Το νέο κοινωνικο-πολιτικό σκηνικό, όπως αυτό διαμορφώνεται μετά το τραγικό δυστύχημα στα Τέμπη έχει δύο κύρια χαρακτηριστικά: Πρώτο, αναδεικνύει ένα βαθύτατο πανελλαδικό ρήγμα στις σχέσεις κοινωνίας και πολιτικού συστήματος – ρήγμα που αγκαλιάζει όλες τις ηλικίες. Η κοινωνική έκρηξη που εκδηλώθηκε σε ολόκληρη τη χώρα, ακόμα και στα πιο απομακρυσμένα χωριά και νησιά, δεν ήταν απλά μια νεανική εκδήλωση διαμαρτυρίας π.χ. για μια αστυνομική κρατική δολοφονία κάποιου νέου ανθρώπου, αλλά αγκάλιαζε όλες τις ηλικίες. Οι ενήλικοι ένοιωθαν μια ενότητα με τα νιάτα και όλοι μαζί ένοιωθαν ότι κινδυνεύουν μέσα στο καθεστώς-μπάχαλο, καθεστώς-διάλυσης της χώρας και των υποδομών, μέσα σε έναν «χώρο» όπου όλα (ξε)πωλούνται και όπου κάποιοι πλουτίζουν από τη γενική έκπτωση της χώρας. Ότι κινδυνεύουν από ένα ένοχο διαχρονικά πολιτικό σύστημα, ιδιοτελές, αρπακτικό, συγκροτημένο από φαταούλες, κυνικούς και πιστούς στις ελίτ και τις πρεσβείες. Δεύτερο, τροφοδοτεί με ιδιαίτερη έμφαση εκ μέρους ολόκληρου του πολιτικού συστήματος μια προσπάθεια κατευνασμού της κοινωνικής οργής και θυμού και κυρίως, δρομολογεί πιο αποφασιστικά τους σχεδιασμούς για την εποχή των κυβερνήσεων συνεργασίας – με μια έννοια το «βαθύ σύστημα» θα επιχειρήσει να εργαλειοποιήσει και την πρόσφατη κρίση προς αυτήν την κατεύθυνση. Αυτές οι δύο ενεργούσες τάσεις (ρήγμα κοινωνίας/πολιτικού συστήματος, προετοιμασία εδάφους και διεργασίες προς κυβέρνηση συνεργασίας) θα χρωματίσουν ολόκληρη την προεκλογική περίοδο και θα καθορίσουν τους συσχετισμούς και το νέο πολιτικό και κοινωνικό σκηνικό.
Το δυστύχημα στα Τέμπη, λειτούργησε σαν θρυαλλίδα και έφερε ξανά στην επιφάνεια μια βαθύτατη δυσπιστία, μια εχθρότητα προς το πολιτικό σύστημα – τη φύση και τη λειτουργία του, τις διαχρονικές ευθύνες του για το χάλι της χώρας
Ας δούμε λίγο πιο αναλυτικά αυτές τις δύο τάσεις.
Το ρήγμα κοινωνίας-πολιτικού συστήματος
Μετά τις κινητοποιήσεις της 8ης Μαρτίου δεν υπάρχει η παραμικρή αμφιβολία για τη διάρρηξη σε μεγάλο βαθμό των σχέσεων εμπιστοσύνης ή ακόμα και ανοχής απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Το δυστύχημα στα Τέμπη, λειτούργησε σαν θρυαλλίδα και έφερε ξανά στην επιφάνεια μια βαθύτατη δυσπιστία, μια εχθρότητα προς το πολιτικό σύστημα – τη φύση και τη λειτουργία του, τις διαχρονικές ευθύνες του για το χάλι της χώρας. Και ξανάρθε με ορμή γιατί όπως ειπώθηκε, σχεδόν όλη η Ελλάδα ένοιωσε ότι επιβαίνει στο τρένο που τραβάει για «όπου βγει», σε ράγες διάλυσης και εκποίησης της χώρας, διάλυσης της κοινωνίας, ράγες μιας «θανατοπολιτικής» τόσο σε θέματα γεωπολιτικά, υγειονομικά (πανδημία και νεκροί), περιβαλλοντικά (φωτιές, χιόνια), ιδιωτικοποίησης των πάντων, ακρίβειας και αισχροκέρδειας που κάνουν τον βίο αβίωτο. Από το 2010 που άρχισαν τα μνημόνια μέχρι σήμερα έχει επιβληθεί ένα ειδικό καθεστώς, που καταργεί σε μεγάλο βαθμό τα στοιχεία εθνικής και λαϊκής κυριαρχίας, και μάλιστα μέσα σε αυτό το ειδικό αυτό καθεστώς, οικονομικές ελίτ και πολιτικός κόσμος πλουτίζουν από την «ειδική επιχείρηση» διάλυσης της χώρας. Τα «Τέμπη» λοιπόν, ως θρυαλλίδα, φέρνουν στην επιφάνεια αυτές τις ποιότητες που πλέον γίνονται «κοινή αίσθηση» στην πλειοψηφία του ελληνικού λαού, και ευαισθητοποίησαν, συγκίνησαν, τάραξαν τη συντριπτική πλειοψηφία του πληθυσμού.
