Αποκλίνοντα συμφέροντα και διαφορές που ίσως μεγαλώσουν στο μέλλον. Του Γιώργου Τσίπρα
Η στάση απέναντι στο Ιράν έχει γίνει η αφορμή να έρθουν στην επιφάνεια διαφορές ανάμεσα στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ, έστω κι αν αυτές δεν είναι ευκρινείς. Οι διαφορές αυτές βρίσκονται ίσως στο μέγιστο σημείο τους εδώ και δεκαετίες. Κάτι ακόμη χειρότερο για το Ισραήλ είναι ότι αυτές οι διαφοροποιήσεις Ομπάμα δεν φαίνεται να κοστίζουν στον τελευταίο προεκλογικά, επειδή ο αντίπαλός του ρεπουμπλικανός Ρόμνεϊ δεν επιτίθεται σε αυτές τις διαφοροποιήσεις ούτε προτείνει την επιστροφή στις πολιτικές Μπους. Πράγμα που σημαίνει ότι υπάρχουν βαθύτερα αίτια στην ανάπτυξη διαφορών ανάμεσα στο Ισραήλ και τις ΗΠΑ, που ίσως μεγαλώσουν στο μέλλον.
Η σχεδιασμένη για τον Οκτώβρη κοινή στρατιωτική άσκηση Ισραήλ-ΗΠΑ «Austere Challenge» είχε χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη και πιο σημαντική μέχρι σήμερα κοινή άσκηση των δύο χωρών. Η άσκηση θα ήταν μια δοκιμή της αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ με σημαντική ενίσχυση από αμερικανικά συστήματα. Η μείωση -σύμφωνα με δημοσίευμα του Time πριν από δύο εβδομάδες- των Αμερικανών στρατιωτών που θα λάμβαναν μέρος, από περίπου 5.000 σε λιγότερους από 1.500 άνδρες, με παράλληλη μείωση του αριθμού και της ισχύος των αμερικανικών συστημάτων αναχαίτισης, ήταν ένα μήνυμα προς το Τελ Αβίβ να ξεχάσει το σενάριο μιας μονομερούς επίθεσης στο Ιράν που θα εξανάγκαζε, εκ των υστέρων, την Ουάσιγκτον να πάρει μέρος στη σύγκρουση.
Η ίδια άσκηση ήταν προγραμματισμένη αρχικά για την περασμένη άνοιξη και αναβλήθηκε λόγω πολιτικών προβλημάτων. Τις ίclaimδιες μέρες με το δημοσίευμα του Time, ο στρατηγός Dempsey, ανώτατος αξιωματούχος του αμερικανικού στρατού, δήλωνε ότι ένα χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν χωρίς τη συνεργασία των ΗΠΑ θα ήταν αναποτελεσματικό: «Δεν θα γίνω συνεργός αν επιλέξουν να το κάνουν». Επίσης, σύμφωνα με τη Χααρέτζ, Βρετανός απεσταλμένος μετέφερε πριν από δυο εβδομάδες μήνυμα του Κάμερον στο Τελ Αβίβ να μην ενεργήσει επίθεση στο Ιράν. Ο Ομπάμα, που δεν επισκέφτηκε κατά τη θητεία του το Ισραήλ αλλά και απέφυγε να δεχτεί συνάντηση με τον Νετανιάχου κατά τη συμμετοχή του τελευταίου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη στο τέλος του μήνα, είναι κοινό μυστικό πως διατηρεί σε προσωπικό επίπεδο τις χειρότερες σχέσεις με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι μόνο το Ιράν. Και δεν είναι μόνο ζήτημα Ομπάμα.
Σύμφωνα με τον Richard Haass, πρόεδρο του αμερικανικού θινκ-τανκ Council on Foreign Relations, «η στρατηγική κατάσταση του Ισραήλ έχει επιδεινωθεί τους τελευταίους 18 μήνες, επειδή ορισμένα από τα θετικά στοιχεία τού μετά το 1967 στρατηγικού χάρτη δεν είναι πλέον εξασφαλισμένα». Σε μια αραβική Μέση Ανατολή «που αναπλάθει τον εαυτό της, το Ισραήλ είναι πιο απομονωμένο από ποτέ», συμπληρώνει ο Scott Wilson στην Washington Post. Στη μεταβαλλόμενη αυτή περιοχή τα συμφέροντα ενός Ισραήλ που ενδιαφέρεται μόνο για τη διατήρηση της δικής του γεωπολιτικής ισχύος (και του πυρηνικού μονοπωλίου, κατά συνέπεια) μπορεί να μην ταυτίζονται με τα συμφέροντα μιας υπερδύναμης σε υποχώρηση που αναζητά νέες ισορροπίες και ρυθμίσεις στην περιοχή.
