Μετά από χρόνια πολλαπλής λαϊκής αφαίμαξης από κυβέρνηση και τράπεζες στο όνομα της σωτηρίας των τραπεζών, σχέδιο το οποίο υπηρέτησαν όλοι (Ν.Δ., ΣΥΡΙΖΑ, ΠΑΣΟΚ) με κάθε τρόπο, έφτασαν οι τράπεζες στην πολυπόθητη κερδοφορία. Τα καθαρά κέρδη των τεσσάρων συστημικών τραπεζών στο εννιάμηνο είναι 2,5 δισ. ευρώ (2.473,4 για την ακρίβεια). Κύριες πηγές αυτής της κερδοφορίας είναι οι τόκοι και οι προμήθειες. Τα καθαρά έσοδα από τόκους ήταν 3,9 δισ. ευρώ και οι προμήθειες 1,3 δισ. (από τα ποσά αυτά δεν έχουν αφαιρεθεί τα λειτουργικά έξοδα π.χ. δαπάνες προσωπικού κ.λπ.). Φυσικά για το μεγαλύτερο μέρος από αυτά τα κέρδη δεν υπάρχει φορολογία λόγω του συστήματος της έμμεσης κρατικής επιδότησης με τον λεγόμενο αναβαλλόμενο φόρο (Δρόμος, φ. 352, 24/3/2017, «Σε φορολογική ασυλία οι τράπεζες για τα επόμενα 20 χρόνια», edromos.gr/se-forologikh-asylia-oi-trapezes-gia-ta-epomena-20-xronia).
Όσον αφορά τους τόκους αυτοί προέρχονται, ειδικά η αύξησή τους το τρέχον έτος, σε πολύ μεγάλο βαθμό από την ουσιαστική υπεξαίρεση χρημάτων από τους καταθέτες και την αύξηση των επιτοκίων για τους δανειολήπτες. Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) αύξησε τα επιτόκια και προχθές (15/12/2022) κατά 0,5%. Είναι η τέταρτη αύξηση από τον Ιούλιο φέτος και οι συνολικές αυξήσεις επιτοκίων έφθασαν σε αυτή την περίοδο στο 2,5%. Φυσικά αυτές οι αυξήσεις μεταφέρονται σε μεγάλο βαθμό στους δανειολήπτες με απόλυτα εμπροσθοβαρή τρόπο, προεξοφλώντας την άνοδο των επιτοκίων από την ΕΚΤ μέσω του μηχανισμού κυμαινομενου επιτοκίου που έχει ως βάση το euribor τριμήνου, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τη δυνατότητά τους να αποπληρώνουν τα δάνεια και για την οικονομία γενικότερα, όσον αφορά τη δυνατότητα να αντέξει χωρίς οδυνηρές συνέπειες μια τέτοια κατάσταση. Την ίδια στιγμή που αυξάνονται τα επιτόκια από την ΕΚΤ οι τράπεζες συνεχίζουν να διατηρούν τα επιτόκια καταθέσεως στο μηδέν. Λογαριασμοί ταμιευτηρίου, μισθοδοσίας, τρεχούμενοι και όψεως συνεχίζουν να έχουν επιτόκιο 0% και σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις 0,1%. Στις προθεσμιακές τα επιτόκια ξεκινούν από 0,02% (!) για να φθάσουν σήμερα στο 0,5% στην καλύτερη περίπτωση και σε αρκετές περιπτώσεις με την προϋπόθεση ότι συνδυάζονται και με άλλα προϊόντα (επενδύσεις σε αμοιβαία κεφάλαια) που αυξάνουν ακόμα περισσότερο την κερδοφορία της τράπεζας. Μέχρι πρόσφατα, δηλαδή μέχρι τέλος Νοεμβρίου, αρχές Δεκεμβρίου αυτά τα επιτόκια έφταναν το μέγιστο στο 0,10%.
