Σημειώσεις για την ομιλία στην εκδήλωση της 22ης Μαΐου 2107, με ευκαιρία την παρουσία του Ούρι Γκόρντον στην Ελλάδα και την κυκλοφορία των βιβλίων του «Αναρχικοί ενάντια στο Τείχος» (Εκδόσεις των συναδέλφων, 2015), «Ισραηλινοί αναρχικοί. Η κινητοποίηση στην σύγκρουση Παλαιστινίων και Ισραηλινών» (Opportuna, 2016).
Του Σάββα Μιχαήλ
Η πυρκαγιά των πολέμων από την Συρία και το Ιράκ ως την Υεμένη, οι σφαγές και τα ερείπια, το χάος της Μέσης Ανατολής δεν μπορούν να κρύψουν ότι στο κέντρο του Μεσανατολικού ζητήματος δεν έπαψε να βρίσκεται, αν και συχνά πλέον λησμονείται, ο εξανδραποδισμός του Παλαιστινιακού λαού —η Νάκμπα— η κατοχή της γης του, η ισραηλινή κρατική πολιτική που σήμερα κατευθύνεται από την ακροδεξιά κυβέρνηση Νετανιάου υπό τις ευλογίες του ρατσιστικού τέρατος στον Λευκό Οίκο, του Ντόναλντ Τραμπ. Ο τελευταίος άρχισε την πρώτη περιοδεία του στο εξωτερικό ακριβώς από την Μέση Ανατολή, επισκεπτόμενος πρώτα την Σαουδική Αραβία και από σήμερα, 22 Μαΐου το Ισραήλ, για να κατευθυνθεί στην συνέχεια στις Βρυξέλλες, στο ΝΑΤΟ και την ΕΕ, με κατάληξη την σύνοδο της Ομάδας των 7 στην Σικελία. Δεν πρόκειται για μια τυπική διπλωματική περιοδεία ούτε απλώς φυγή του Αμερικανού Προέδρου από την καθεστωτική κρίση που μαίνεται στην Ουάσιγκτον μετά τον αποπομπή του επικεφαλής του Εφ Μπι Άι Κόμεϋ, όπως είχε κάνει κι ο Νίξον εν μέσω του σκανδάλου του Γουώτεργκαίητ. Συνδέεται με μια κρίσιμη στροφή της αμερικανικής ιμπεριαλιστικής στρατηγικής που έχει ανάγκη την σφυρηλάτηση ενός υπεραντιδραστικού πολεμικού άξονα του Ισραήλ με την Σαουδική Αραβία και τα σουνιτικά αραβικά κράτη ενάντια στον Ιράν και τους συμμάχους του στην περιοχή, για να μπορέσει να αποκαταστήσει τον έλεγχό του μετά την διάλυση της ιμπεριαλιστικής τάξης των Συμφωνίας Σάικς-Πικό του 1916 και το χάος που δημιουργήθηκε από την παγκόσμια κρίση, τις αραβικές εξεγέρσεις του 2011, την βίαιη καταστολή ή την παγίδευσή τους, με πραξικοπήματα και πολέμους.
Η ειρωνεία της Ιστορίας είναι ότι το έργο αυτής της στρατηγικής στροφής για μια αμερικανόφιλη πολεμική Ιερά Συμμαχία Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας και σουνιτικών αραβικών κρατών το αναλαμβάνει ένας παρανοϊκά ισλαμόφοβος Πρόεδρος που η πρώτη του πράξη ήταν να επιχειρήσει να απαγορεύσει την είσοδο μουσουλμάνων στις ΕΠΑ και του οποίου, ταυτόχρονα, ο στενός κύκλος συμβούλων του περικλείει υπέρμαχους της Λευκής Φυλής, φανατικούς αντισημίτες της αμερικανικής alt-right, της Κου Κλουξ Κλαν ή και των Ούγγρων Ναζί. Στο Ισραήλ μπορεί να τον χαιρετούν θερμά οι υπουργοί του Νετανιάου. Οι Παλαιστίνιοι αγωνιστές πάντως, κι ενώ συνεχίζεται η ηρωική απεργία πείνας 1600 Παλαιστινίων πολιτικών κρατουμένων, ετοιμάζουν την ‘Ημέρα της Οργής και Γενική Απεργία, την Τρίτη, 23 Μαΐου, όταν ο Τραμπ θα επισκέπτεται την Βηθλεέμ και τους συνεργάτες του στην Παλαιστινιακή Αρχή του Κούισλιγκ Μαχμούντ Αμπάς.
