Στο προηγούμενο φύλλο των Δρόμων της Ιστορίας φιλοξενήσαμε ένα ιδιαίτερα σημαντικό αφιέρωμα για την τύχη των μη μουσουλμανικών πληθυσμών κατά τη διαδικασία διάλυσης της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και σχηματισμού της σύγχρονης Τουρκίας. Το αφιέρωμα αυτό με τίτλο: «Από την Αυτοκρατορία στο έθνος-κράτος: η Γενοκτονία στην Ανατολή» αποτελούνταν από άρθρα Τούρκων ιστορικών και κοινωνικών επιστημόνων που μελετούν το συγκεκριμένο ζήτημα το οποίο αποτελεί ακόμη ταμπού για την Τουρκία, ενασχόληση που τους έχει κοστίσει πολλές διώξεις και αποκλεισμούς.
Θελήσαμε να δώσουμε αυτή τη διάσταση, γιατί θεωρούμε ότι έχει πρωτότυπο χαρακτήρα, ενημερώνει το ελληνικό κοινό για τις εξελίξεις στην τουρκική ιστοριογραφία και μπορεί να ανοίξει με νηφαλιότητα το διάλογο για τα ζητήματα αυτά, έναν διάλογο που εμποδίζεται από το πολιτικό βάρος και την ιδεολογική χρήση των ιστορικών γεγονότων. Όπως γράφαμε στο εισαγωγικό σημείωμα, «ένα μέρος της προοδευτικής ιστοριογραφίας (στην Ελλάδα) κρατά μια απόσταση από τη διαπραγμάτευση αυτών των ζητημάτων σε μια αντανακλαστική προσπάθεια διαχωρισμού από την εθνικιστική ρητορική, κατ’ ουσία όμως της παραχωρεί το πεδίο, υποβαθμίζοντάς τα». Η θερμή ανταπόκριση που είχε το αφιέρωμά μας, μας επιβεβαίωσε την αναγκαιότητα αυτού του εγχειρήματος και τη θετική συμβολή της ιστορικής έρευνας για ζητήματα που η πολιτική σκοπιμότητα τα μεταπλάθει κατά το δοκούν.
Δυστυχώς, είμαστε αναγκασμένοι να απαντήσουμε –όχι επί της ουσίας των ζητημάτων που εκτείνονται σε πολλές δεκαετίες, αυτό ίσως θελήσουν να κάνουν οι Τούρκοι συνεργάτες του αφιερώματος– σε μια στάση που με άδικο και αμετροεπή τρόπο προσπαθεί να ανακόψει τη συζήτηση. Αναφερόμαστε στην τοποθέτηση του Στέλιου Ελληνιάδη στο προηγούμενο φύλλο του Δρόμου, με την οποία επιτίθεται επί δικαίων και αδίκων. Μας εξέπληξε η μαχητική του διάθεση, η οποία τον οδηγεί σε ακατανόητα συμπεράσματα. Πρώτα απ’ όλα, οι Τούρκοι συνεργάτες του αφιερώματος τοποθετούνται στην πλειοψηφία τους στην τουρκική Αριστερά, και έχουν πληρώσει το κόστος αυτής της επιλογής τους, αλλά δεν ταυτίζονται με αυτήν ή με συγκεκριμένο τμήμα της και δεν γνωρίζουμε ποιες απόψεις της συμμερίζονται για τη σύγχρονη Τουρκία. Εμείς γνωρίζουμε τις συγκεκριμένες συμβολές τους, στις οποίες θα πρέπει κάποιος να είναι πολύ κακόπιστος για να τις ταυτίζει με τις κατεστημένες στην Ελλάδα απόψεις της «εθνικοφρόνου παρατάξεως». Επίσης, οι απόψεις τους δεν είναι ενιαίες και το συμπέρασμα ενός ιστορικού, ότι δηλαδή δεν θεμελιώνεται ο τουρκικός εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος κατά του ιμπεριαλισμού, δεν μπορεί να φορεθεί με το ζόρι στους υπόλοιπους ούτε στη συντακτική ομάδα, για να δημιουργήσουμε έναν βολικό ιδεολογικό εχθρό. Είναι δε τουλάχιστον κακοήθεια να υπονοείται ότι μπορεί οι επιμελητές του αφιερώματος να έκοψαν και να έραψαν τα κείμενα των συντελεστών ώστε να υπηρετούν τις «μονοσήμαντες επιλογές τους».
Τέτοιες δημοσιογραφικές πρακτικές που πιθανόν έχει υπόψη του ο Στέλιος Ελληνιάδης δεν έχουν θέση στους Δρόμους της Ιστορίας και γενικά στην επιμέλεια επιστημονικών κειμένων. Τέλος, θα έπρεπε να γνωρίζει πως το αφιέρωμα δεν ήταν εκτεταμένο αλλά πάντα το ένθετο είναι οκτασέλιδο, όπως π.χ. πάντα δισέλιδο είναι το αξιόλογο περίπτερο ιδεών του.
Επιλέγοντας συνειδητά να μην μπούμε στην ουσία των ιστορικών γεγονότων, θα θέλαμε μόνο να σημειώσουμε τα εξής: το αφιέρωμα είχε ένα συγκεκριμένο θέμα, όπως αναφέραμε και στην αρχή και δεν θα μπορούσε να καταπιαστεί με το σύνολο μιας τεραστίων διαστάσεων ιστορικής διαδικασίας. Αν το ιστορικό πλαίσιο δεν φωτίστηκε αρκετά, ίσως είναι πράγματι προβληματικό για τους αναγνώστες της εφημερίδας. Δεν θεωρούμε όμως σε καμία περίπτωση πως διαστρεβλώθηκε για να ειπωθούν μισές αλήθειες, δηλαδή ψέματα. Μόνο ως παράδειγμα, επειδή άπτεται της θεματικής του αφιερώματος, θα πούμε ότι θέλει πραγματικά ιδεολογικές παρωπίδες για να βγει το συμπέρασμα ότι η ιστορία κινήθηκε από το μίσος των Τούρκων προς τους μη μουσουλμάνους. Αντιθέτως εκτέθηκαν λόγοι εσωτερικοί και διεθνείς, ιδεολογικοί, πολιτικοί, ακόμη και οικονομικοί.