Το Ισραήλ θα συνεχίσει, αναμφίβολα, να εκτελεί χρέη του Νο1 χωροφύλακα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Θα προωθεί στο πλαίσιο αυτό και δικές του ιδιαίτερες επιδιώξεις αλλά οι δύο αυτές «λειτουργίες» ίσως αποκλίνουν περισσότερο στο μέλλον. Σύμφωνα με τον Ισραηλινό σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Giora Eiland, «οι ηγέτες του Ισραήλ δεν μπορούν να κάνουν τίποτα μπροστά στο κατηγορηματικό “όχι” του Αμερικανού Προέδρου». Χωρίς την αμερικανική στρατιωτική, πολιτική και οικονομική κάλυψη, η πραγματική ισχύς του Ισραήλ είναι σημαντικά μικρότερη παρά τα πυρηνικά που διαθέτει. Επιπλέον η λειτουργία του χωροφύλακα δεν σημαίνει ότι οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι σχέσεις αφεντικού προς υπάλληλο. Όπως επισημαίνει ο Βρετανός δημοσιογράφος Τζόναθαν Κουκ που ζει στη Ναζαρέτ, το Ισραήλ, όχι τυχαία, δεν ανήκει στην ομάδα «Πέντε Μάτια» που έχουν συγκροτήσει ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς και Νέα Ζηλανδία με την αμοιβαία συμφωνία της μη-κατασκόπευσης και της από κοινού πρόσβασης σε απόρρητες πληροφορίες, ενώ «το καλοκαίρι αξιωματούχοι της CIA παραδέχτηκαν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών αντιμετωπίζουν το Ισραήλ ως Νο 1 απειλή αντικατασκοπίας στη Μέση Ανατολή».
Οι απειλές Νετανιάχου-Μπάρακ τους τελευταίους μήνες για μονομερή επέμβαση στο Ιράν είχαν ως αποδέκτη όχι την Τεχεράνη αλλά την Ουάσιγκτον, σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν από τις ΗΠΑ μια «κόκκινη γραμμή» προς το Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα. Κόκκινη γραμμή που θα δέσμευε την υπερδύναμη σε μια προοπτική στρατιωτικού πλήγματος, επιλογή που τα αμερικανικά επιτελεία επιθυμούν, βέβαια, να παραμείνει ακριβώς επιλογή και όχι αναπόδραστη δέσμευση.
Και να σκεφτεί κανείς ότι τα πράγματα δεν έχουν περιπλακεί εξίσου στα δυτικά του Ισραήλ, προς την Αίγυπτο, όπου ο Μόρσι προς το παρόν αποδέχεται ουσιαστικά το κράτημα της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας από έναν στρατό κράτος-εν-κράτει, που θέλει να διατηρήσει τις προνομιακές σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Ισραήλ…
Η σχεδιασμένη για τον Οκτώβρη κοινή στρατιωτική άσκηση Ισραήλ-ΗΠΑ «Austere Challenge» είχε χαρακτηριστεί ως η μεγαλύτερη και πιο σημαντική μέχρι σήμερα κοινή άσκηση των δύο χωρών. Η άσκηση θα ήταν μια δοκιμή της αντιπυραυλικής άμυνας του Ισραήλ με σημαντική ενίσχυση από αμερικανικά συστήματα. Η μείωση -σύμφωνα με δημοσίευμα του Time πριν από δύο εβδομάδες- των Αμερικανών στρατιωτών που θα λάμβαναν μέρος, από περίπου 5.000 σε λιγότερους από 1.500 άνδρες, με παράλληλη μείωση του αριθμού και της ισχύος των αμερικανικών συστημάτων αναχαίτισης, ήταν ένα μήνυμα προς το Τελ Αβίβ να ξεχάσει το σενάριο μιας μονομερούς επίθεσης στο Ιράν που θα εξανάγκαζε, εκ των υστέρων, την Ουάσιγκτον να πάρει μέρος στη σύγκρουση.
Η ίδια άσκηση ήταν προγραμματισμένη αρχικά για την περασμένη άνοιξη και αναβλήθηκε λόγω πολιτικών προβλημάτων. Τις ίclaimδιες μέρες με το δημοσίευμα του Time, ο στρατηγός Dempsey, ανώτατος αξιωματούχος του αμερικανικού στρατού, δήλωνε ότι ένα χτύπημα του Ισραήλ στο Ιράν χωρίς τη συνεργασία των ΗΠΑ θα ήταν αναποτελεσματικό: «Δεν θα γίνω συνεργός αν επιλέξουν να το κάνουν». Επίσης, σύμφωνα με τη Χααρέτζ, Βρετανός απεσταλμένος μετέφερε πριν από δυο εβδομάδες μήνυμα του Κάμερον στο Τελ Αβίβ να μην ενεργήσει επίθεση στο Ιράν. Ο Ομπάμα, που δεν επισκέφτηκε κατά τη θητεία του το Ισραήλ αλλά και απέφυγε να δεχτεί συνάντηση με τον Νετανιάχου κατά τη συμμετοχή του τελευταίου στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στη Νέα Υόρκη στο τέλος του μήνα, είναι κοινό μυστικό πως διατηρεί σε προσωπικό επίπεδο τις χειρότερες σχέσεις με τον Ισραηλινό πρωθυπουργό εδώ και δεκαετίες. Δεν είναι μόνο το Ιράν. Και δεν είναι μόνο ζήτημα Ομπάμα.
