Με αφορμή μια εκδήλωση που ετοιμάζουμε για τον Νίκο Καββαδία, θυμήθηκα μια ωραία ιστορία που περιέχεται στο βιβλίο «Το λεύκωμα της Ευρυδίκης» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Βακχικόν.
Την έκδοση έχει επιμεληθεί ο γιος της Ευρυδίκης Γιώργος Καραντώνης, ο οποίος έχει γράψει και τον πρόλογο.
Η νεαρή Ευρυδίκη βρίσκεται έκθαμβη, ως βαφτισιμιά του δημοσιογράφου Λουκά Καστανάκη –αδερφού του Θράσου– σε μια παρέα που σύχναζε στο καφενεδάκι της πλατείας Δεξαμενής και απαρτιζόταν από τους πιο γνωστούς διανοούμενους και καλλιτέχνες της εποχής.
Ήταν 2 Ιουνίου του 1939, όταν παρουσίασε για πρώτη φορά ένα λεύκωμα, όπου ζητούσε να της γράψουν κάτι ή να ζωγραφίσουν. Σήμερα μένουμε κι εμείς έκθαμβοι, όπως εκείνη, όταν διαβάζουμε τα κείμενα, βλέπουμε τις ζωγραφιές και τις υπογραφές.
Μια ολόκληρη εποχή ζωντανεύει. Από μια υπέροχη ζωγραφιά του Γιώργου Βακαλό, ως το ποίημα του Σωτήρη Σκίπη για την 25η Μαρτίου που γράφεται μέσα στην Κατοχή, μέχρι το χιουμοριστικό κείμενο του Θανάση Απάρτη και ένα τρυφερό ποίημα του Μάρκου Αυγέρη, ανακαλύπτουμε μια άλλη όψη των ανθρώπων που μας χάρισαν τόσα βιβλία και έργα τέχνης.
Ο Μενέλαος Λουντέμης γράφει στις 14/3/1943: «Άνθρωπος: Πέντε αισθήσεις που κάνουν μιαν αναισθησία!»
Ο Δημήτρης Φωτιάδης (13/12/39): «Προετοίμασε τον εαυτό σου έτσι, που να μπορεί να σου προσφέρει σε κάθε περίσταση, ένα ύστατο καταφύγιο ελευθερίας.»
Η Γαλάτεια Καζαντζάκη (18/10/39): «Άκουγε, κόρη μου, πολλά,/ Και βάζε στο σακκί σου λίγα,/ του γέροντα η ορμήνεια δε φελά,/ κι’ από τους νέους τις χαρές σου τρύγα».
Ο Κώστας Βάρναλης, γράφει ένα σατιρικό ποίημα, το «Δεν είναι παίξε γέλασε», που αρχίζει έτσι: «Ευρυδίκη μου, Ευρυδίκη,/να με καψ’ η Θεία Δίκη,/ αν δε σ’ αγαπώ πιστά. Είσαι ρείκι και φιρίκι/ κ’ είμαι φρίκη…»
Και η γυναίκα του, Δώρα Μοάτσου πιάνει το νήμα και γράφει: «Ευρυδίκη μου Ευρυδίκη, /Που είσαι ρείκι και φιρίκι, / Τώθελε κ’ η Θεία Δίκη/ Να σου γράφουν γερολύκοι/ που σου κάνουν τον ασίκη… Ασ’ τους γέρους κ’ είναι… φρίκη!»
Αντίθετα, ο Στράτης Μυριβήλης τα λυρικά «Τρία μήλα».
Ο Ηλίας Βενέζης ένα κείμενο που είναι μάλλον απόσπασμα από τη «Γαλήνη», ενώ ο Κάρολος Κουν παίζει με τη γενέτειρά της τη Ρωσία: «Ευρυδίκη: Ντολμαδάκια και ζακούσκι/ Ρούσικη ρωμάντζα/ Κατσιβέλα-μαύρα μάτια και εληά»
Ο Καραγάτσης, δυσοίωνος: «Οι νόμοι της κληρονομικότητας δεν θα γίνουν ποτέ γνωστοί στον άνθρωπο. Ποτέ. –Γιατί, αν γνωρίζουμε τι θα γεννήσουν οι αδένες μας, η ανθρωπότητα θα σβύσει από φόβο στον εαυτό της. Θ’ αυτοκτονήσει– (12/11/40)
Ο Κοτζιούλας, ο Καραντώνης, η Μελλισάνθη, η Ρίτα Μπούμη-Παππά, η Έλλη Αλεξιού κι άλλοι πολλοί προσφέρουν τους στίχους τους, ενώ ο Φώτης Κόντογλου μια ζωγραφιά κι ένα κείμενο «Περί ζωγραφικής»…
Θα σταθώ όμως λίγο περισσότερο στον Νίκο Καββαδία, καθώς μέσα στο λεύκωμα της Ευρυδίκης υπάρχει η πρώτη γραφή για το περίφημο «Πούσι». Αρχικά το ονόμασε «Μαραμπού 1940» και ως ημερομηνία έβαλε την… 31η Φεβρουαρίου του 1940!
Ήταν πράγματι Φεβρουάριος του 1940, όταν μετά από ένα γεύμα στο σπίτι του Καστανάκη η Ευρυδίκη ζήτησε από τον ποιητή που ήταν καλεσμένος να γράψει δυο λόγια στο λεύκωμά της.
Ο «Κόλιας», όπως τον φώναζαν οι φίλοι του πήγε να το αποφύγει, όμως ο Λουκάς Καστανάκης τον πίεσε, οπότε αυτός αποσύρθηκε στο γραφείο κι ύστερα από κάμποση ώρα βγήκε κρατώντας τα χειρόγραφα με το ποίημα.
Οι διαφορές από το «Πούσι» που γνωρίζουμε από την ομώνυμη συλλογή η οποία κυκλοφόρησε το 1947, είναι ελάχιστες. Πάντως στην έκδοση το ποίημα αφιερώθηκε στην Ελένη Χαλκούση, αν και αρχικά είχε γραφτεί για την Ευρυδίκη και εξαιτίας της.
Αυτή και άλλες ιστορίες θα αφηγηθεί η ομάδα «Παραμυθανθός», ενώ θα παρουσιαστούν και μελοποιημένα ποιήματά του, αύριο Κυριακή στο «Πόρτο Κάγιο» στην Αγία Παρασκευή.
INFO
Κυριακή 19 Μαρτίου, στις 14.30: Ταξιδεύοντας με τον Νίκο Καββαδία
Αφήγηση: Δημήτρης Μάλλης – Καλλιρρόη Μουλά
Μουσική: Δημήτρης Μάλλης
Τραγούδι: Παναγιώτης Τσάμης
Πόρτο Κάγιο, Γαρυττού 112 Αγία Παρασκευή –κοντά στο Μετρό Χαλάνδρι– τηλ. 2106003352