Μέσα στον ζόφο των ημερών είναι ευτυχής συγκυρία ότι την ίδια εβδομάδα υποδεχόμαστε στην Ελλάδα και συζητάμε με τον Ούρι Γκόρντον, Ισραηλινό αναρχικό θεωρητικό και ακτιβιστή κατά της σιωνιστικής Κατοχής και του διαχωριστικού Τείχους που ορθώθηκε από τους κρατούντες σε βάρος του Παλαιστινιακού λαού.
Η σχετικά πρόσφατη εμπειρία της αντικατοχικής και δι-εθνικής πάλης των Ισραηλινών αναρχικών που παρουσιάζεται στα βιβλία του Γκόρντον, έστω και μειοψηφική, εμπεριέχει αυτό που ο συγγραφέας, με μεγάλη περίσκεψη για την όλη σκοτεινή κατάσταση, ονομάζει κάπου “φευγαλέες λάμψεις ελπίδας”. Μας θυμίζουν (όπως γράψαμε στο επίμετρο του βιβλίου του Γκόρντον «Ισραηλινοί αναρχικοί. Η κινητοποίηση στην σύγκρουση Παλαιστινίων και Ισραηλινών») τις “αδύναμες μεσσιανικές σπίθες” για τις οποίες μιλούσε σε μια ακόμα ζοφερότερη εποχή, το 1940, ο καταδιωκόμενος Γερμανοεβραίος μαρξιστής Βάλτερ Μπένγιαμιν. Σε κάθε περίπτωση, αυτές οι έστω μειοψηφικές πράξεις αλληλεγγύης Εβραίων του Ισραήλ και της Διασποράς στο πλευρό των καταπιεσμένων Παλαιστινίων, ραγίζοντας το φαινομενικά αδιαπέραστο Τείχος μίσους και φόβου ανάμεσα στους δυο λαούς, θιγούν το πιο ευαίσθητο νεύρο, τον πυρήνα του εξουσιαστικού-κατοχικού πλέγματος της ισραηλινής πολιτικής. Στο κέντρο του άθρησκου ή θρησκευόμενου σιωνιστικού μύθου υπάρχει μια αυτοαναφορική ταύτιση κι ένας αλληλένδετος συστηματικός κι επίσης ταυτοτικός διαχωρισμός.
Η πρώτη φενάκη —στην οποία συμπίπτουν σιωνιστές κι αντισημίτες— είναι η ταύτιση συλλήβδην του εβραϊκού λαού με το κράτος του Ισραήλ και την πολιτική του. Όποιος αμφισβητεί αυτήν την ταύτιση είναι, για τους μεν σιωνιστές είτε αντισημίτης είτε “αυτομισούμενος Εβραίος” (self-hatred Jew), για δε τους αντισημίτες το κάνει εκ του πονηρού καλύπτοντας και συνωμοτώντας υπέρ των Εβραίων. Φυσικά πολλές φορές (έχουμε πικρή εμπειρία περί τούτου στην Ελλάδα) ο αντισημιτισμός θέλει να καλυφθεί σαν “αντισιωνισμός”, ορίζοντας τον σιωνισμό περίπου όπως τα χαλκευμένα από την τσαρική Οχράνα Πρωτόκολλα των Σοφών της Σιών, “εμπλουτισμένα” με όλη την άθλια αντισημιτική συνωμοσιολογία των τελευταίων εκατό χρόνων. Η ασυμβίβαστη, διαρκής πάλη κατά του αντισημιτισμού —που φουντώνει ξανά διεθνώς στις συνθήκες της παγκόσμιας κρίσης— δεν έχει απλώς ηθική αξία αλλά και στρατηγική βαρύτητα. Κάθε εγκατάλειψή της ισχυροποιεί αφάνταστα την όρθωση του Τείχους του διαχωρισμού, που θεμελιώνεται στην διαχείριση του φόβου του αφανισμού που έθρεψαν αιώνες διωγμών πριν και μετά το Άουσβιτς.
