«Μυρίστηκε» ευρώ και δείχνει «ανοχή» σε κινήσεις των Ηνωμένων Εθνών «για να γίνει κάτι» στο Κυπριακό η κατοχική Τουρκία. Για να προσεγγίσει την Ε.Ε. και κυρίως να εμπλακεί στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης, η Άγκυρα προσήλθε στην άτυπη Πενταμερή Διάσκεψη για το Κυπριακό, που πραγματοποιήθηκε στις 17-18 Μαρτίου, στη Γενεύη, κρατώντας χαμηλούς τόνους. Χωρίς, βέβαια, να διαφοροποιείται από τις πάγιες διαχρονικές επιδιώξεις της στην Κύπρο, ήταν παρούσα και δεν επιχείρησε να τουμπάρει την άτυπη αυτή σύναξη, την οποία συγκάλεσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες. Αυτό δείχνει το αποτέλεσμα της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης. Είναι σαφές πως η Άγκυρα διαφοροποιεί την τακτική της καθώς αυτό την εξυπηρετεί ευρύτερα.
Το Κυπριακό βρισκόμενο στον «πάγο» εδώ και καιρό, βιώνοντας τη συστηματική προσπάθεια και τις τουρκικές μεθοδεύσεις εδραίωσης των κατοχικών δεδομένων, μπήκε ξανά στην εξίσωση, μέσα από γεωπολιτικής σημασίας ενέργειες, που γίνονται σε ένα ευρύτερο πλαίσιο τόσο στην περιοχή όσο και στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Μπήκε στην εξίσωση, λοιπόν, καθώς άλλες εξελίξεις και επιδιώξεις προκάλεσαν κινητικότητα.
Η άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη αποφάσισε μικρά βήματα συντήρησης μιας κινητικότητας, χωρίς να σπάζει επί της ουσίας το αδιέξοδο. Θα δοκιμαστούν για μια άλλη φορά τα Μέτρα Οικοδόμησης Εμπιστοσύνης (ΜΟΕ). Στόχος των Ηνωμένων Εθνών, που έχουν εξαγγείλει νέα Πενταμερή για το τέλος Ιουλίου, είναι να προετοιμασθεί το έδαφος για την επανέναρξη διαπραγματεύσεων για το Κυπριακό ενώ παράλληλα θα προωθηθούν συγκεκριμένα ΜΟΕ. Αυτό είναι το στοίχημα του Διεθνούς Οργανισμού, που επανέφερε ΜΟΕ από τα παλιά. Ξαναζεσταμένες εν πολλοίς συνταγές.
Γιατί, όμως, η Τουρκία έχει συναινέσει; Η κατοχική δύναμη διεκδικεί ρόλο-κλειδί στη νέα αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης. Αυτή η επιδίωξη της βρίσκει έδαφος στη Γερμανία και τη Βρετανία. Η Άγκυρα έχει δυο στοχεύσεις: Τη γεωπολιτική της αναβάθμιση και τη δημιουργία σχέσης εξάρτησης των Ευρωπαίων με την ίδια και η εμπλοκή της στα εξοπλιστικά προγράμματα. Θέλει την Ευρώπη να αγοράζει εξοπλισμό από την Τουρκία. Ήδη έχει συνεργασία μέσω εταιρειών με Ισπανία και Ιταλία. Η εμπλοκή της έχει και γεωπολιτική σημασία, αλλά και οικονομική διάσταση. Και δεν είναι μόνο στους μηχανισμούς άμυνας της Ευρώπης που στρέφεται αλλά ζητά διακαώς και επενδύσεις.
Σε αυτό τον σχεδιασμό, η Άγκυρα δεν θέλει να ρισκάρει τα πολλά και σημαντικά. Χωρίς, όπως φαίνεται, να εγκαταλείπει επί της ουσίας την επεκτατική προσέγγιση της έναντι της Ελλάδος και της Κύπρου, θα κάνει «ανοίγματα». Εξ ου και ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Χακάν Φιντάν, στη διάρκεια της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης, δεν είχε καμία αναστολή να κάνει και υποδείξεις στον κατοχικό ηγέτη, τον εγκάθετο της Άγκυρας, Ερσίν Τατάρ. Θα «χαμογελά» ο Φιντάν, να παρουσιάζεται σκληρός και άτεγκτος ο Τατάρ. Αλλά προφανώς αυτό το παιχνίδι, της «καλής» Τουρκίας και του κακού κατοχικού ηγέτη, το έχουμε βιώσει πολλές φορές στο παρελθόν. Κυρίως όταν η Άγκυρα ήθελε να δείξει «καλό πρόσωπο» στις Βρυξέλλες.
Εάν η Άγκυρα πετύχει τους στόχους της χωρίς επί της ουσίας να δίνει οτιδήποτε σε Κυπριακό και ελληνοτουρκικά, τότε οι μεγάλοι χαμένοι θα είναι η Κύπρος και η Ελλάδα. Μπορεί κανείς να φανταστεί την Τουρκία να έχει ρόλο προστάτη και εγγυητή της ασφάλειας της Ευρώπης, της Ελλάδος και της Κύπρου;
Πάντως στη Λευκωσία υποστηρίζουν ότι δεν πρόκειται να υπάρξει συναίνεση από μέρους της να πάρει δώρα η κατοχική Τουρκία εάν δεν προβεί σε ουσιαστικές κινήσεις στο Κυπριακό.
