του Ηλία Καραβόλια
Αντί της Μεγάλης Επανεκκίνησης ζούμε –προς το παρόν– την Μεγάλη Παραίτηση: εκατομμύρια άνθρωποι –κυρίως στις ΗΠΑ– μέσα στην πανδημία εγκατέλειψαν τις δουλειές τους ή άλλαξαν επάγγελμα. Η ανθρωπολογική προσέγγιση θα μειώσει την αποσαφήνιση των οικονομικών μηχανισμών που δουλεύουν υπογείως (αναδιάρθρωση παραγωγικού μοντέλου, ψηφιακός μετασχηματισμός, ενδοκαπιταλιστικοί ανταγωνισμοί σε επίπεδο παραγωγικότητας κ.ά.).
Χρειάζεται άρθρωση ριζοσπαστικών ερωτημάτων ώστε να κατανοήσουμε την ανθρωπολογική μετάλλαξη στον τρόπο αντίληψης της εργασίας. Οι cyber proletarians μάλλον αρχίζουν και συνειδητοποιούν ότι το αντίκρισμα του μόχθου τους είναι μη αναπαραστάσιμο και σχεδόν μόνιμα «δυνητικό». Οικονομία και κοινωνία θεσμίζονται στο συλλογικό φαντασιακό με σύμβολα, και η πανδημία –μάλλον ο ιός– είναι το κατ’ εξοχήν άυλο σύμβολο της παγκοσμιοποιημένης κοινωνίας. Η εργασία και η δημιουργία απωθούνται μπροστά στην πραγματικότητα των θανάτων με τους οποίους εξοικειώνεται το υποκείμενο της εργαλειακής απασχόλησης. Κλικάρεις στο γραφείο και τρέχεις στους δρόμους για δουλειές την ίδια στιγμή που ένας γνωστός σου διασωληνώθηκε: Ο καθημερινός μόχθος συναντά νοερά τον θάνατο και τον αγώνα ζωής του κάθε άτυχου που μολύνθηκε χωρίς να το θέλει.
«Το υποκείμενο είναι η παράδοξη οντότητα που ταυτίζεται με την ίδια της την άρνηση» έγραφε προ ετών ο Ζίζεκ. Η πανδημία λειτουργεί και ως επιταχυντής της παραγωγικότητας(έκρηξη ψηφιακής οικονομίας) αλλά και ως επιβραδυντικός παράγοντας του ανθρώπινου «νοήματος» του μόχθου.
Υπάρχει σε μακροοικονομικό επίπεδο ανισομερής ανάπτυξη που θα εντείνει τις κοινωνικές ανισότητες και αυτό το αντιλαμβάνεται ξεκάθαρα το μέσο υποκείμενο: Ως παραγωγός-καταναλωτής-πολίτης.
Δεν είναι επιδερμικό ιστορικό φαινόμενο η Μεγάλη Παραίτηση αλλά σύμπτωμα της δομικής ανισορροπίας που εγκαταστάθηκε στα σπλάχνα του συστήματος λόγω του κορωνοϊού.
Αλλάζουν οι ατομικές ταυτότητες, οι περσόνες και οι συμμετοχικοί ρόλοι του καθενός στο Κοινωνικό. Η παραδοσιακή υποκειμενοποίηση εδράζεται πλέον στην αποικοιοποίηση του ατομικού χρόνου από τα social media και τους αλγόριθμους.
Μια νέα διαλεκτική ανάμεσα στην ανάγκη και την επιθυμία ωθεί το άτομο να ασφαλιστεί σε πιο «ελεγχόμενα» πλαίσια (εργασίας, οικογένειας, επιπέδου ζωής).
Είμαστε ένα βήμα πριν τη δογματική όψη της κανονικότητας που απλά κατοικεί στο φαντασιακό. Παραμονεύει η «απώλεια της απώλειας» που έλεγε ο Χέγκελ. Το υποκείμενο του καπιταλιστικού ανταγωνισμού πλέον φαίνεται να προτιμάει την απόσταση από τους αόρατους κινδύνους και τις αγχογόνες καταστάσεις εντός του συστήματος. Θέλει να ζει χωρίς την πιθανή διαμεσολάβηση του μοιραίου, με μια αντίληψη του χρόνου που θα κυλάει μέσα στο πραγματικό και όχι στην εκτεταμένη συμβολοποίηση «αξιών» και ψευδαισθήσεων.