Αυτό το ρήγμα καταγράφεται με εμφανέστατο τρόπο και στα στοιχεία που έδωσε μια σοβαρή εταιρεία ερευνών κοινής γνώμης στην Ελλάδα την Public Issue.
Οργή-αγανάκτηση
«Το δυστύχημα στα Τέμπη έχει εκτοξεύσει –μέσα σε ένα μήνα– τα συναισθήματα οργής/αγανάκτησης που αισθάνονται οι Έλληνες πολίτες, από 27% τον Φεβρουάριο σε 40% σήμερα (+13%)».
Από τα στοιχεία του Πίνακα 1 προκύπτει και ένα άλλο ποιοτικά χαρακτηριστικό: «Το γεγονός αυτό έχει ως αποτέλεσμα, το σημερινό (προεκλογικό) κοινωνικό κλίμα να είναι εξαιρετικά φορτισμένο και να διαφέρει αισθητά από το αντίστοιχο, που επικρατούσε λίγο πριν τις εκλογές του 2019».
Ιδιωτικοποίηση και «Τέμπη»
«Οι 6 στους 10 πολίτες (58%) πιστεύουν ότι για το δυστύχημα στα Τέμπη φταίει (πολύ/αρκετά) η ιδιωτικοποίηση του σιδηρόδρομου που έγινε στην Ελλάδα».
Ευθύνονται και τα τρία συστημικά κόμματα
«Σε ποσοστό 64% (2 στους 3) οι πολίτες χρεώνουν ευθύνες για τη σημερινή κατάσταση του σιδηρόδρομου και στα τρία βασικά κόμματα (ΠΑΣΟΚ, Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ), τα οποία διαχειρίσθηκαν τη διακυβέρνηση της χώρας την τελευταία 25ετία».
Η έκταση της κοινωνικής κινητοποίησης
Τέλος η ίδια έρευνα δίνει ένα εντυπωσιακό στοιχείο για το μέγεθος της κοινωνικής διαθεσιμότητας και κινητοποίησης μετά την 1η Μαρτίου.
«Η πανελλαδική κοινωνική κινητοποίηση, που προκάλεσε το πολύνεκρο τραγικό σιδηροδρομικό δυστύχημα στα Τεμπη, αποτελεί ρεκόρ 12ετίας, αντίστοιχη με εκείνη που είχε καταγραφεί το καλοκαίρι του 2011, με το “κίνημα των πλατειών”, αλλά και εκείνη που σημειώθηκε τον Φεβρουάριο του 2016, με αφορμή τις αντιδράσεις στον ασφαλιστικό νόμο της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ (Νόμος Κατρούγκαλου) που συνέπεσε με ταυτόχρονες αγροτικές κινητοποιήσεις και κάθοδο αγροτών στην Αθήνα.
