του Κώστα Βενιζέλου
Το χειρότερο σενάριο για την ελληνική πλευρά θα είναι η ύστατη «υποχώρηση» της τουρκικής πλευράς, που θα τύχει θετικής υποδοχής από τους διεθνείς παίκτες. Αυτό το ενδεχόμενο είναι ορατό στον ορίζοντα καθώς προκύπτει και από τις διεργασίες που βρίσκονται σε εξέλιξη στο διπλωματικό πεδίο ενόψει της άτυπης Πενταμερούς Διάσκεψης που θα πραγματοποιηθεί στις 27-29 Απριλίου στη Γενεύη. Η κατοχική Τουρκία θα προσέλθει στη σύναξη αυτή, στην οποία θα λάβουν μέρος οι τρεις εγγυήτριες δυνάμεις και οι δυο κοινότητες (απούσας της Κυπριακής Δημοκρατίας), αξιώνοντας να συζητηθεί λύση δυο κρατών. Η Άγκυρα επιμένει πως αυτή η μορφή λύσης συνιστά πλέον μονόδρομο καθώς όλες οι άλλες προσπάθειες έχουν διαχρονικά αποτύχει. Και πως χρειάζεται ένα άλλο μοντέλο λύσης, στη βάση των «πραγματικοτήτων».
Εκείνο που επιδιώκει η Τουρκία, το οποίο θα το παρουσιάσει ως βήμα «καλής θέλησης», είναι ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο. Μια ρύθμιση που θα διασφαλίσει τη λειτουργία δύο αυτόνομων κρατιδίων, που θα έχουν μια κοινή ομπρέλα για τη διεθνή εκπροσώπησή τους. Αυτό θα διασφαλίζει εν πολλοίς τη συμμετοχή της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς η Άγκυρα υπολογίζει πως μέσω του τουρκοκυπριακού κράτους θα έχει ρόλο και λόγο στην Ε.Ε.
Οι διάφοροι δυνάμει μεσολαβητές, αν και δημοσίως δηλώνουν ότι αποκλείουν λύση δύο κρατών, αξιοποιούν το αφήγημα που αναπτύσσεται εσχάτως στη Λευκωσία για «αποκεντρωμένη ομοσπονδία». Κι αυτό για να προβάλλουν διάφορες ιδέες για ένα μόρφωμα που θα ενώνει τις δυο χωριστές οντότητες, με «κοινό τόπο» ένα μικρό αριθμό εξουσιών διαχείρισης της χώρας διεθνώς (εξωτερική πολιτική, άμυνα, νόμισμα, φυσικός πλούτος, ιθαγένεια). Και σε αυτές τις λίγες εξουσίες, η τουρκική πλευρά, όπως και οι διεθνείς παίκτες, θέτουν και το θέμα του βέτο. Για να λαμβάνονται αποφάσεις στην πλειοψηφία θα πρέπει να καταμετράται μία τουλάχιστον τουρκοκυπριακή ψήφος.
Η άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη συγκαλείται, όπως έχει δηλώσει και ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες, για να διαπιστωθεί κατά πόσο υπάρχει «κοινό έδαφος» για να ξεκινήσει μια μικρής διάρκειας διαδικασία με στόχο την επίτευξη συμφωνίας. Τα Ηνωμένα Έθνη, αλλά και άλλοι παίκτες, έχουν ψηλά στις προτεραιότητές τους την επίτευξη μιας στρατηγικής συμφωνίας, ενδιάμεσης, δηλαδή, λύσης. Αυτό, κατά τις εκτιμήσεις, μπορεί να γίνει τον Ιούνιο. Να δοθεί, δηλαδή, ένα χρονικό περιθώριο ενάμιση μήνα μετά την Πενταμερή, για να συμφωνηθεί ή όχι ένα κείμενο-πλαίσιο, που θα καταθέσει ο γενικός γραμματέας, όπως έπραξε και στο Κραν Μοντανά, το καλοκαίρι του 2017, χωρίς όμως επιτυχία. Μια στρατηγική συμφωνία θα οδηγήσει σε «σημείο χωρίς επιστροφή». Δηλαδή, το κείμενο θα είναι και οι βασικοί άξονες της τελικής συμφωνίας και θα αφεθούν οι λεπτομέρειες για τη συνέχεια. Ενδεχομένως και μετά από τα δημοψηφίσματα.
Το νέο σκηνικό
Πώς διαμορφώνεται σήμερα το σκηνικό στη βάση της στάσης που τηρούν οι εμπλεκόμενοι;
Στη Λευκωσία, ο Αναστασιάδης στριμωγμένος εσωτερικά, ευάλωτος από τις πιέσεις που δέχεται λόγω των σκανδάλων με τα «χρυσά διαβατήρια», βρίσκεται ενώπιον διλημμάτων. Την ίδια ώρα, αναβιώνει και το μέτωπο ΔΗΣΥ και ΑΚΕΛ στο Κυπριακό. Η συνάντηση του ηγέτη της Δεξιάς, Αβέρωφ Νεοφύτου και της λεγόμενης Αριστεράς, Άντρου Κυπριανού, την Τσικνοπέμπτη, έστειλε μήνυμα κοινής πορείας στο Κυπριακό. Διαμήνυσαν πως η άτυπη Πενταμερής είναι μονόδρομος και «τελευταία ευκαιρία». Αμφότεροι θεωρούν πως εάν γίνει αποδεκτή η πολιτική ισότητα, τότε θα ανοίξει ο δρόμος για συμφωνία. Τι εννοούν, όμως, πολιτική ισότητα; Αυτή με δικαίωμα βέτο στις αποφάσεις;
Έντονο το φλερτ με το συνομοσπονδιακό μοντέλο λύσης του Κυπριακού, με στόχο να λειτουργεί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Έτσι η Τουρκία μέσω του τουρκοκυπριακού κρατιδίου θα έχει ρόλο και λόγο στην Ε.Ε.
