Η πόλη του Λακκιού της Λέρου –το Ιταλικό Portolago– είναι «η μοναδική ευρωπαϊκή πόλη που σχεδιάστηκε και υλοποιήθηκε στον εικοστό αιώνα από το μηδέν και δεν είναι επέκταση υπαρκτής πόλεως». Αυτά αναφέρει στην εξαιρετική και λεπτομερή μελέτη του οικισμού που κυκλοφόρησε το 2015 ο αρχιτέκτονας Δημήτρης Ήσυχος.
Τίτλος του βιβλίου «Η πόλη του Λακκιού της Λέρου – La citta di Portolago – Η αρχιτεκτονική σχεδίαση και η επιρροή του ρασιοναλισμού στα έργα των Ιταλών στη Νήσο Λέρο».
Διαβάζοντάς το, μελαγχολείς, ειδικά όταν γνωρίζεις με ποιον τρόπο «αξιοποιήθηκε» αυτός ο μοναδικός αρχιτεκτονικός θησαυρός.
Πολλά ιταλικά κτίρια στη Λέρο χρησιμοποιήθηκαν ως Σχολές της Φρειδερίκης, ως στρατόπεδα για εξόριστους και βεβαίως ως «αποθήκες ψυχών» όταν εκεί έφθαναν οι «Αζήτητοι» ψυχικά πάσχοντες.
Τουλάχιστον σε ό,τι αφορά σ’ αυτό το τελευταίο έχουν γίνει τεράστια και πολύ θετικά βήματα…
Αφορμή γι’ αυτές τις γραμμές υπήρξαν δυο αναρτήσεις του Frantsesko Di Pierro στο facebook. Η πρώτη αφορούσε στις πλημμύρες που έπληξαν το Λακκί με τη νεροποντή της 1ης Ιουνίου και έκαναν τους δρόμους να μοιάζουν με λίμνη και η δεύτερη τα κτίρια που στέγαζαν κάποτε και το Κρατικό Θεραπευτήριο Λέρου, αλλά έχουν μακρά ιστορία…
Γράφει στην πρώτη από τις αναρτήσεις:
«Μια πόλη, που η αρχιτεκτονική της έως και σήμερα διδάσκεται στα πανεπιστήμια. Σίγουρα όλοι έχουμε δει το σχολείο, το κινηματοθέατρο, το Δημαρχείο, το φαρμακείο, το ξενοδοχείο Roma, το τελωνείο, την αγορά, τις αποθήκες, το υδραγωγείο, το κτίριο ηλεκτροδότησης και τόσα άλλα που εάν τα απαριθμήσω όλα, μάλλον θα σας κουράσω.
Σίγουρα όμως δεν έχετε προσέξει το τεράστιο υπόγειο αποχετευτικό σύστημα ομβρίων υδάτων, το οποίο βρίσκεται κάτω από όλη την πόλη των 175.000 τ.μ.
Αγαπητοί φίλοι, σήμερα εμείς αυτό το Ευρωπαϊκών προδιαγραφών υπόγειο σύστημα όμβριων υδάτων, δυστυχώς το έχουμε εγκαταλείψει εδώ και πολλά χρόνια και με έναν μαγικό τρόπο το έχουμε μετατρέψει σε έναν μεγάλο βόθρο…» (όλο το κείμενο εδώ)
Το αποτέλεσμα αναμενόμενο: Επαναλαμβανόμενες πλημμύρες.
Όσο για τα κτίρια:
«Δεκάδες Ιστορικά κτίρια διάσπαρτα στην νέα πόλη του Ιταλοκρατούμενου PortoLago, κτίζονται στην δεκαετία του 1930 από αρχιτέκτονες που προσπαθούν να παντρέψουν τις ανάγκες των νεοαφιχθέντων στρατιωτικών μονάδων με την καλαισθησία. Κτίρια που εάν τα πλησιάσεις θα σου ψιθυρίσουν την πολυτάραχη ιστορία τους στο διάβα του χρόνου.
Ένα από αυτά είναι και το επιβλητικό, καλά φυλασσόμενο επί τόσα χρόνια, κτίριο του Ιταλικού Βασιλικού Ναυτικού. Λειτουργούσε ως διοικητήριο των υπηρεσιών επιμελητείας.
Λίγα μέτρα από τη θάλασσα βρίσκεται αυτό το υπέροχο κτίσμα που ευτυχώς… οι υψηλοί μαντρότοιχοι και τα αλμυρίκια σκεπάζουν επιμελώς την κατάντια του. Τοίχοι πεσμένοι, χωρίς παράθυρα και πόρτες με μόνους ένοικους τα περιστέρια, τα χελιδόνια και τα γατιά που αλωνίζουν στα τόσα εκατοντάδες άδεια τετραγωνικά μέτρα! Χωρίς καμία ανθρώπινη παρουσία το κτίσμα αυτό κάθεται και θρηνεί για την άσχημη κατάστασή του.
Από τον Ιούλιο του 1958 το μετονομάσαμε σε «2ον περίπτερο ψυχασθενών». Τα χρόνια πέρασαν και οι άνθρωποι γέρασαν και πέθαναν, οι ένοικοί του λιγόστεψαν και το αδειάσαμε…. επειδή δεν ξέραμε τι θα το κάνουμε! Το παρατήσαμε και ρήμαξε! Το κτίριο αυτό θα μπορούσε να φιλοξενήσει μια δημοτική ή δημόσια υπηρεσία, έναν οργανισμό, μια σχολή, να γίνει ένα ιστορικό μουσείο.»
Οι φωτογραφίες που συνόδευαν την ανάρτησή του είναι πραγματικά χαρακτηριστικές και σε μελαγχολούν.
Είναι και ενδεικτικές του τρόπου που αντιμετωπίζει η Πολιτεία τον Πολιτισμό, δεκαετίες τώρα. Δυστυχώς όσοι βρίσκονται στα κέντρα λήψης των αποφάσεων δεν έχουν τις ευαισθησίες και τις γνώσεις ούτε του κυρίου Ήσυχου, ούτε του κυρίου Di Pierro…
Κατά τ’ άλλα όλοι μιλάνε για τα «ακριτικά νησιά μας» και παράλληλα το χρήμα ρέει σε τσέπες κολλητών, σε άχρηστα και πολυδάπανα έργα απανταχού της Ελλάδος, εκτός από εκεί όπου υπάρχει πραγματική ανάγκη.
Δεν είναι μόνον θέμα πολιτισμού: Μια πραγματικά ανάπλαση και ανάδειξη αυτού του αρχιτεκτονικού θησαυρού σημαίνει θέσεις εργασίας, προσέλκυση επισκεπτών, ανάπτυξη οικονομική που θα βοηθούσε όλο το νησί.
Αν η Λέρος ήταν τηλεοπτικό κανάλι θα είχε περισσότερες ελπίδες…
