Περί ανθρώπινου κεφαλαίου και μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό
Του Τάσου Βαρούνη
Την περασμένη εβδομάδα δημοσιεύτηκε μια ενδιαφέρουσα μελέτη της Endeavor Greece (Διεθνής Μη Κερδοσκοπικός Οργανισμός Στήριξης της Επιχειρηματικότητας) σχετικά με τη μετανάστευση των Ελλήνων κατά τη διάρκεια της κρίσης, το χρονικό διάστημα 2008-2016.
Τα στοιχεία είναι εντυπωσιακά: Η εκτιμώμενη φυγή ανθρώπινου κεφαλαίου από τον Ιανουάριο 2008 μέχρι σήμερα είναι μεταξύ 350.000 (εκτίμηση Endeavor) και 427.000 (εκτίμηση ΤτΕ). Οι άνθρωποι αυτοί, κυρίως Ανώτερης/Ανώτατης Εκπαίδευσης, συνεισφέρουν ετησίως 12,9 δισ. ευρώ στο ΑΕΠ των χωρών υποδοχής (κυρίως Γερμανία και Αγγλία) και 9,1 δισ. ευρώ σε φορολογικά έσοδα, εκ των οποίων 7,9 δισ. ευρώ σε φόρους εισοδήματος και εισφορές και 1,2 δισ. ευρώ σε ΦΠΑ. Αθροιστικά, από το 2008 μέχρι και σήμερα, οι Έλληνες του brain drain έχουν παραγάγει περισσότερα από 50 δισ. ευρώ ΑΕΠ στις νέες «πατρίδες» τους. Μάλιστα, το ποσό που έχει δαπανήσει το ελληνικό κράτος για την εκπαίδευση των ανθρώπων αυτών υπολογίζεται στα 8 δισ. ευρώ. Μεταξύ όλων των εξαγόμενων «προϊόντων» της χώρας, το ανθρώπινο δυναμικό κατέχει την πρώτη θέση σε αξία με 12,9 δισ. ευρώ. Ακολουθούν τα προϊόντα πετρελαίου (7,2 δισ. ευρώ), τα προϊόντα αλουμινίου (1,3 δισ. ευρώ), τα φάρμακα (0,7 δισ. ευρώ), το ελαιόλαδο (0,5 δισ. ευρώ), τα ψάρια, οι ελιές, τα προϊόντα καπνού, τα πληροφοριακά συστήματα και τα τυροκομικά προϊόντα με 0,4 δισ. ευρώ, το βαμβάκι και τα ροδάκινα (0,3 δισ. ευρώ). Τέλος, είναι χαρακτηριστικό ότι περισσότεροι εργαζόμενοι (49%) παρά άνεργοι (43%) επιθυμούν να φύγουν από τη χώρα.
Εξαγώγιμο… προϊόν
Σε ποιο είδος προβλήματος κατατάσσεται η μετανάστευση των νέων στο εξωτερικό; Είναι οικονομικό, κοινωνικό, πολιτικό, δημογραφικό; Αν, βέβαια, αποτελεί «πρόβλημα» και όχι απλά «τάση», «φαινόμενο» κ.λπ. της εποχής. Είναι απ’ όλα αυτά μαζί και απολύτως ενδεικτικό της κατάστασης που βιώνει η χώρα. Πώς να μιλήσεις γι’ αυτό το «πρόβλημα»; Τι ακριβώς να πεις όταν μια χώρα «αδειάζει» από τους νεότερους; Πρώτον, ότι είναι πια μια άλλη χώρα, διαφορετική. Ως προς αυτά που αντέχει, ως προς αυτά που μπορεί ν’ αλλάξει. Έπειτα, είναι τα στοιχεία και οι δείκτες που περιγράφουν, είναι κι αυτά που δεν περιγράφονται. Αλλά υπάρχουν και λειτουργούν. Δεσμοί και σχέσεις. Νοσταλγία, αλλά και «σήκω φύγε παιδί μου».
Όντως, δεν ζούμε στο ’60. Είναι πολύ πιο εύκολο και να το φανταστείς και να το υλοποιήσεις. Τα μαζεύεις και φεύγεις. Χωρίς πολλά «δράματα». Δεν είναι όμως και ταξιδάκι αναψυχής. Κι εκεί που πας, δύσκολα είναι. Μα τουλάχιστον «κάτι κάνεις», «κάτι κινείται». Η επιστροφή όσων έφυγαν έχει πια απομακρυνθεί από τον ορίζοντα. Μπορεί να άρχισε σαν δοκιμή ή άμεση λύση, ίσως πρώτα για σπουδές, τώρα όμως έγινε καθεστώς. Είναι αλήθεια ότι αρκετοί ήλπιζαν στην «αλλαγή ΣΥΡΙΖΑ». Λίγοι ήρθαν μόνο και μόνο για να ρίξουν ΟΧΙ στο δημοψήφισμα, κι αυτό ενδεικτικό. Υπάρχουν και αρκετοί τώρα πια που χέστηκαν για το τι γίνεται στην πατρίδα τους. Που έχουν και αποψάρα, που αρχίζουν να κοιτούν αφ’ υψηλού. Μικρό το πρόβλημα, τέτοιοι υπάρχουν κι εδώ. Για όσους έμειναν, η μετανάστευση αποτελεί προοπτική υψηλού κύρους, τίποτα δεν δείχνει ότι το «φαινόμενο» θα σταματήσει. Σε κάποιες χώρες της Κεντρικής Ευρώπης, έχουν μειωθεί κατά πολύ οι θέσεις φοιτητών στις ιατρικές σχολές. Εδώ κολλάει το γνωστό «μαλάκες είναι»; Κι εκεί οι «δικοί μας» παράγουν κάποια αξία. Κοινώς, υφίστανται εκμετάλλευση. Ενώ εδώ, απλά φυτοζωούν ή παρασιτούν. Πράγμα ανυπόφορο για πολύ καιρό και όταν είσαι νέος.
Κάπου, λοιπόν, ανάμεσα στα τυροκομικά και τα ροδάκινα οι φίλοι μας που φύγαν…
