του Δημήτρη Κουρέτα*
Όταν δέχθηκα, το καλοκαίρι του 2017, την πρόσκληση να γίνω επισκέπτης Καθηγητής στο China Medical University στην Σενγιάνγκ, δεν μπορούσα να ξέρω πόσο έμελλε να με επηρεάσει η περίοδος αυτή στην Κίνα. Είχα διαβάσει πολλά πριν πάω, για τη μεταμόρφωση που υφίσταται η Κίνα τα τελευταία 15 χρόνια, μεταμόρφωση που είχε περιγράψει πρώτος ο Ντέγκ Σιάο Πίγκ πριν από 30 και πλέον χρόνια. Δεν μπορούσα όμως να συνθέσω στο μυαλό μου τον ρόλο που μέλει να παίξει η Κίνα στον πλανήτη τα επόμενα χρόνια, γιατί δεν είχα πάει εκεί. Μέχρι που πήγα.
Εκτός από τα μαθήματά μου στους μεταπτυχιακούς φοιτητές, περνούσα πολλές ώρες μιλώντας και γυρνώντας με τον κοσμήτορα της Σχολής Τζινγκμπο Πι, ο οποίος και με κάλεσε. Με πήγαινε και μου έδειχνε ότι του ζητούσα να μάθω για την Κίνα.
Ο μετασχηματισμός της κινέζικης οικονομίας μετά το 2000 ακούει στο όνομα καινοτομία και ανάπτυξη, και αξίζει να ειδωθεί στην καθημερινότητα, κάτω από ένα πλαίσιο που δεν υπάρχει στη Δύση, ένα πλαίσιο αξιών της πολιτιστικής κουλτούρας της Κίνας, που συνοψίζεται στο τρίπτυχο: α) οικογένεια, β) εσωτερική ισορροπία λόγω του Βουδισμού, και γ) όχι επεκτατισμός και αποικιοκρατία σε άλλες χώρες. Η καινοτομία και η ανάπτυξη στηρίζουν βέβαια το πρότυπο και της Δύσης. Όμως στη Δύση το πλαίσιο είναι: «Έχω το δικαίωμα να κάνω ό,τι μπορώ». Αυτό στον κινέζικο πολιτισμό δεν υπάρχει.
Έτσι, με απλά λόγια, η Κίνα καλείται να ξεδιπλώσει (όπως ανέπτυξε ο ηγέτης της Σι, στη διάρκεια του συνεδρίου του ΚΚΚ, την περίοδο που βρισκόμουνα εκεί) αυτό που θα λέγαμε στη Δύση, American Dream. Τι θα μπορούσε να είναι αυτό το, ας πούμε, Chinese Dream; Νομίζω θυμόμαστε όλοι το είδωλο του Αμερικάνικου Προτύπου το 1980, τον ξένοιαστο Κάου Μπόυ του πακέτου τσιγάρων Marlboro, πάνω στο άλογό του. Κάτι ανάλογο θα πρέπει να βρουν οι Κινέζοι, αν δεν έχουν ήδη βρει, για να προτείνουν. Όχι βέβαια έναν Κινέζο πάνω σε άλογο αλλά έναν Κινέζο απολύτως συμβατό με το τρίπτυχο που ανέφερα προηγούμενα, και είναι αυτό που κομίζει ο Κινέζικος Πολιτισμός στην ανθρωπότητα. Αν το βρουν όπως λένε –και έχουν βάλει στοίχημα για αυτό και τότε, σύντομα, θα ηγηθούν της παγκόσμιας ανάπτυξης και θα είναι μπροστά για πολλά χρόνια, γιατί το πρότυπο της Δύσης φαίνεται να οδηγεί την ανθρωπότητα σε αδιέξοδο. Η απόλυτη πίστη της Δύσης στον τεχνολογικό πολιτισμό και στην ανάπτυξη που αυτός φέρνει, χωρίς αυτό να συμβαδίζει με ανώτερες αξίες, εκτός από την ισχύ του χρήματος που έρχεται ταυτόχρονα με την καταξίωση, δείχνει να έχει φέρει την ανθρωπότητα σε εσωτερικό αδιέξοδο. Ο πετυχημένος άνθρωπος στη δυτική κοινωνία, που ξοδεύει αρκετά χρήματα πλέον για να πάρει ψίχουλα ισορροπίας στη ζωή του, την οποία ζει με έναν τρόπο που του έφερε αυτά τα πολλά χρήματα, φαίνεται να διανύει μια μακρόσυρτη και επίπονη πορεία τέλους.
Ίσως για χώρες όπως η δική μας, που παλεύει να βρει τον δικό της δρόμο, που ακούει τους «σοφούς» Ευρωπαίους να της υπαγορεύουν την ανάπτυξη τάζοντας επενδύσεις, να είναι πολύ επίκαιρο το ερώτημα «Τι δρόμο πρέπει να ακολουθήσουμε;»
Γιατί ο μονόδρομος των επενδύσεων και των μεταρρυθμίσεων (που πρέπει βέβαια να γίνουν) δεν είναι σίγουρο ότι πράγματι οδηγεί, ντε και καλά, στην ανάπτυξη. Απλά, γιατί μια Ελλάδα, η πατρίδα μας δηλαδή για να μη ξεχνιόμαστε, ιδανική για επενδύσεις αλλά ταυτόχρονα φτηνή και ελκυστική, μια Ελλάδα που θα είναι πλέον ανταγωνιστική όπως μας λένε, δεν ξέρω αν είναι εφικτή, όταν δίπλα μας είναι η Βουλγαρία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο, η Αλβανία, κ.λπ. Τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα πως θα αξιοποιηθούν; Δηλαδή το ότι η σύγχρονη γεωργία μικρών χωρών όπως η Ελλάδα απαιτεί μικρές παραγωγές εξειδικευμένων προϊόντων τα οποία είτε θα χρησιμοποιηθούν ως πρώτη ύλη για την παραγωγή καινοτόμων, μοναδικών τροφίμων, ελκυστικών στον καταναλωτή, ικανών να εξαχθούν στην παγκόσμια αγορά, είτε θα εξαχθούν ως έχουν, ως μοναδικά ελληνικά προϊόντα, ύστερα από μία βασική επεξεργασία (όπως καθαρισμός), και κατάλληλα συσκευασμένα με βάση τις διεθνείς προδιαγραφές και αυτά δεμένα άρρηκτα με τον πολιτισμό μας και τον τουρισμό, το έχει εξηγήσει κάποιος και να το επιβάλλει στην κοινωνία, στα πανεπιστήμια στα ΤΕΙ, στα ερευνητικά κέντρα.
Όταν βρεθεί αυτός ο κάποιος και πείσει, τότε θα βρεθούν δίπλα του αρκετές αναπτυξιακές εφεδρείες της χώρας μας, που τώρα δεν ασχολούνται. Μέχρι τότε θα πρέπει να διδασκόμαστε από χώρες που έχουν βρει τον δρόμο τους. Και η Κίνα είναι μία από αυτές.
*Ο Δημήτριος Κουρέτας είναι καθηγητής Φυσιολογίας-Τοξικολογίας Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, Πρώην Αναπληρωτής Πρύτανης, Επισκέπτης Καθηγητής του China Medical University, Σενγιάνγκ, Κίνα.
