Είναι φυσιολογικό μέσα στις συνθήκες που ζούμε, τις εντελώς ιδιαίτερες, να υπάρχει μια διάχυτη απογοήτευση και μια βαθιά απαισιοδοξία για το παρόν και το μέλλον; Ναι, είναι φυσιολογικό, είναι το πλέον προφανές λογικό συμπέρασμα. Ειδικά για τους πολίτες της Ελλάδας, που βιώνουν μια δεκαετία μεγάλων περιορισμών όλων των ειδών: Δημοκρατίας, Συντάγματος, Ελπίδας, Εθνικής Αξιοπρέπειας, Δικαιοσύνης, Παιδείας, Πολιτισμού, Ελευθερίας, Δημόσιου χώρου, Εθνικής Κυριαρχίας, Οικονομικής δραστηριότητας και Εργασίας. Τώρα και Υγείας, δηλαδή Ζωής, μιας και ο κυνισμός των κυβερνώντων (διεθνών οργανισμών και τοπικών κυβερνήσεων) γνωρίζει ότι θα πεθάνουν εκατομμύρια άνθρωποι αλλά φροντίζει μόνο να λειτουργεί κάπως το σύστημά τους. Δηλαδή να παράγεται και σε αυτές τις συνθήκες υπερκέρδος για ορισμένους επιχειρηματικούς κολοσσούς.
Η ποδοπάτηση των «θέλω» του λαού μέσα στη δεκαετία που πέρασε, και η ματαίωση της ελπίδας για ένα καλύτερο αύριο, έγινε συστηματικά και σαδιστικά, με κύριο συντελεστή το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του. Επομένως ζούμε σε ένα βαρομετρικό χαμηλό όσον αφορά τη λαϊκή διαθεσιμότητα. Γεγονός που, πέρα από καταστάσεις εξαιρέσεων και μεγάλων τροποποιήσεων και κινητοποιήσεων που καταγράφηκαν στη δεκαετία που πέρασε, δείχνει την έλλειψη εναλλακτικής πρότασης, τη χαμηλή πολιτικοποίηση και τον εγκλωβισμό σε σχήματα ανάθεσης και στερεότυπα παλιότερων εποχών.
Δεν είναι λίγοι όσοι παρατηρούν πως δεν θυμούνται τέτοια διάλυση του λαϊκού παράγοντα και τόση σύγχυση όση παρατηρείται στις μέρες μας. Όπως όλοι, αναγκάζονται κι αυτοί να καταφεύγουν σε δάνεια από το παρελθόν, θυμίζοντας μεγάλες στιγμές του λαού, τις ιδιότητες του ελληνικού έθνους στην αντιστασιακή του ιστορία, ή ακόμα και στιγμές και φιγούρες του ελληνικού κομμουνιστικού κινήματος (π.χ. Μπελογιάννης). Αν και τέτοιου είδους επισημάνσεις και αναμνήσεις κάτι λένε, πέρα από τη νοσταλγική διάθεση, δεν αντισταθμίζουν ωστόσο το παρατεταμένο χαμηλό βαρομετρικό…
Ο εγκλωβισμός
Κάποτε λέγονταν ότι «οι μάζες κινούνται κατά κύματα». Ας προσπεράσουμε την αποστροφή για τη λέξη «μάζες», που δεν μπορεί καν να εκφέρει κανείς σε μια μεταμοντέρνα εποχή, και ας επικεντρωθούμε περισσότερο στην έκφραση «κινούνται κατά κύματα». Το «κινούνται» σημαίνει μια σημαντική δραστηριοποίηση, που έχει ως αποτέλεσμα να τροποποιούνται σε μεγάλο βαθμό και ουσιαστικά οι συσχετισμοί και οι όροι της κοινωνικής και πολιτικής πάλης (πιο κλασικά, της ταξικής πάλης – μόνο που το υποκείμενο δεν είναι μία τάξη σκέτα).