Απ’ ότι φαίνεται, είναι μακρύς ακόμα ο δρόμος για να ξεπεραστεί η κληρονομιά των ιδεολογικών αγκυλώσεων και των προκατασκευασμένων ερμηνευτικών σχημάτων. Είμαστε σίγουροι όμως πως, όπως υποστηρίζει ο Fikret Baskaya, «η συνείδηση της Ιστορίας θα μας απελευθερώσει».
Δυστυχώς, είμαστε αναγκασμένοι να απαντήσουμε –όχι επί της ουσίας των ζητημάτων που εκτείνονται σε πολλές δεκαετίες, αυτό ίσως θελήσουν να κάνουν οι Τούρκοι συνεργάτες του αφιερώματος– σε μια στάση που με άδικο και αμετροεπή τρόπο προσπαθεί να ανακόψει τη συζήτηση. Αναφερόμαστε στην τοποθέτηση του Στέλιου Ελληνιάδη στο προηγούμενο φύλλο του Δρόμου, με την οποία επιτίθεται επί δικαίων και αδίκων. Μας εξέπληξε η μαχητική του διάθεση, η οποία τον οδηγεί σε ακατανόητα συμπεράσματα. Πρώτα απ’ όλα, οι Τούρκοι συνεργάτες του αφιερώματος τοποθετούνται στην πλειοψηφία τους στην τουρκική Αριστερά, και έχουν πληρώσει το κόστος αυτής της επιλογής τους, αλλά δεν ταυτίζονται με αυτήν ή με συγκεκριμένο τμήμα της και δεν γνωρίζουμε ποιες απόψεις της συμμερίζονται για τη σύγχρονη Τουρκία. Εμείς γνωρίζουμε τις συγκεκριμένες συμβολές τους, στις οποίες θα πρέπει κάποιος να είναι πολύ κακόπιστος για να τις ταυτίζει με τις κατεστημένες στην Ελλάδα απόψεις της «εθνικοφρόνου παρατάξεως». Επίσης, οι απόψεις τους δεν είναι ενιαίες και το συμπέρασμα ενός ιστορικού, ότι δηλαδή δεν θεμελιώνεται ο τουρκικός εθνικοαπελευθερωτικός πόλεμος κατά του ιμπεριαλισμού, δεν μπορεί να φορεθεί με το ζόρι στους υπόλοιπους ούτε στη συντακτική ομάδα, για να δημιουργήσουμε έναν βολικό ιδεολογικό εχθρό. Είναι δε τουλάχιστον κακοήθεια να υπονοείται ότι μπορεί οι επιμελητές του αφιερώματος να έκοψαν και να έραψαν τα κείμενα των συντελεστών ώστε να υπηρετούν τις «μονοσήμαντες επιλογές τους».
Τέτοιες δημοσιογραφικές πρακτικές που πιθανόν έχει υπόψη του ο Στέλιος Ελληνιάδης δεν έχουν θέση στους Δρόμους της Ιστορίας και γενικά στην επιμέλεια επιστημονικών κειμένων. Τέλος, θα έπρεπε να γνωρίζει πως το αφιέρωμα δεν ήταν εκτεταμένο αλλά πάντα το ένθετο είναι οκτασέλιδο, όπως π.χ. πάντα δισέλιδο είναι το αξιόλογο περίπτερο ιδεών του.
Επιλέγοντας συνειδητά να μην μπούμε στην ουσία των ιστορικών γεγονότων, θα θέλαμε μόνο να σημειώσουμε τα εξής: το αφιέρωμα είχε ένα συγκεκριμένο θέμα, όπως αναφέραμε και στην αρχή και δεν θα μπορούσε να καταπιαστεί με το σύνολο μιας τεραστίων διαστάσεων ιστορικής διαδικασίας. Αν το ιστορικό πλαίσιο δεν φωτίστηκε αρκετά, ίσως είναι πράγματι προβληματικό για τους αναγνώστες της εφημερίδας. Δεν θεωρούμε όμως σε καμία περίπτωση πως διαστρεβλώθηκε για να ειπωθούν μισές αλήθειες, δηλαδή ψέματα. Μόνο ως παράδειγμα, επειδή άπτεται της θεματικής του αφιερώματος, θα πούμε ότι θέλει πραγματικά ιδεολογικές παρωπίδες για να βγει το συμπέρασμα ότι η ιστορία κινήθηκε από το μίσος των Τούρκων προς τους μη μουσουλμάνους. Αντιθέτως εκτέθηκαν λόγοι εσωτερικοί και διεθνείς, ιδεολογικοί, πολιτικοί, ακόμη και οικονομικοί.
Απ’ ότι φαίνεται, είναι μακρύς ακόμα ο δρόμος για να ξεπεραστεί η κληρονομιά των ιδεολογικών αγκυλώσεων και των προκατασκευασμένων ερμηνευτικών σχημάτων. Είμαστε σίγουροι όμως πως, όπως υποστηρίζει ο Fikret Baskaya, «η συνείδηση της Ιστορίας θα μας απελευθερώσει».
Οι επιμελητές του αφιερώματος
και η συντακτική ομάδα
των Δρόμων της Ιστορίας
Σχόλια