Τα επιτόκια αυξάνουν, και μαζί με αυτά η απόγνωση του κόσμου που βλέπει να αυξάνεται κάθε μήνα, λόγω αύξησης των τόκων, το ποσό της δόσης για την εξόφληση των δανείων του. Τα επιτόκια καταθέσεων παραμένουν στο ναδίρ με ζημιά των καταθετών και αυξάνεται η κερδοφορία των τραπεζών η οποία, λόγω του αναβαλλόμενου φόρου, μένει αφορολόγητη
Με αυτές τις εξελίξεις, όσον αφορά την πορεία των επιτοκίων, είναι προφανές ότι η διαφορά μεταξύ του μέσου επιτοκίου καταθέσεων που πληρώνουν οι τράπεζες στους αποταμιευτές και του μέσου επιτοκίου χορηγήσεων που εισπράττουν από τους δανειολήπτες έχει αυξηθεί υπέρμετρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Τραπέζης Ελλάδος η διαφορά μεταξύ επιτοκίων χορηγήσεων και καταθέσεων από 3,96% που ήταν τον Αύγουστο, αμέσως μετά την πρώτη αύξηση των επιτοκίων, εκτινάχθηκε στο 4,56% τον Σεπτέμβριο και 4,81% τον Οκτώβριο. Φυσικά αιτία για αυτή την άνοδο είναι η μονομερής άνοδος στα επιτόκια χορηγήσεων, σε αντίθεση με τα επιτόκια καταθέσεων που παρέμειναν σταθερά. Η διαφορά αυτή ανάμεσα στα επιτόκια καταθέσεων και χορηγήσεων στην Ελλάδα είναι η μεγαλύτερη σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, όπως επίσης στην Ελλάδα παρατηρήθηκε το φαινόμενο τα επιτόκια των καταθέσεων να έχουν τις χαμηλότερες αποδόσεις. Με αυτά τα δεδομένα ένας καταθέτης με 5.000 ευρώ προθεσμιακή κατάθεση στο δωδεκάμηνο Οκτωβρίου 2021-2022 εισέπραξε από τόκους μόλις 5 ευρώ (προ φόρων). Λαμβάνοντας υπόψη τον αντίστοιχο πληθωρισμό που ήταν 9,1% έχασε από την αγοραστική του δύναμη 455 ευρώ. Συνεπώς έγινε φτωχότερος, έχασε συνολικά 450 ευρώ από τα 5.000 που είχε αποταμιεύσεις αρχικά. Την ίδια στιγμή η Τράπεζα με την αύξηση των επιτοκίων χορηγήσεων αύξησε την κερδοφορία της.
Όσον αφορά τις προμήθειες, που αποτελούν το 25% των εσόδων των τραπεζών, το μεγαλύτερο μέρος τους προέρχεται τα ποσά που πληρώνουμε όλοι σχεδόν σε κάθε συναλλαγή μας. Μόνο τον αέρα που αναπνέουμε όταν πλησιάζουμε σε κάποιο τραπεζικό κατάστημα, με φυσική ή ηλεκτρονική διαδικασία, δεν μας χρεώνουν ακόμα. Πληρώνουμε απίθανα ποσά για προμήθειες ακόμα και αν οι συναλλαγές γίνονται ηλεκτρονικά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα μεταφορά ποσού ηλεκτρονικά (σύστημα IRIS) από μία τράπεζα σε άλλη κοστίζει 2,5 € αν γίνει την επόμενη εργάσιμη ή 4,5 € αν γίνει άμεσα. Φυσικά το ποσό αυτό είναι όλο ουσιαστικά καθαρό κέρδος. Την ίδια στιγμή οι τράπεζες έχουν θεσπίσει μια σειρά περιορισμούς όσον αφορά τις συναλλαγές στο γκισέ, με σκοπό να μειώσουν το λειτουργικό τους κόστος, που κάνουν αδύνατες κάποιες συναλλαγές ή εξαιρετικά δαπανηρές αν δεν μπορείς να εξυπηρετηθείς με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων.
Τέλος μία ακόμα πηγή της ενισχυμένης κερδοφορίας των τραπεζών είναι η μείωση του λειτουργικού κόστους με τις συνεχείς έμμεσες απολύσεις. Χιλιάδες τραπεζοϋπάλληλοι κάθε χρόνο υποχρεώνονται, με πολλούς τρόπους, να αποδεχθούν το «μπόνους» που τους προσφέρουν οι τράπεζες για να αποχωρήσουν από την εργασία. Έτσι αυτοί είτε επιβαρύνουν το ασφαλιστικό σύστημα, όσοι έχουν τις προϋποθέσεις για πρόωρη συνταξιοδότηση, είτε είναι σε αναζήτηση δουλειάς εάν την βρουν αλλά με πολύ χειρότερους όρους.
