Πώς εξακολουθούν να επιβαρύνουν το δημόσιο χρέος. Του Γιώργου Τοζίδη
Η ανακοίνωση των οικονομικών μεγεθών για το τρίτο τρίμηνο του 2013, η έναρξη, στις 4 Δεκεμβρίου, της δεύτερης φάσης ανακεφαλαιοποίησης της Alpha Bank, η πώληση σε ιδιώτες της Eurobank και η αναμενόμενη δημοσιοποίηση της έκθεσης αξιολόγησης της BlackRock για τις τέσσερις συστημικές τράπεζες είναι τα τελευταία επεισόδια στην αναδιάρθρωση του ελληνικού τραπεζικού συστήματος.
Τι δείχνουν τα οικονομικά μεγέθη
1. Η επιστροφή καταθέσεων, που σημειώθηκε μετά τον Οκτώβριο του 2012 (και όχι μετά τις εκλογές του Ιουνίου όπως ισχυρίζονται οι κυβερνητικοί προπαγανδιστές), έχει αναστραφεί πλέον και το ύψος των καταθέσεων (βλέπε σχετικό Πίνακα) δεν απέχει πολύ από αυτό του Ιουνίου 2012. Αυτή τη φορά οι αποσυρόμενες καταθέσεις δεν κατευθύνονται στο εξωτερικό ή στα σεντούκια των καταθετών αλλά σε μεγάλο ποσοστό καλύπτουν τις αυξημένες φορολογικές υποχρεώσεις των καταθετών σε συνδυασμό και με τη συνεχιζόμενη μείωση των εισοδημάτων τους. Αξίζει να σημειωθεί ότι 100 χιλιάδες καταθέτες έχουν δει μέχρι σήμερα να κατάσχονται οι καταθέσεις τους ακόμη και από λογαριασμούς μισθοδοσίας ή σύνταξης.
2. Παρά την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών, συνεχίζεται η μείωση των δανειακών υπολοίπων άρα και της επιδείνωσης των συνθηκών ρευστότητας στην αγορά. Αποδεικνύεται, με στοιχεία πλέον, ότι η ανακεφαλαιοποίηση είχε ως στόχο τη διάσωση των ιδιωτών τραπεζιτών και μόνο… Μέσα σε ένα χρόνο τα δάνεια προς επιχειρήσεις και νοικοκυριά μειώθηκαν κατά 11 δισ. ευρώ. Το μέσο ποσοστό των επισφαλών δανείων ανέρχεται σε 32%, που σημαίνει ότι το συνολικό ποσό τους ανέρχεται σε 70 δισ. ευρώ περίπου.
Οι τέσσερις συστημικές
Η εξέλιξη των μεγεθών των τραπεζών Πειραιώς, Εθνική, Alpha και Eurobank παρουσιάζει ορισμένα κοινά στοιχεία:
1. Η βελτίωση των λειτουργικών αποτελεσμάτων των τραπεζών οφείλεται κυρίως (αν όχι αποκλειστικά) στη μείωση του απασχολούμενου προσωπικού και στην ακόμη μεγαλύτερη μείωση των δαπανών μισθοδοσίας του. Μόνο δύο τράπεζες, η Πειραιώς και η Eurobank, προχώρησαν σε μείωση του προσωπικού τους κατά 2.200 και 1.100 άτομα αντίστοιχα.
2. Βελτίωση όσον αφορά τη σχέση δάνεια/καταθέσεις που εξακολουθεί όμως να υπερβαίνει το 100% (εξαίρεση η Εθνική).
3. Μείωση του δανεισμού των τεσσάρων τραπεζών από το Ευρωσύστημα (κεντρικές τράπεζες της Ευρωζώνης) και σχεδόν μηδενισμό του δανεισμού τους από τον Μηχανισμό Έκτακτης Ρευστότητας της Τράπεζας της Ελλάδος. Η μείωση του δανεισμού, που σημαίνει ουσιαστικά τη μείωση της διαθέσιμης ρευστότητας, παραπέμπει σε απεμπλοκή πιστωτών από επισφαλείς οφειλέτες και θυμίζει την ανάλογη τακτική των ξένων τραπεζών με το δημόσιο χρέος. Οι τέσσερις τράπεζες ισχυρίζονται ότι με αυτόν τον τρόπο βελτίωσαν τα έσοδά τους. Ακόμη και αν ισχύει, δεν παύει αυτή η βελτίωση να έγινε σε βάρος της ρευστότητας του συστήματος.