Ποια είναι τα αντικειμενικά δεδομένα που έχουμε μπροστά μας; Με κίνδυνο απλοποίησης, αυτά είναι κυρίως δύο. Πρώτον, έχουμε ένα σύστημα (που αυτοδιαφημίζεται ως ό,τι καλύτερο για την ανθρωπότητα) το οποίο βρίσκεται σε μια χρόνια «πολυ-κρίση» – όχι απλά οικονομικής φύσης, αλλά τέτοια που κτυπά όλες τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής, τον μεταβολισμό κοινωνίας και φύσης, επεκτείνεται σε τομείς και περιοχές που αφορούν τη συνείδηση και το γονιδίωμα, προετοιμάζοντας έτσι τη μετάβαση σε μια κοινωνία πλήρους ελέγχου ανθρώπων που θα έχουν μεταβληθεί σε ανδράποδα και σε εκτεταμένες ζώνες εγκλεισμού των αποκλεισμένων ή μολυσμένων. Θα υπάρχουν βέβαια περιοχές αποστειρωμένες, όπου κάποιες ελίτ θα μπορούν να ζουν άνετα και να ελέγχουν μέσω της τεχνοδομής τους σύγχρονους δούλους. Τέταρτη βιομηχανική επανάσταση, 5G, διαχείριση της πανδημίας προς τα εκεί σπρώχνουν τα πράγματα. Βασικό εμπόδιο; Ο άνθρωπος είναι ζώο κοινωνικό και πολιτικό. Δεν καταργείται εύκολα η κοινωνία.
Η διεθνής κρίση αντιπροσώπευσης αποτελεί έναν μοχλό για την εμφάνιση μεγάλων κινημάτων που αποφεύγουν την ποδηγέτηση από πλευρές του πολιτικού συστήματος
Δεύτερον, σε όλο τον κόσμο υπάρχουν πολλά σχήματα διαχείρισης αυτού του σχεδιασμού. Δεν υπάρχει ένα κέντρο που να διευθύνει την πιο πάνω περιγραφείσα διαδικασία, αλλά πολλά κέντρα που συγκλίνουν προς τα εκεί, και βρίσκονται σε ανταγωνισμό μεταξύ τους (γεωπολιτικές αντιπαραθέσεις), ενώ και οι συνθήκες που συμπεριλαμβάνουν τις περιοχές του κόσμου δεν είναι ίδιες. Άλλος βηματισμός σε Ασία, άλλος σε Ευρώπη και Μεσόγειο, άλλος σε Β. Αμερική και άλλος σε Λατινική Αμερική. Όπως χθες το νεοφιλελεύθερο μοντέλο ήταν λύση επιβαλλόμενη σε όλες τις περιοχές και οικονομίες του κόσμου, έτσι τώρα η διαχείριση της πανδημίας έχει ανάλογα χαρακτηριστικά, δηλαδή επιβάλλονται πάνω-κάτω τα ίδια μέτρα, και σε εκτεταμένες ζώνες δεν παίρνονται καθόλου μέτρα.
Μοχλοί απεγκλωβισμού
Υπάρχει όμως μια παρέμβαση που τροποποιεί σημαντικά αυτά τα δύο δεδομένα και οξύνει ιδιαίτερα πολλές εγγενείς αντιθέσεις – σε τέτοιο βαθμό ώστε επανακαθορίζονται πολλοί όροι, ακόμα και για την ύπαρξη του συστήματος αυτού. Έχει τεθεί πολλαπλά το ζήτημα μιας διευρυνόμενης και υπαρκτής αντίδρασης, δυσαρέσκειας και κίνησης-κινημάτων, προς τη διαχείριση που υπάρχει μέσα στην πολυ-κρίση. Το πολιτικό σύστημα βρέθηκε στο επίκεντρο επιθέσεων και καταγγελιών, και μιας τεράστιας αμφισβήτησης που το έχει απονομιμοποιήσει σε τεράστιο βαθμό. Αυτή η διεθνής κρίση αντιπροσώπευσης αποτελεί έναν μοχλό για την εμφάνιση μεγάλων κινημάτων που αποφεύγουν την ποδηγέτηση από πλευρές του πολιτικού συστήματος.