Συνεπώς για μία ακόμα φορά για τις τράπεζες στην Ελλάδα ισχύει η κλασσική παπατζίδκη ατάκα: Μονά κερδίζω, ζυγά χάνεις. Τα επιτόκια αυξάνουν, και μαζί με αυτά η απόγνωση του κόσμου που βλέπει να αυξάνεται κάθε μήνα, λόγω αύξησης των τόκων, το ποσό της δόσης για την εξόφληση των δανείων του. Τα επιτόκια καταθέσεων παραμένουν στο ναδίρ με ζημιά των καταθετών και αυξάνεται η κερδοφορία των τραπεζών η οποία, λόγω του αναβαλλόμενου φόρου, μένει αφορολόγητη…
Τα «καθρεφτάκια»
Η όλη κατάσταση έχει οδηγήσει, μαζί με όλα τα άλλα που βιώνουμε, σε ογκούμενη λαϊκή δυσαρέσκεια ειδικά για τις τράπεζες. Αύξηση δόσεων δανείων λόγω επιτοκίων, κυνήγι από τα funds και τους «Πάτσηδες» για τα κόκκινα δάνεια, κατασχέσεις και πλειστηριασμοί ακόμα και πρώτης κατοικίας για λίγες χιλιάδες ευρώ και ταυτόχρονα εκτίναξη της κερδοφορίας και των σεναρίων για μερίσματα στους μετόχους, που με ελάχιστα ποσά, συγκριτικά με όσα πληρώσαμε ως λαός για τη σωτηρία των τραπεζών, ελέγχουν σήμερα τις τράπεζες. Όλα αυτά διαμορφώνουν ένα εκρηκτικό μείγμα για την κυβέρνηση. Από τη μία είναι δεσμευμένη στους δανειστές και στους τραπεζίτες να στηρίζει συνεχώς τις τράπεζες όπως κάνει μέχρι τώρα με το σύνολο των αποφάσεών της που αφορούν τον τραπεζικό τομέα (πρόγραμμα «Ηρακλής», ανοχή στις προκλητικές πρακτικές των τραπεζών κ.λπ.). Από την άλλη έχει να αντιμετωπίσει τη λαϊκή δυσαρέσκεια.
Η χρυσή τομή βρέθηκε αυτές τις μέρες αφού προηγούμενα κυβέρνηση και τράπεζες προχώρησαν σ’ ένα στημένο «σκυλοκαβγά». Η κυβέρνηση πίεζε για βελτίωση της κατάστασης με τα επιτόκια. Τελικά κατέληξαν, η κυβέρνηση το ανήγγειλε ως επιτυχία και οι τράπεζες ως «κοινωνική υπευθυνότητα» εκ μέρους τους. Είχαν προηγηθεί δεκάδες άρθρα και αναλύσεις στα μέσα ενημέρωσης για την υποχρέωση των τραπεζών, αφού έχουν μια φιλικά διακείμενη κυβέρνηση, να στηρίξουν την κοινωνία και την οικονομία. Η λύση που έδωσαν οι τράπεζες συνοψίζεται στα ακόλουθα. Θα διαθέσουν το τρομακτικό ποσό των 50 εκατομμυρίων ευρώ (1) για να δημιουργηθεί ένας ειδικός λογαριασμός που θα διαχειριστεί η κυβέρνηση και θα επιδοτεί από 1/2/2023 για 12 μήνες το 50% της αύξησης των τόκων λόγω της ανόδου των επιτοκίων για τα ευάλωτα νοικοκυριά με εισόδημα έως 7.000 ευρώ (!) προσαυξανόμενο ανάλογα με τα παιδιά με την προϋπόθεση να είναι συνεπείς δανειλήπτες, δηλαδή να μην έχουν καθυστερημένες οφειλές πάνω από 90 ημέρες. Αυτή η ρύθμιση θα αφορά 30.000 συνεπείς δανειολήπτες.
Με αυτά τα ψίχουλα από το χορταστικό τραπέζι τους προσπαθούν να ξεγελάσουν το λαό. Την ίδια ώρα αυξάνονται οι πλειστηριασμοί και ετοιμάζεται ο νέος γύρος ξεπουλήματος των μετοχών που έχει το ΤΧΣ, για λογαριασμό του δημοσίου, τις οποίες έχουμε πληρώσει χρυσές.