Κατοχή κι απαλλοτρίωση του Παλαιστινιακού λαού προς όφελος μιας ιμπεριαλιστικής τάξης στην περιοχή δεν μπορούν να “νομιμοποιηθούν” και να σταθούν χωρίς το σινικό αυτό Τείχος μεταξύ κλεισμένων ερμητικά φαντασιωτικών ταυτοτήτων, ανάμεσα σε δύο υποτιθέμενους “αιώνιους εχθρούς”- που άλλοτε, όμως, συνυπήρξανε και μεγαλούργησαν στον κοινό, υψηλότατης στάθμης αραβοεβραϊκό πολιτισμό στην αλ Ανταλούς, όπως το υπενθύμισε κι ο μεγάλος Παλαιστίνιος ποιητής Μαχμούντ Νταρουίς. Νo Pride in Partition- Καμιά περηφάνια στην Διχοτόμηση, είχε τολμήσει να διατρανώσει σε μια διαδήλωση ομοφυλοφίλων στο Τελ Αβίβ μια ομάδα Ισραηλινών queer, για να τους εξοβελίσουν βίαια “οι τα φαιά φορούντες” ανεξαρτήτως σεξουαλικού προσνατολισμού. Κι όμως, αυτή η μειοψηφία μιας μειοψηφίας εξέφρασε την βαθύτερη ιστορική ανάγκη, την καθολικότητα της χειραφέτησης .Δεν υπάρχει περηφάνια, δεν υπάρχει αξιοπρέπεια κι ελευθερία και δικαιοσύνη παρά για όλους τους καταπιεσμένους, έξω από τους ταξικούς, κρατικούς, εθνοτικούς, θρησκευτικούς, φυλετικούς, σεξουαλικούς διαχωρισμούς, πέρα από σύνορα, τείχη, και νόμους.
Οι Ισραηλινοί αναρχικοί του 21ου αιώνα συνεχίζουν μια μακρόχρονη παράδοση πάλης για την καθολική ανθρώπινη χειραφέτηση που γνώρισε πάμπολλες πολιτικές μεταμορφώσεις και υβριδισμούς, στις διαφορετικές ιστορικές συγκυρίες, άλλοτε με σοσιαλιστικές ή μαρξιστικές ή αναρχικές αναφορές, σε ένα διάλογο κι αντιπαράθεση ή κι απρόβλεπτες συνθέσεις. Η ηχώ αυτών των προβληματισμών, από τον Γκούσταβ Λαντάουερ και τον Πιοτρ Κροπότκιν στον Μάρτιν Μπούμπερ και τον Γκέρσομ Σόλεμ της Μπερίτ Σαλόμ ή και τον θρυλικό Λέοπολντ Τρέπερ της Ιχούντ κι αργότερα της “Κόκκινης Ορχήστρας” μέχρι την Ματσπέν και τους “Μαύρους Πάνθηρες”, φτάνει ώς στα σήμερα, όπως καταγράφεται και στο βιβλίο. Το μεταβαλλόμενο διεθνές και περιφερειακό πλαίσιο, οι ιδιαιτερότητες της περιοχής και το πλέγμα των “σύγχρονων και μη σύγχρονων αντιφάσεων” (Ερνστ Μπλοχ) επηρεάζουν κάθε φορά τις συζητήσεις, τις αναζητήσεις και τις πρακτικές, τις συγκλίσεις κι αποκλίσεις, ακόμα και την επανάληψη των ίδιων επίμονων λαθών.