Αυτή η διαρκής τάση, που δεν έχει ανεξάρτητη πολιτική έκφραση, τροφοδότησε πολλές διεργασίες και στις κορυφές και στην εκλογική βάση των παραδοσιακών πολιτικών σχηματισμών και γενικά των πολιτών σε ολόκληρο τον κόσμο. Η κατά κύματα κίνηση των μαζών σε πολλές περιοχές του κόσμου οδήγησε σε ανατροπές συσχετισμών (αρκετά καθεστώτα έπεσαν κάτω από λαϊκή οργή), ενώ οξύνθηκε μια διαφοροποίηση και εντός των κορυφών. Αυτό είναι που περιγράφουμε με τον όρο «ενδόρρηξη», όπως έχει φανεί έντονα π.χ. στις ΗΠΑ ή στη Βρετανία. Η ανάδειξη του «εθνολαϊκισμού» ως κύριου εχθρού της δημοκρατίας και της παγκοσμιοποίησης, είναι ένδειξη του φόβου που προκάλεσε αυτή η λαϊκή αμφισβήτηση – που, σε συνδυασμό με τον γεωπολιτικό κυνικό ανταγωνισμό, έφερε με μεγαλύτερη σφοδρότητα στην επιφάνεια και το εθνικό στοιχείο.
Η πολιτική και κοινωνική πάλη δεν διεξάγεται μόνο γύρω από το κοινωνικό ζήτημα στο εσωτερικό κάθε χώρας, αλλά παίρνει και εθνικά χαρακτηριστικά και εκδηλώνεται με ανισόμετρο τρόπο σε περιοχές (Νότος Ευρώπης, Λατινική Αμερική, Κίτρινα Γιλέκα, ιδιότυπος εμφύλιος στις ΗΠΑ, Βρετανία-Ε.Ε., τούρκικος επεκτατισμός και αντιθέσεις με λαούς και έθνη κ.λπ.). [Τώρα γίνεται μια μεγάλη σπέκουλα για τους «αρνητές» και τους «ψεκασμένους», και στις κατηγορίες αυτές με μεγάλη ευκολία καταχωρούνται όσοι δεν συμφωνούν με τα μέτρα που παίρνονται, τον χρόνο που παίρνονται και τον τρόπο που παίρνονται, ή βλέπουν πίσω από τα μέτρα μια τάση κατάργησης του δημόσιου και ατομικού χώρου].
***
Ξαναγυρνώντας στη χώρα μας, η πολυ-κρίση εκφράζεται με έναν τριπλό τρόπο: τη διαρκή τάση αποικιοποίησης της χώρας μέσω των Μνημονίων και των όρων παράδοσης και υποθήκευσης εθνικού πλούτου, τη διαρκή απειλή από μεριάς της Τουρκίας σε ένα ευρύτατο μέτωπο της εθνικής ακεραιότητας της χώρας (σε συνεργασία με μεγάλες δυνάμεις), και την πανδημία – μαζί με την οικονομική ύφεση που φέρνει. Ο απεγκλωβισμός από αυτήν την τριπλή απειλή της ίδιας της υπόστασης της χώρας, του έθνους και της κοινωνίας είναι δύσκολος αλλά αναγκαίος όρος για μια άλλη εξέλιξη. Πρέπει να αντιμετωπιστεί ως ενιαίο ζήτημα, κι όχι ως τρία διαφορετικά και ξεκομμένα προβλήματα.
Στο επόμενο σημείωμα θα αναφερθούμε στις ανάγκες της υποκειμενικής πλευράς του αναγκαίου απεγκλωβισμού.
