Έντονο παρασκήνιο με πολιτικές και εθνοφυλετικές προεκτάσεις σκιάζει το σημαντικό γεγονός για την ορθοδοξία
Του Mάριου Διονέλλη
Σε θέατρο βυζαντινισμών και εθνοφυλετικών αντιπαραθέσεων μετατρέπεται η Πανορθόδοξη Σύνοδος που ξεκινά ουσιαστικά τη Δευτέρα, στο Κολυμπάρι Χανίων. Παιχνίδια εξουσίας μεταξύ των προκαθημένων και διαγκωνισμοί με πολιτικές και οικονομικές προεκτάσεις κυριαρχούν στην Αγία και Μεγάλη Σύνοδο της Ορθοδοξίας.
Η αντιπαράθεση του Πατριαρχείου της Μόσχας με το Φανάρι αλλά και προσωπικά μεταξύ των πατριαρχών Κύριλλου και του Βαρθολομαίου έχει επικαλύψει κάθε πιθανό ενωτικό μήνυμα προς ολόκληρη την οικουμένη που υποτίθεται ότι θα εκπέμψει η Σύνοδος.
Το κύριο βάρος της ευθύνης φαίνεται να πέφτει στη ρωσική πλευρά, η οποία μόλις πριν από πέντε μήνες, στη Γενεύη, είχε συμφωνήσει και προσυπογράψει για τη διοργάνωση της Συνόδου αλλά και για τη θεματολογία της. Παρ’ όλα αυτά, στην πορεία προς τη διοργάνωση της Συνόδου, κυρίως μέσω των εκκλησιών που αποτελούν «δορυφόρους» του πατριαρχείου της Μόσχας, προέβαλε προσκόμματα, άλλοτε σοβαρά όπως οι αναφορές και οι σχέσεις με τις αλλόδοξες Εκκλησίες και άλλοτε σχεδόν αστεία όπως η σειρά με την οποία θα καθίσουν οι ιεράρχες στην αίθουσα των συνεδριάσεων. Οι Εκκλησίες της Βουλγαρίας και της Γεωργίας ανακοίνωσαν περίπου 10 μέρες πριν από τη Σύνοδο πώς δεν θα παραστούν, ενώ η Σερβία αρχικά δήλωσε πως θα απέχει, αλλά στην πορεία ανακάλεσε και τελικώς θα παρευρεθεί. Επί των αρνήσεων αυτών επιχείρησε να παίξει ρυθμιστικό ρόλο η Μόσχα, προτείνοντας αναβολή της Πανορθόδοξης Συνόδου. Στην άρνηση του Οικουμενικού Πατριάρχη Βαρθολομαίου να δώσει παράταση στην προετοιμασία, ο Κύριλλος απάντησε με τη δική του άρνηση να συμμετάσχει στη Σύνοδο. Πάντως, μέχρι και την τελευταία στιγμή καταβάλλεται προσπάθεια να μεταπειστούν η ρωσική και οι σλαβόφωνες Εκκλησίες και να μετάσχουν στη Σύνοδο, ενώ ύστατη έκκληση απηύθυνε και ο ίδιος ο πατριάρχης Βαρθολομαίος φτάνοντας στα Χανιά την Τετάρτη.
Πίσω από την αρνητική στάση της Ρωσίας κρύβεται η ομολογημένη πρόθεσή της να αναλάβει τα πρωτεία, που μέχρι σήμερα κατέχει το Φανάρι, κυρίως με το επιχείρημα ότι εκπροσωπεί μεγαλύτερο αριθμό πιστών, ενώ στο εσωτερικό των πρώην ρωσικών δημοκρατιών προσπαθεί να συγκρατήσει τις αποσχιστικές τάσεις που ήδη διατυπώνονται από μερίδα των ιεραρχών της Εσθονίας, ενώ ιδιαίτερη περίπτωση αποτελεί η εκκλησία της Ουκρανίας, η οποία τυπικά υπάγεται ακόμα στο πατριαρχείο της Μόσχας, αλλά στην ουσία έχει διακόψει κάθε επικοινωνία μαζί της, ενώ έχει αυτοανακηρυχθεί και ως Πατριαρχείο Κιέβου.