Είναι σαφές πως στην επικείμενη Διάσκεψη η ελληνοκυπριακή πλευρά θα είναι ο αδύνατος κρίκος.
Στην Αθήνα, αν και το Κυπριακό δεν είναι προτεραιότητα, είναι σαφές πως μια ελίτ, πολιτική-οικονομική και μιντιακή, συντονίζει δυνάμεις για να απαλλαγεί από τον «πονοκέφαλο» του Κυπριακού, καθώς θεωρεί πως είναι βαρίδι για την Ελλάδα και πως «εμποδίζει τις σχέσεις με την Τουρκία».
Πρόκειται για μια ψευδαίσθηση που ανακυκλώνεται έκπαλαι. Πριν την κυπριακή ανεξαρτησία, αμέσως μετά, αλλά και τα χρόνια που ακολούθησαν την εισβολή της Τουρκίας το 1974. Σε αυτούς τους κύκλους, ούτε χούντα υπήρξε, που άνοιξε το δρόμο με το πραξικόπημα κατά του Μακαρίου στην Τουρκία, ούτε η επεκτατική πολιτικής της κατοχικής δύναμης. Γι’ αυτούς φταίνε οι «μαξιμαλιστές» και «κακομαθημένοι» Ελληνοκύπριοι.
Στο Λονδίνο, ο πρώτος στόχος είναι οι όποιες εξελίξεις να μην επηρεάσουν τα βρετανικά συμφέροντα στην Κύπρο. Τις στρατιωτικές βάσεις της Βρετανίας, δηλαδή. Αυτή η πολιτική προσέγγιση, διαχρονική και καλά σχεδιασμένη, φαίνεται πως περνά μέσα από συνεννόηση με την Άγκυρα. Οι ιδέες που παρουσίασε το Λονδίνο, τις οποίες παρουσίασε ως «γεφυρωτικές», είναι σαφώς κοντά στις τουρκικές επιδιώξεις. Φαίνεται δε πως βρίσκουν κάποιους στη Λευκωσία να τις συζητήσουν…
Στις Βρυξέλλες, η κάθοδος του ύπατου επιτρόπου για θέματα Εξωτερικής και Πολιτικής Ασφάλειας της ΕΕ, Ζοζέπ Μπορέλ στην Κύπρο, στις 5 Μάρτιου, ήταν περισσότερο κίνηση για να δηλωθεί το ενδιαφέρον για παρουσία της Ένωσης στην άτυπη Πενταμερή. Σημειώνεται συναφώς πως η Άγκυρα δηλώνει πως δεν έχει θέση η ΕΕ στη σύναξη και φαίνεται πως η όποια διαφοροποίησή της θα συνδεθεί με κάποια ανταλλάγματα στο πεδίο της Ένωσης. Σε ό,τι αφορά το περιεχόμενο της λύσης, ο Μπορέλ ξεκαθάρισε πως δεν γίνεται αποδεκτή λύση δύο κρατών. Ωστόσο, είναι γνωστό πως στις Βρυξέλλες είναι έτοιμοι να τετραγωνίσουν τον κύκλο, εάν αυτό απαιτούν οι περιστάσεις και τα ευρύτερα συμφέροντα βασικών παικτών. Το ίδιο έπραξαν και το 2004 με το σχέδιο Ανάν, το οποίο κάθε άλλο παρά εναρμονισμένο ήταν με το κοινοτικό κεκτημένο. Ήταν διαχωριστικό και ρατσιστικό.
Περιοδεύοντες ΟΗΕδες
Τέλος, τα Ηνωμένα Έθνη, εργάζονται με όλους τους βασικούς παίκτες για προετοιμασία της Διάσκεψης. Η απεσταλμένη του γ.γ. των Ηνωμένων Εθνών, Τζέιν Χολ Λουτ, πραγματοποίησε επαφές στη Λευκωσία και στη συνέχεια στην Αθήνα. Για μια ακόμη φορά η Άγκυρα δεν της έδωσε συνάντηση, παραπέμποντάς την για «λίγο αργότερα». Είναι σαφές πως αυτή η στάση της Άγκυρας σκοπίμως στοχεύει στη δημιουργία εμποδίων στις προετοιμασίες και ήταν λόγος για τον ΟΗΕ, να αναβάλει την κάθοδο Λουτ, μέχρι να ανταποκριθεί και η κατοχική δύναμη.
Τον Απρίλιο η απεσταλμένη του ΟΗΕ θα επανέλθει για ένα νέο γύρο επαφών ευελπιστώντας ότι θα τη δεχθούν και στην Άγκυρα. Επαφές, με τηλεδιασκέψεις, έχει η κ. Λουτ με τους Βρετανούς.
Η συνέχεια στη Γενεύη, όταν εκεί θα «πέσουν» όλοι στη Λευκωσία για να μην… χαθεί η ευκαιρία. Όχι για την Κύπρο, αλλά για την Τουρκία.