4. Συνεχίζεται η αύξηση του δείκτη των μη εξυπηρετούμενων δανείων (κυμαίνεται μεταξύ 27% και 35%) ενώ ο δείκτης κάλυψής τους κυμαίνεται μεταξύ 49% και 55%. Τραπεζικά στελέχη εκτιμούν ότι η αύξηση των μη εξυπηρετουμένων δανείων θα συνεχισθεί μέχρι το 2016 με αποτέλεσμα την αύξηση των κεφαλαιακών αναγκών των τραπεζών. Ανάλογα είναι τα συμπεράσματα της διαγνωστικής μελέτης της BlackRock με το ύψος των νέων κεφαλαιακών αναγκών να προσδιορίζεται στα 5 δισ. ευρώ τουλάχιστον.
5. Όσον αφορά τα οικονομικά αποτελέσματα του 9μήνου, Εθνική και Πειραιώς εμφανίζουν κερδοφορία, ενώ Alpha και Eurobank ζημιές. Οριστική και ξεκάθαρη εικόνα θα υπάρξει μόνο με τη δημοσίευση των οριστικών αποτελεσμάτων της χρήσης. Εντύπωση, πάντως, προκαλεί η ζημία των 265 εκατ. ευρώ που προκάλεσε η απομείωση της συμμετοχής της Εθνικής στην Eurobank και η οποία, βέβαια, επιβαρύνει σε τελική ανάλυση το δημόσιο χρέος.
Η πώληση της Eurobank
Η διαδικασία πώλησης της Eurobank εξελίσσεται στο νέο σκάνδαλο στο χώρο των τραπεζών. Υπενθυμίζεται ότι η τράπεζα ανακεφαλαιοποιήθηκε με το ποσό των 5,8 δισ. ευρώ που καταβλήθηκε από το Ταμείο Χρηματοπιστωτικής Σταθερότητας (ΤΧΣ) και επιβάρυνε το δημόσιο χρέος. Για το πέρασμα της τράπεζας σε ιδιώτες προγραμματίζεται αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (α.μ.κ.) κατά 2 δισ. ευρώ. Το σκάνδαλο έγκειται στον προσδιορισμό της τιμής των νέων μετοχών στο επίπεδο των 0,3 ή 0,4 ευρώ όταν το ΤΧΣ είχε επενδύσει στην τιμή των 1,54 ευρώ. Με την υλοποίηση της α.μ.κ. το ποσοστό του ΤΧΣ θα μειωθεί από 95,2% σε 55% και η διοίκηση της τράπεζας θα περάσει στους νέους μετόχους.
Η επίσπευση της διαδικασίας πώλησης της Eurobank «υπακούει» στην επιθυμία του Μιχ. Σάλλα «να αξιοποιηθεί το ενδιαφέρον των ξένων επενδυτών για να επιτευχθεί ταχύτερα η ιδιωτικοποίηση των τεσσάρων συστημικών τραπεζών». Αντί να επιδιωχθεί η βελτίωση των οικονομικών μεγεθών της τράπεζας και μετά η πώλησή της, η επίσπευση της διαδικασίας πώλησης οριστικοποιεί την καταγραφή ζημίας και την επιβάρυνση του δημόσιου χρέους.
Ο τρόπος που μεθοδεύεται η πώληση της Eurobank, διαψεύδει τους ισχυρισμούς της συγκυβέρνησης ότι τα ποσά που δόθηκαν για την ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών επιβαρύνουν μόνο προσωρινά το δημόσιο χρέος γιατί θα ανακτηθούν μέσω της ιδιωτικοποίησής τους.
Συμπεράσματα
Η εξέλιξη των βασικών μεγεθών του ελληνικού τραπεζικού συστήματος επιβεβαιώνει ότι η ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών έγινε για να διασωθούν οι τραπεζίτες καθώς οι συνθήκες ρευστότητας δεν βελτιώθηκαν αφού μειώθηκαν η χρηματοδότηση από το Ευρωσύστημα και οι καταθέσεις, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια εξακολουθούν να αυξάνονται ενώ καταγράφεται πλέον σημαντική μείωση του αριθμού των εργαζομένων. Η σπουδή της συγκυβέρνησης και της τρόικας να περάσουν οι τράπεζες στους ιδιώτες αποδεικνύουν τον φόβο τους για τις επερχόμενες πολιτικές εξελίξεις.
Απαιτείται όμως η διατύπωση συγκεκριμένων θέσεων-προτάσεων για το τραπεζικό σύστημα που θα εξειδικεύουν τη γενική θέση για την εθνικοποίηση των τραπεζών που ενισχύθηκαν με κεφάλαια που δανείσθηκε το Ελληνικό Δημόσιο.