Διαφορετικές ρίζες έχει η απουσία του Πατριαρχείου της Αντιόχειας από την Πανορθόδοξη Σύνοδο. Σε αυτή την περίπτωση, η διαφωνία αφορά την αρχιεπισκοπή του Κατάρ, την οποία ίδρυσε το Πατριαρχείο Ιεροσολύμων, προκαλώντας την οργή του πατριάρχη Αντιοχείας Ιωάννη, ο οποίος κατηγορεί για «εισπήδηση» τον ομόλογό του. Πίσω φυσικά από το Κατάρ κρύβεται η αγωνία για τον έλεγχο της ορθόδοξης κοινότητας των 2.800 χριστιανών που ζουν στο πλούσιο εμιράτο και φυσικά η οικονομική δύναμη και επιρροή που προκύπτει από τον έλεγχο αυτό. Στο παιχνίδι του Κατάρ εμπλέκονται ενεργά τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία, κινώντας τα νήματα πίσω από τα δύο αντιμαχόμενα πατριαρχεία. Πάντως, το γεγονός ότι δεν βρέθηκε λύση για το συγκεκριμένο ζήτημα είναι η αφορμή για την αποχή του Πατριαρχείου Αντιοχείας από τη Σύνοδο.
Τελικά, οι Εκκλησίες που επιβεβαιωμένα θα συμμετάσχουν στη σύνοδο μέχρι το βράδυ της Τετάρτης ήταν 10. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, τα Πατριαρχεία Αλεξάνδρειας και Ιεροσολύμων καθώς και οι Εκκλησίες της Ελλάδας, της Κύπρου, της Αλβανίας, της Σλοβακίας, της Πολωνίας, της Ρουμανίας και της Σερβίας.
Θέματα και διαδικασία
Στα θέματα της Αγίας και Μεγάλης Συνόδου περιλαμβάνονται:
– Η αποστολή της Ορθόδοξης Εκκλησίας στον σύγχρονο κόσμο
– H Ορθόδοξη Διασπορά και η ανακήρυξη του Αυτονόμου των εκκλησιών
– Οι Σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με το χριστιανικό κόσμο
– Το μυστήριο του γάμου και τα κωλύματα αυτού
– Η σπουδαιότητα της νηστείας και η τήρηση αυτής σήμερα
– Οι σχέσεις της Ορθόδοξης Εκκλησίας με τον λοιπό χριστιανικό κόσμο
Για να ληφθεί απόφαση επί αυτών των θεμάτων, θα πρέπει να υπάρξει ομοφωνία επί των παρόντων (όσοι και αν είναι αυτοί τελικά). Οι αντιπροσωπείες αποτελούνται από τον προκαθήμενο της κάθε εκκλησίας και 24 ακόμα ιεράρχες. Για τα θέματα της Συνόδου κάθε εκκλησία θα έχει μία ψήφο, η οποία θα διαμορφώνεται όμως κατά πλειοψηφία μεταξύ των 25 αντιπροσώπων της. Το συγκεκριμένο σύστημα λήψης αποφάσεων προκάλεσε κύμα διαμαρτυριών, καθώς θεωρήθηκε πως νοθεύει την απαίτηση για ομοφωνία. Οι πιο συντηρητικοί ιεράρχες (και από την Εκκλησία της Ελλάδος) πρότειναν να έχουν ισότιμη ψήφο περισσότερα άτομα (ίσως και όλοι οι μητροπολίτες και επίσκοποι που υπάγονται σε κάθε Εκκλησία) και επί αυτών να απαιτείται ομοφωνία για να ληφθούν αποφάσεις (σ.σ. πράγμα πρακτικά αδύνατο, εφόσον θα ήταν αδιανόητο να συμφωνήσουν χωρίς καμία εξαίρεση περισσότεροι από 1.000 άνθρωποι.
Τα έξι θέματα της Συνόδου θα συζητηθούν σε συνολικά 16 κλειστές συνεδριάσεις, ενώ στο τέλος κάθε μέρας θα δίνεται συνέντευξη Τύπου για τα αποτελέσματά της. Η καταληκτική συνεδρίαση θα γίνει το επόμενο Σάββατο, 25 Ιουνίου, οπότε και θα εκδοθεί το ανακοινωθέν της Συνόδου.
Αυτό το Σαββατοκύριακο οι ιεράρχες θα βρίσκονται στο Ηράκλειο, όπου θα τελεστεί συλλείτουργο για την εορτή της Πεντηκοστής. Την ελληνική Πολιτεία εκπροσωπεί στην Κρήτη ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος, ενώ την κυβέρνηση θα εκπροσωπήσουν οι υπουργοί Εξωτερικών Νίκος Κοτζιάς και Εσωτερικών Παναγιώτης Κουρουμπλής.