Σύμφωνα με τον Richard Haass, πρόεδρο του αμερικανικού θινκ-τανκ Council on Foreign Relations, «η στρατηγική κατάσταση του Ισραήλ έχει επιδεινωθεί τους τελευταίους 18 μήνες, επειδή ορισμένα από τα θετικά στοιχεία τού μετά το 1967 στρατηγικού χάρτη δεν είναι πλέον εξασφαλισμένα». Σε μια αραβική Μέση Ανατολή «που αναπλάθει τον εαυτό της, το Ισραήλ είναι πιο απομονωμένο από ποτέ», συμπληρώνει ο Scott Wilson στην Washington Post. Στη μεταβαλλόμενη αυτή περιοχή τα συμφέροντα ενός Ισραήλ που ενδιαφέρεται μόνο για τη διατήρηση της δικής του γεωπολιτικής ισχύος (και του πυρηνικού μονοπωλίου, κατά συνέπεια) μπορεί να μην ταυτίζονται με τα συμφέροντα μιας υπερδύναμης σε υποχώρηση που αναζητά νέες ισορροπίες και ρυθμίσεις στην περιοχή.
Το Ισραήλ θα συνεχίσει, αναμφίβολα, να εκτελεί χρέη του Νο1 χωροφύλακα των ΗΠΑ στη Μέση Ανατολή. Θα προωθεί στο πλαίσιο αυτό και δικές του ιδιαίτερες επιδιώξεις αλλά οι δύο αυτές «λειτουργίες» ίσως αποκλίνουν περισσότερο στο μέλλον. Σύμφωνα με τον Ισραηλινό σύμβουλο Εθνικής Ασφάλειας, Giora Eiland, «οι ηγέτες του Ισραήλ δεν μπορούν να κάνουν τίποτα μπροστά στο κατηγορηματικό “όχι” του Αμερικανού Προέδρου». Χωρίς την αμερικανική στρατιωτική, πολιτική και οικονομική κάλυψη, η πραγματική ισχύς του Ισραήλ είναι σημαντικά μικρότερη παρά τα πυρηνικά που διαθέτει. Επιπλέον η λειτουργία του χωροφύλακα δεν σημαίνει ότι οι σχέσεις ανάμεσα στις ΗΠΑ και το Ισραήλ είναι σχέσεις αφεντικού προς υπάλληλο. Όπως επισημαίνει ο Βρετανός δημοσιογράφος Τζόναθαν Κουκ που ζει στη Ναζαρέτ, το Ισραήλ, όχι τυχαία, δεν ανήκει στην ομάδα «Πέντε Μάτια» που έχουν συγκροτήσει ΗΠΑ, Βρετανία, Αυστραλία, Καναδάς και Νέα Ζηλανδία με την αμοιβαία συμφωνία της μη-κατασκόπευσης και της από κοινού πρόσβασης σε απόρρητες πληροφορίες, ενώ «το καλοκαίρι αξιωματούχοι της CIA παραδέχτηκαν ότι οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών αντιμετωπίζουν το Ισραήλ ως Νο 1 απειλή αντικατασκοπίας στη Μέση Ανατολή».
Οι απειλές Νετανιάχου-Μπάρακ τους τελευταίους μήνες για μονομερή επέμβαση στο Ιράν είχαν ως αποδέκτη όχι την Τεχεράνη αλλά την Ουάσιγκτον, σε μια προσπάθεια να αποσπάσουν από τις ΗΠΑ μια «κόκκινη γραμμή» προς το Ιράν και το πυρηνικό του πρόγραμμα. Κόκκινη γραμμή που θα δέσμευε την υπερδύναμη σε μια προοπτική στρατιωτικού πλήγματος, επιλογή που τα αμερικανικά επιτελεία επιθυμούν, βέβαια, να παραμείνει ακριβώς επιλογή και όχι αναπόδραστη δέσμευση.
Και να σκεφτεί κανείς ότι τα πράγματα δεν έχουν περιπλακεί εξίσου στα δυτικά του Ισραήλ, προς την Αίγυπτο, όπου ο Μόρσι προς το παρόν αποδέχεται ουσιαστικά το κράτημα της εξωτερικής πολιτικής και άμυνας από έναν στρατό κράτος-εν-κράτει, που θέλει να διατηρήσει τις προνομιακές σχέσεις τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με το Ισραήλ…
Σχόλια