Όπως επισημαίνουμε στο Επίμετρο του βιβλίου του Γκόρντον («Ισραηλινοί αναρχικοί. Η κινητοποίηση στην σύγκρουση Παλαιστινίων και Ισραηλινών», Opportuna, 2016), βασικά λάθη των επαναστατικών μαρξιστικών οργανώσεων της περιόδου της διεθνούς επαναστατικής ριζοσπαστικοποίησης της δεκαετίας του 1960 και του 1970 φαίνονται να επανέρχονται και μετά την υποχώρηση αυτού του κύματος, και μάλιστα στο μεταίχμιο του 20ού-21ου αιώνα. Μετά τις καταρρεύσεις του λεγόμενου “υπαρκτού σοσιαλισμού”, την αναβίωση του αναρχισμού, και την εμφάνιση του διεθνούς κινήματος κατά της καπιταλιστικής παγκοσμιοποίησης. Αυτήν την φορά, όμως, επαναλαμβάνονται τα ίδια λάθη σε έναν άλλο διαφορετικό, αν όχι και αντίθετο, πολιτικό ιδεολογικό χώρο, αυτόν των Ισραηλινών αναρχικών. Πρόκειται για την μεγάλη δυσκολία επεξεργασίας μιας στρατηγικής που να επιτρέπει την διαλεκτική προσέγγιση στο κοινωνικό – ταξικό ζήτημα και συνάμα στο Παλαιστινιακό εθνικό ζήτημα, ανοίγοντας έναν δρόμο τόσο στους φτωχούς Εβραίους εργαζόμενους και διανοούμενους όσο και στους καταπιεσμένους Παλαιστίνιους.
Στους μαρξιστές υπήρξε άλλοτε μια αγνόηση του εθνικού ζητήματος στο όνομα της κοινωνικής επανάστασης κι άλλοτε μια πλήρης ενσωμάτωση στον Παλαιστινιακό κι αραβικό εθνικισμό. Κάτι ανάλογο βλέπουμε στους αναρχικούς, που είτε περιορίζονται σε έναν ακτιβισμό αλληλεγγύης στους Παλαιστίνιους είτε στην ενασχόληση αποκλειστικά με γενικότερα κοινωνικά προβλήματα, παραμένοντας τελικά χωρίς σταθερά ερείσματα στους Ισραηλινούς Εβραίους ή στους Παλαιστίνιους.
Η παρούσα περίοδος διαφέρει σημαντικά από όλες τις προηγούμενες. Μια πρώτη αντιφατική εκδήλωση είχαμε τον καιρό της “Αραβικής Άνοιξης”, με το παράδοξο των καταλήψεων-κατασκηνώσεων διαμαρτυρίας Ισραηλινών με έντονα κοινωνικά προβλήματα (στέγης κλπ.). Γρήγορα, όμως, λειτούργησαν οι μηχανισμοί ενσωμάτωσης τόσο από την Δεξιά του Νετανιάου όσο κι από τους Εργατικούς και την κορπορατίστικη Χισταντρούτ, ενώ το ίδιο το πρόβλημα της κατοχής και της καταπίεσης του παλαιστινιακού λαού απωθήθηκε συνειδητά.
Η εμπειρία αυτή ανήκει στην πρώτη φάση των αγώνων της τρέχουσας παγκόσμιας καπιταλιστικής κρίσης, εκεί όπου ανήκουν κι οι επαναστατικές ανατροπές σε Αίγυπτο και Τυνησία, όταν η πλατεία Ταχρίρ γίνονταν σύμβολο μαζικού επαναστατικού αγώνα διεθνώς. Οι αντεπαναστατικές κινήσεις που ακολούθησαν, για να αντικαταστήσει την Άνοιξη ο πιο παγερός αλλά κι αιματηρός χειμώνας, αναχαίτισαν κι αποπροσανατόλισαν το μαζικό κίνημα, τουλάχιστον για την ώρα. Συνάμα, όμως, διαλύθηκε σχεδόν ολοσχερώς κι ο χωρισμός της Μέσης Ανατολής στις γραμμές της Συμφωνίας Σάικς-Πικό, χωρίς ακόμα να την έχει αντικαταστήσει μιαν άλλη ιμπεριαλιστική τάξη, ούτε, βέβαια, αυτή που επιχειρεί να προωθήσει τώρα η επίσκεψη Τραμπ. Αυτό το γεγονός κι όχι το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν είναι κατά βάθος αυτό που αποσταθεροποιεί το κράτος του Ισραήλ.
