτικού ελέγχου που θα μπορούσε να προκαλέσει μια ανοιχτή κρίση, ταυτόχρονα κοινωνική και εθνική. Και αυτό εξηγεί την κοινή μέσα στον πολιτικό κόσμο εχθρική στάση απέναντι στον λαϊκό ριζοσπαστισμό και τις ενωτικές εκφράσεις που τείνουν να υπερβαίνουν τους διαχωρισμούς που ορθώνει το πολιτικό σύστημα (ενότητες αυτού του τύπου καταγγέλλονται και λοιδωρούνται ομόθυμα ως λαϊκισμός και ετερόκλητος όχλος).
Από την άλλη το παιχνίδι έχει αγριέψει και γίνεται εμφανές ότι ισχυρά κέντρα, διεθνή και εγχώρια, απαιτούν την απόλυτη ευθυγράμμιση όλων των πλευρών.
Ο συνδυασμός των δύο αυτών παραγόντων μάλλον εξηγεί πολλές από τις ζυμώσεις μέσα σε όλους τους πολιτικούς χώρους, ανάμεσά τους και τις τελευταίες απανωτές πρωτοβουλίες «δημοκρατικών μετώπων». Μαζί και την εντυπωσιακή και κάπως αιφνίδια στροφή σε αυτό το θέμα που έχει κάνει το ΚΚΕ εφόσον μέσα στις τωρινές συνθήκες, οι ανώδυνες υπερβατικές τοποθετήσεις που τα παραπέμπουν όλα στη «λαϊκή εξουσία» μάλλον δεν μπορούν πλέον να εξασφαλίζουν από μόνες τους μια αδιατάρακτη και δίχως κλυδωνισμούς πορεία.
Το κεντρικό πρόβλημα: Δεν υπάρχει αντιπολίτευση που να προτείνει διέξοδο για τον λαό και τη χώρα
Τα τελευταία χρόνια συσσωρεύτηκε μια τριπλή κρίση: Αρχικά χρεωκοπίας και υποδούλωσης του λαού και της χώρας, στη συνέχεια εθνικών απειλών για την υπόστασή της και τώρα η κρίση μέσα στην κρίση και οι δυσμενείς όροι για την συγκρότηση της κοινωνίας που συνιστά ο κορωνοϊός.
Μέσα σε αυτή την πορεία προκύπτει όλο και πιο καθαρά η ανάγκη μιας ουσιαστικής κοινωνικής και πολιτικής αντιπολίτευσης. Αυτό σημαίνει και περιεχόμενα/προτεραιότητες και νέες μορφές γιατί οι όροι έχουν αλλάξει δραματικά και ακόμα περισσότερο μέσα στις συνθήκες της πανδημίας.
Ο κεντροαριστερός – συριζικός χώρος που έχει περιέλθει σε οξύτατη κρίση ανυποληψίας σαν συνέπεια της μεταχείρισης που επιφύλαξε στους λαϊκούς πόθους και ελπίδες, σαλπίζει τώρα (για άλλη μια φορά και επί τη ευκαιρία) ένα κάλπικο «πανδημοκρατικό προσκλητήριο». Και ό,τι συγκρατήσουμε και περιμαζέψουμε
Οι δυνάμεις της αριστεράς προσέρχονται στην παρούσα κρίση με «σοβαρά υποκείμενα νοσήματα». Αδυναμία ερμηνείας των ειδικών χαρακτηριστικών που διαμορφώνουν το σήμερα και επιμονή σε σχήματα που αντιστοιχούσαν σε προηγούμενες περιόδους με άλλους συσχετισμούς δυνάμεων και άλλον ιστορικό βηματισμό. Αυτός ο βαθύς και κατά τα φαινόμενα ανίατος συντηρητισμός τους, αναπαράγει μια σεχταριστική και χειραγωγητική στάση που τις αποξενώνει από την κοινωνία.
Έτσι λοιπόν μέσα στις σημερινές συνθήκες κοινωνικής αποδιοργάνωσης και αποπροσανατολισμού που έχει επιφέρει η πανδημία και ο χειρισμός της από τους κυρίαρχους κύκλους, αριστερή στάση δεν μπορεί να είναι εκείνη η αυταρέσκεια που επαίρεται για το πόσο ξεχωρίζει και πρωτοπορεί, περιφρονώντας τον ίδιο τον λαό που υποτίθεται ότι δρα στο όνομά του. Αριστερή στάση και πολιτική μπορεί να προκύψει από την ταπεινόφρονα αναζήτηση εκείνων των περιεχομένων και των μορφών που μπορούν να ενώσουν και να συγκροτήσουν τον κόσμο μέσα στις σημερινές συνθήκες.
Για το Πολυτεχνείο: Τότε και σήμερα
Και επειδή μιλάμε για μορφές και περιεχόμενα, τούτες τις μέρες αξίζει να θυμηθούμε ότι το Πολυτεχνείο υπήρξε μια τέτοια πρωτότυπη μορφή αγώνα. Σε συνθήκες που ο αγώνας κατά της χούντας βρισκόταν σε στρατηγικό βραχυκύκλωμα, κινητοποίησε μερικές δεκάδες χιλιάδες αγωνιστές που μπόρεσαν όμως να συνδεθούν και να εκφράσουν τους πόθους και τα αιτήματα της τεράστιας κοινωνικής πλειοψηφίας. Έτσι έγινε εκείνο το συμβάν που τροποποίησε όρους και σφράγισε μια ολόκληρη περίοδο. Έκφρασε πόθους που αναζητούν την έκφρασή τους στις νέες συνθήκες του σήμερα. Αυτό είναι η ουσία και όχι η εσκεμμένη απολίθωση των μορφών και των τρόπων μιας εποχής που έχει παρέλθει. Ας το διατηρήσουμε σαν πηγή έμπνευσης και ας μην αφήσουμε να χρησιμοποιείται σαν φετίχ για να κρυφτούν πίσω του οι πραγματικοί όροι του σημερινού προβλήματος