Με βάση την έρευνα της Public Issue (Πολιτικό Βαρόμετρο 197, Μάρτιος 2023) και προβολή στον πληθυσμό αναφοράς της έρευνας (17 ετών και άνω), υπολογίζεται ότι περίπου 2,5 εκατ. πολίτες συμμετείχαν, πανελλαδικά, στις απεργίες/διαδηλώσεις/πορείες που πραγματοποιήθηκαν τον τελευταίο μήνα στις πόλεις της χώρας. Θα πρέπει να σημειωθεί, ότι στον εν λόγω αριθμό δεν περιλαμβάνονται οι μαθητές <17 ετών, που συμμετείχαν στην κινητοποιήσεις, καθότι δεν περιλαμβάνονται στην έρευνα».
Όλα αυτά τα στοιχεία τεκμηριώνουν απόλυτα το γεγονός του ρήγματος ανάμεσα στην κοινωνία και το πολιτικό σύστημα.
Προς κυβερνήσεις συνεργασίας
Η ραγδαία πτώση της Ν.Δ. και η ανατίναξη των αφηγημάτων που διαφήμιζε (επιτελικό κράτος, ψηφιακός μετασχηματισμός, αριστεία κ.λπ.) είναι ένα στοιχείο που καταγράφεται σε όλες τις δημοσκοπήσεις. Διαφέρει από έρευνα σε έρευνα το μέγεθος της κατακρήμνισης αλλά πάντως όλοι μιλούν για τέσσερις (4) τουλάχιστον μονάδες από πριν την 1η Μαρτίου. Το δεύτερο στοιχείο (που αντανακλά μια ποιότητα που συνδέεται με το «ρήγμα») αφορά τη στασιμότητα του ΣΥΡΙΖΑ και του ΠΑΣΟΚ που δεν εισπράττουν τίποτα από τη φθορά της Ν.Δ. Το τρίτο στοιχείο είναι ότι διευρύνεται η «γκρίζα ζώνη» και επανεμφανίζεται δυναμικά ο «Κανένας».
Χαρακτηριστικά στην έρευνα-δημοσκόπηση της Alco στο ερώτημα «σε ποιον από τους Κυριάκο Μητσοτάκη και Αλέξη Τσίπρα οι πολίτες θα έδιναν μια δεύτερη ευκαιρία διακυβέρνησης», προηγείται ο «Κανένας» με 36% (Μητσοτάκης 33%, Τσίπρας 26%). Στο ερώτημα «ποια από τις δύο τελευταίες κυβερνήσεις ήταν καλύτερες», η Ν.Δ. υπερτερεί του ΣΥΡΙΖΑ με 35% έναντι 27%, ενώ το 34% απάντησε πως ήταν κακές και οι δύο.
Αθροιζόμενα τα ποσοστά των δύο μεγάλων κομμάτων μόλις που ξεπερνούν το 50% και πάντως η διαφορά ανάμεσά τους μικραίνει αρκετά. Με βάση όλα αυτά, στις προσεχείς εκλογές με απλή αναλογική, δεν προκύπτει κυβέρνηση γύρω από το ένα ή το άλλο κόμμα, χωρίς ευρύτερη συνεργασία, δηλαδή δεν αρκεί το Ν.Δ. και ΠΑΣΟΚ, ή το ΣΥΡΙΖΑ και ΠΑΣΟΚ για να προκύψει κυβέρνηση. Το δε σενάριο περί αυτοδυναμίας της Ν.Δ. σε δεύτερες εκλογές δεν πείθει πλέον ούτε τα στελέχη της Ν.Δ. Σε αυτό το νέο πλαίσιο έχει ξεκινήσει μια ευρύτατη ζύμωση-διεργασία για την προώθηση κυβερνητικών σχημάτων συνεργασίας που θα προχωρήσουν το ενιαίο πρόγραμμα ευρωκρατίας και ΗΠΑ σε οικονομικό και γεωπολιτικό επίπεδο, με ποσοστώσεις και προς τις εγχώριες μεταπρατικές ελίτ. Είναι πλέον ολοφάνερο πως οδεύουμε προς ένα τέτοιο κυβερνητικό και πολιτικό σκηνικό.
