Το πέταγμα της πεταλούδας

Οι πλατείες των πόλεων είχαν πάψει από πολύ καιρό να είναι αυτό που για αιώνες ήσαν: τόποι συνάθροισης αλλά και μαζικής πολιτικής έκφρασης των πολιτών. Πάει καιρός που αυτοί οι δημόσιοι χώροι έπαψαν να λειτουργούν ως πεδία πολιτικών εκδηλώσεων. Μόνο σε έκτακτες περιπτώσεις, μία-δύο φορές το χρόνο, σε ασφυκτικά πλαίσια τάξης, διαδηλώσεις ή συγκεντρώσεις τύχαινε να βρεθούν καμιά φορά σε καμιά κεντρική πλατεία.

Αυτά τα ελεύθερα ανοίγματα των πόλεων, γεννήματα της ελληνικής αρχαιότητας, της ιταλικής αναγέννησης και των γαλλικών εξεγέρσεων, διολίσθησαν σε μη-τόπους για περαστικούς. Σε ακραίες περιπτώσεις εξαφανίστηκαν. Μεγάλες αστικές αναπλάσεις χωρίς πλατείες στην Ευρώπη και στις ΗΠΑ. Όπου τα μετρό και οι υπόγειοι χώροι στάθμευσης εκβάλουν απευθείας μέσα στα συγκροτήματα γραφείων ή στα εμπορικά κέντρα. Όπου οι πολίτες δεν εκτίθενται στον δημόσιο χώρο της πόλης. Ή, σε άλλες περιπτώσεις, ιστορικές πλατείες μετασχηματισμένες σε ωραία θεατρικά σκηνικά, θεματικά πάρκα αναψυχής με σχεδόν μονοπωλιακή τουριστική χρήση. Οι πλατείες ως εμπορικά πεδία για πελάτες.

Θεωρίες ολόκληρες, έτοιμες να υπηρετήσουν αυτούς τους μετασχηματισμούς, επιχειρηματολογούν για τους νέους ιδιωτικούς χώρους που αναπληρώνουν την απουσία του δημόσιου, για την εξάλειψη της ανάγκης της πολιτικής συνάθροισης ανθρώπων η οποία αναπληρώνεται από τη δικτυακή, της κοινωνικής εμπειρίας η οποία αναπληρώνεται από την τηλεοπτική.

Ιούνιος στο Σύνταγμα. Αναστόπουλος, Γλέζος, Δουζίνας, Σταυρίδης, Οικονόμου. Δύο-τρεις χιλιάδες άνθρωποι σε έναν τεράστιο κύκλο, τους ακούν και συζητούν επί ώρες για την άμεση δημοκρατία. Μία από τις δεκάδες συζητήσεις και συνελεύσεις του Συντάγματος. Μία ιδέα δανεισμένη από τη Μαδρίτη του Μαΐου.

Τον Οκτώβριο η ιδέα περνάει τον Ατλαντικό και φθάνει στη Λίμπερτυ Πλάζα της Νέας Υόρκης. Ο Slavoj Ζizek μιλάει στην κατάληψη της Wall Street. Η αστυνομία έχει απαγορεύσει τις μικροφωνικές εκεί. Μερικές εκατοντάδες κάθονται γύρω-γύρω και επαναλαμβάνουν ως ηχώ τα λόγια του Ζizek ώστε να ακούν οι πίσω σειρές. Απόλυτη σιωπή στα καθεστωτικά δίκτυα ενημέρωσης. Εν τούτοις το διαδίκτυο μεταδίδει ζωντανά σε όλο τον πλανήτη. Σε μία κωμόπολη της Νότιας Αφρικής, το Grahamstown ακούν την ηχώ. Γράφουν προκηρύξεις και καλούν σε συγκέντρωση το Σάββατο, εξηγώντας πως «από την πλατεία Ταχρίρ του Καίρου στην πλατεία Συντάγματος της Αθήνας, στην Πουέρτα ντε Σολ της Μαδρίτης και τώρα στην Λίμπερτυ Πλάζα της Νέας Υόρκης η εξέγερση απλώνεται σαν φωτιά από χώρα σε χώρα». Η ιδέα έχει απλωθεί στην Grahamstown και σε άλλες 869 πόλεις, σε 71 χώρες, που καταλαμβάνονται στις 15 Οκτώβρη.

Στις πλατείες του κόσμου γράφεται ένα νέο κεφάλαιο της Ιστορίας. Ίσως να μην είμαστε ακόμη παρά στις πρώτες του γραμμές. Και σίγουρα αγνοούμε τις τελευταίες. Όπως αγνοούσαμε την έλευσή του. Ποιος θα φανταζόταν ότι η σπίθα της Τυνησίας θα γινόταν το «πέταγμα της πεταλούδας» της θεωρίας του χάους. Θα προχωρήσουμε «ρωτώντας» όπως λένε στην Τσιάπας. Μπορούμε όμως να είμαστε βέβαιοι για κάτι. Το κίνημα των πλατειών έθεσε το θέμα της ανάκτησης του δημόσιου χώρου ως φυσικού χώρου των πόλεων. Το πέτυχε ανακτώντας τον. Πριν από μερικούς μήνες φαινόταν αδιανόητο.

Σχόλια