Οι ανακοινώσεις της Γενεύης
Τα Ηνωμένα Έθνη, σύμφωνα με τα αποτελέσματα της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης, θα διορίσουν προσωπικό απεσταλμένο του Γενικού Γραμματέα για το Κυπριακό και θα συγκαλέσουν νέα σύναξη, στο τέλος Ιουλίου. Μετά το τέλος της Διάσκεψης ανακοινώθηκαν από τον Αντόνιο Γκουτέρες ΜΟΕ. Συγκεκριμένα, το άνοιγμα τεσσάρων σημείων διέλευσης, αποναρκοθέτηση, δημιουργία Τεχνικής Επιτροπής για τη Νεολαία, πρωτοβουλίες για το περιβάλλον και την κλιματική αλλαγή, συμπεριλαμβανομένων των επιπτώσεων στις περιοχές μεταλλείων, την παραγωγή ηλιακής ενέργειας στη νεκρή ζώνη και την αποκατάσταση νεκροταφείων. Είναι αμφίβολο κατά πόσο αυτά τα ΜΟΕ θα προχωρήσουν. Δοκιμάσθηκαν και στο παρελθόν και τίποτε δεν έγινε. Η εφαρμογή τους δεν είναι, πάντως, προϋπόθεση για να προχωρήσουν οι προσπάθειες για επανέναρξη των διαπραγματεύσεων.
Έχει αναφερθεί πιο πάνω γιατί η Τουρκία αποδέχθηκε να συμμετέχει στην Πενταμερή και αποφάσισε να τηρήσει χαμηλούς τόνους. Πόσο μακριά μπορεί να πάει αυτό δεν μπορεί να αναφερθεί με σιγουριά. Μάλλον δεν θα πάει μέχρι τέλους.
Στην αντίπερα όχθη, η Λευκωσία ήθελε την κινητικότητα στο Κυπριακό. Πρώτο, γιατί δημιουργεί προϋποθέσεις για να σπάσει το αδιέξοδο. Δεύτερο, γιατί η κινητικότητα λειτουργεί, σε κάποιο βαθμό, αποτρεπτικά για την επιβολή νέων τετελεσμένων επί του εδάφους από την κατοχική πλευρά. Η Κυπριακή Δημοκρατία είναι αυτή που επείγεται για λύση. Όχι, βέβαια, την όποια λύση, όπως κάποιοι στο εσωτερικό ζητούν.
Η Αθήνα ήταν στην Γενεύη με τον υπουργό Εξωτερικών, Γεώργιο Γεραπετρίτη, τον οποίο συνόδευε η υφυπουργός, Αλεξάνδρα Παπαδοπούλου και υπηρεσιακοί παράγοντες. Η ελλαδική πλευρά προετοιμάζεται για το «μεγάλο ραντεβού» της Άγκυρας, για τις συνομιλίες Μητσοτάκη και Ερντογάν, που χρονικά τοποθετείται στις 8 Απριλίου. Η κυβέρνηση Μητσοτάκη επενδύει στα «ήρεμα νερά», χωρίς ωστόσο, να φαίνεται ότι έχει σχεδιασμό, ο οποίος να συνδέεται και με το Κυπριακό. Ή έστω ένα σχεδιασμό, ο οποίος αξιοποιώντας εργαλεία που έχει, να πιέσει την κατοχική πλευρά να συνεργασθεί σε μια βάση, που δεν θα εξυπηρετεί μόνο την Τουρκία, αλλά και την ελληνική πλευρά.
Οι επόμενοι μήνες θα διαμορφώσουν σκηνικό, το οποίο θα κληθεί η Λευκωσία να το διαχειριστεί. Τον Ιούλιο, όταν θα συνέλθει νέα άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη θα έχουν συμπληρωθεί 51 χρόνια από την εισβολή της Τουρκίας και την έκτοτε κατοχή εδαφών της Κυπριακής Δημοκρατίας.
Να μην… χαθούμε στα ΜΟΕ
Το Κυπριακό δεν είναι προφανώς πρόβλημα έλλειψης εμπιστοσύνης, αλλά ζήτημα εισβολής και συνεχιζόμενης κατοχής. Αυτή η διάσταση προφανώς μπορεί να τεθεί όταν και όποτε ξεκινήσουν διαπραγματεύσεις αλλά πρέπει να προτάσσεται από τώρα. Για να μην χαθούμε στα ΜΟΕ και μόνο. Άλλωστε πέντε δεκαετίες έχουν συζητηθεί σχεδόν τα πάντα και πολύ λίγα έχουν υλοποιηθεί. Διαχρονικά τα ΜΟΕ αναδεικνύονται και προωθούνται όταν δεν μπορεί να προχωρήσει η συζήτηση της ουσίας. Την ίδια ώρα, είναι σαφές πως η κατοχική πλευρά θέλει να προωθήσει μέτρα μεταξύ «δυο κρατών». Στο πλαίσιο αυτής της προσέγγισης ο Ερσίν Τατάρ πρόταξε στη Γενεύη, την ιδέα για τη συγκρότηση μιας διακρατικής δομής: «Κυπριακό Συμβούλιο Συνεργασίας» (Cyprus Cooperation Council). Αυτό, όμως, δεν τέθηκε προς συζήτηση καθώς το απέρριψε αμέσως ο Πρόεδρος Χριστοδουλίδης και δεν έδωσε συνέχεια ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ.