Δεν πρέπει να περνά απαρατήρητο το «ενδιαφέρον» που δείχνει η αμερικάνικη πρεσβεία ειδικά μετά τα «Τέμπη». Ο πρέσβης των ΗΠΑ κ. Τσούνης ανησυχεί για «διχασμό», δηλαδή προτρέπει να μαζευτεί γρήγορα το κύμα οργής, αλλά κι όλες οι επαφές και διεργασίες «με δημοφιλή στελέχη της Ν.Δ.» (όπως τα αποκάλεσε ο Άδ. Γεωργιάδης, κατηγορώντας τα ότι δεν εκτίθενται μετά τα «Τέμπη») είναι ενδεικτική. Το πιο προβεβλημένο στέλεχος της Ν.Δ. δεν είναι άλλος από τον κ. Δένδια που αυτό το διάστημα ταξιδεύει και βάζει θεμέλια «έρωτα» στην επιχείρηση «φιλία και συνεκμετάλλευση» με την Τουρκία υπό τις ευλογίες των ΗΠΑ. Από την άλλη οι Ευρωπαίοι, πέρα από τους μεγάλους πονοκεφάλους που έχουν, βλέπουν με ιδιαίτερα θετικό μάτι μια κυβέρνηση συνεργασίας ακόμα και των τριών συστημικών κομμάτων ενώ έχουν δομές και μέσα για το πέρασμα της οικονομικής πολιτικής τους. Το δίδυμο Στουρνάρα-Χουλιαράκη μοιάζει με μια γέφυρα πρώτης τάξεως για συγκλίσεις Ν.Δ. και ΣΥΡΙΖΑ (παρά τις αντιπαραθέσεις). Ο Ανδρουλάκης (ΠΑΣΟΚ) –σε ρόλο μπαλαντέρ και με τη στήριξη Σημίτη και παραγόντων της ευρωκρατίας– σθεναρά υποστηρίζει κυβέρνηση από τις πρώτες εκλογές, χωρίς Μητσοτάκη και Τσίπρα, και με επικεφαλής άλλο πολιτικό πρόσωπο… Ο Αλ. Τσίπρας στην πρώτη του συνέντευξη μετά τα «Τέμπη» στο MEGA έδειξε ότι έχει πάρει το μήνυμα, ότι οδεύουμε προς σχήματα συνεργασίας, και δήλωσε ότι μια από τις πηγές κακοδαιμονίας της χώρας ήταν οι ισχυρές αυτοδύναμες κυβερνήσεις. Πιο καθαρά δεν μπορούσε να λεχθεί.
Είναι λογικό πως ένα τέτοιο σενάριο-τάση δεν συνδυάζεται με τις ειδικές επιδιώξεις του Κ. Μητσοτάκη και του Αλ Τσίπρα, εφόσον τους παραμερίζει. Για αυτό τον λόγο το αποτέλεσμα των εκλογών θα συνυπολογιστεί με όλα τα άλλα δεδομένα. Αντικειμενικά πάντως τα δύο μεγάλα κόμματα θα εμφανιστούν αισθητά αποδυναμωμένα, δοκιμασμένα στη διακυβέρνηση και αξιολογημένα αρνητικά από την κοινωνία και αυτό θα χρησιμοποιηθεί προς πίεση για ευρύτερες συνεργασίες σε κυβερνητικό επίπεδο ακόμα και των δύο κομμάτων. Τέλος, δεν έχει προσμετρηθεί καθόλου το στοιχείο των επιπτώσεων της νέας τραπεζικής κρίσης και των μεγάλων αναταράξεων που αυτή μπορεί να φέρει και στη χώρα μας. Η «δομική συμπολίτευση», που είχε εδώ και καιρό εκφραστεί από την πολιτική συμπεριφορά των τριών συστημικών κομμάτων, τώρα καλείται να συμπορευτεί και σε κυβερνητικό επίπεδο για να ξεπεραστεί η κοινωνική αναταραχή, να γίνει διαχειρίσιμη η οικονομική κρίση, να εκπληρωθούν οι ευρωατλαντικές «συμμαχικές» υποχρεώσεις και να προωθηθούν η «συνεκμετάλλευση» και ο αναδασμό της περιοχής. Έτσι καθίσταται αναγκαίο για το άμεσο χρονικό διάστημα μια έστω πρόσκαιρη λύση ή όπως θα έλεγε ο ποιητής κάτι που θα αποτελεί «μια κάποια λύση»…