Φέτος κλείνουν 100 χρόνια από την Δήλωση Μπάλφουρ, που εγκαινίασε την ανοιχτή ιμπεριαλιστική στήριξη για την δημιουργία ενός εβραϊκού κράτους στην Παλαιστίνη, ως προγεφυρώματος της Δύσης μέσα στην Μέση Ανατολή. Η πράξη αυτή θεμελίωσης του κράτους που επίσημα θα ιδρυθεί το 1948 ήταν αλληλένδετη με την όλη Συμφωνία Σάικς – Πικό που δεν υπάρχει πια. Τα πρώτα τριάντα χρόνια ύπαρξής του το Κράτος του Ισραήλ στηρίχτηκε σε έναν στρατιωτικοποιημένο κεϋνσιανισμό, που όταν κατέρρευσε τον διαδέχτηκε ο νεοφιλελευθερισμός του δεξιού Λικούντ. Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση του 2007 έχει εξαντλήσει και την νεοφιλελεύθερη στρατηγική και υπονομεύει πλέον τα ερείσματα του καθεστώτος και στον εβραϊκό πληθυσμό, που μεγάλα τμήματά του πλησιάζουν πια το όριο της φτώχειας. Η διαχείριση του φόβου του εβραϊκού πληθυσμού, η εντατικοποίηση της στρατιωτικής καταστολής των Παλαιστινίων κι ο πολεμικός τυχοδιωκτισμός γίνονται οι κύριες τεχνολογίες της εξουσίας, ακριβώς επειδή βλέπει να απονομιμοποιείται και να κλονίζεται. Παρά την καταθλιπτική πολιτική κυριαρχία του διεφθαρμένου μέχρι το μεδούλι ακροδεξιού καθεστώτος Νετανιάου, αυτό στέκεται σε πήλινα πόδια.
Μέσα στην πυκνή καταχνιά, ο Ούρι Γκόρντον μάς έδειξε μερικές “ φευγαλέες λάμψεις ελπίδας.” Κάθε τόσο σβήνουν για να ξανανάψουν εντελώς απροσδόκητα, προπαντός με την αλλαγή της φοράς των ανέμων στον πλανήτη. Είναι ανέφικτη η χειραφέτηση; Αλλά και η ίδια η επανάσταση, όπως μας προειδοποιεί ο Τρότσκυ, φαίνεται εντελώς αδύνατη μέχρι να γίνει αναπόφευκτη.
Ο Ούρι Γκόρντον είναι Ισραηλινός ακτιβιστής, μέλος των της ισραηλινής συλλογικότητας «Αναρχικοί ενάντια στο τείχος». Είναι επίσης λέκτορας πολιτικών επιστημών στο Πανεπιστήμιο του Νότιγχαμ και ιδρυτικό στέλεχος του Anarchist Studies Network της Εταιρείας Πολιτικών Σπουδών (Political Studies Assosiation) του Πανεπιστημίου του Λάφμπορο. Στα ελληνικά κυκλοφορούν τα βιβλία του Αναρχικοί ενάντια στο τείχος (Εκδόσεις των συναδέλφων, 2015) και Ισραηλινοί αναρχικοί. Η κινητοποίηση στην σύγκρουση Ισραηλινών και Παλαιστινίων (Opportuna, 2016, με εισαγωγή του Νίκου Παπαχριστόπουλου και επίμετρο του Σάββα Μιχαήλ), ενώ ετοιμάζεται προς έκδοση το βιβλίο του Η αναρχία ζει. Αντιαυταρχικές πολιτικές: από την θεωρία στην πράξη (Opportuna, 2017).
