Καπηλεία και κατεδάφιση της μνήμης – Με αφορμή το «μνημείο της ΕΡΤ»
Tου Τάσου Βαρούνη
Το γεγονός ότι οι περισσότεροι άνθρωποι θεώρησαν κάπως παράδοξο και τραβηγμένο το μνημείο των πεσόντων της ΕΡΤ, αποτελεί ήδη μια απάντηση. Μπορεί κάποιος να συμφωνεί ή να διαφωνεί με την τιμή που αποδίδεται, με τη μνήμη που επιδιώκεται να διατηρηθεί, μπορεί να εντάσσεται στο στρατόπεδο των εχθρών ή των φίλων της δημόσιας ΕΡΤ. Ανέκαθεν υπήρχαν μνημεία λατρευτά ή μισητά, όπως οι στιγμές της ιστορίας που τα γέννησε αλλά και το παρόν που τα υιοθετεί κάθε φορά. Εδώ όμως επικρατεί το «γελοίον του πράγματος».
Μοιάζει να έχει χαθεί το μέτρο. Όλα μπορούν να αξιοποιηθούν. Να κομματιαστούν, να γίνουν εργαλείο, να δεθούν με μικρόκοσμους. Σαν η κοινωνία, η υπόσταση αλλά και η εικόνα της να αποσύρονται από τη δημόσια σκηνή υπέρ της «πρωτοβουλίας» και μάλιστα «του καθενός». Να ορίσω το χώρο μου, τον αγώνα μου, να βρω τον εαυτό μου. Σπανίως για λόγους αφέλειας. (Δε μιλάμε εδώ για τον σύλλογο ενός χωριού και το άγαλμα της πλατείας του). Συνήθως για να βγουν κάποιοι στον αφρό. Να υπάρξει ντόρος. Γι’ αυτούς που πήραν την πρωτοβουλία και γι’ αυτούς που βρήκαν τον χώρο για να την καταγγείλουν.
Είθισται τα μνημεία ν’ αποδίδουν τιμή σε όσους χάθηκαν στη μάχη, τη σύγκρουση, την αντιπαράθεση. Να έχουν σχέση με θυσίες, μαρτύρια, αγωνιστικό πνεύμα και στιγμές χειραφέτησης των ανθρώπων. Αυτό είναι το μέτρο τους, αυτή την κλίμακα θέλουν να περιγράψουν. Μπορούμε τώρα να ρίξουμε τον πήχη. Ταιριάζει άλλωστε μια χαρά στον μεταμοντέρνο μας κόσμο. Να αρκεστούμε σε λιγότερα. Μπορούμε να τελειώνουμε και με τα κατορθώματα των παλιών και τον βραχνά τους. Και γι’ αυτό υπάρχουν πολλοί τρόποι.
Ποιος θέλει να θυμάται και τι ακριβώς; Δόθηκε όντως ένας σημαντικός αγώνας στην ΕΡΤ. Όμως το ρεύμα που τον συγκρότησε, η περιρρέουσα ατμόσφαιρα που δημιουργήθηκε έχασε. Νικήθηκε. Δεν υπάρχει κοινός αγώνας ενάντια στη λήθη μαζί με όσους βοήθησαν, κατηύθυναν, επέβαλαν αυτή την ήττα. Ή την αξιοποίησαν προς όφελός τους. Οι πεσόντες της ΕΡΤ ακολουθούνται από τους χιλιάδες ακόμα νεκρούς και τσακισμένους της μετά-το-μαύρο εποχής. Όχι δηλαδή του Σαμαρά αλλά του μνημονιακού καθεστώτος. Και όσων το υπηρετούν από οποιαδήποτε θέση. Χωρίς καν να αναφερθεί εδώ ότι η ΕΡΤ είναι… μια ακόμα κρατική τηλεόραση.
Ποιος θυμάται το στεφάνι που κατέθεσε ο Τσίπρας στην Καισαριανή; Ήταν κι αυτό ένα «μέσο». Μια κίνηση ιστορικής συνέχειας, παρακαταθήκης και κυρίως δέσμευσης που στο πιτς-φυτίλι μαράθηκε. Για να μείνει ο έρπης στα χείλια του πρωθυπουργού ως σημάδι μάχης. Οι κραυγές-μαγκιές του Πολάκη που φαντασιώνεται ότι είναι ο Βελουχιώτης. Ο μαρξισμός του Τσακαλώτου. Οι ευαισθησίες των ΣΥΡΙΖαίων. Δεν είναι τόσο η επιλεκτική μνήμη και η καπηλεία αλλά η κατεδάφιση κάθε μνήμης στο βωμό του «πάνω-κάτω όλα τα ίδια είναι».
Πληθαίνουν τα περιστατικά, όπου η πρόβλεψη για το τι θα επακολουθήσει έχει τέτοια ακρίβεια ώστε όλα μοιάζουν προκατασκευασμένα. Καμιά πρωτοτυπία, τίποτε αναπάντεχο. Από τις εγκλήσεις και τις αντεγκλήσεις στη βουλή, τη διοργάνωση και την ακύρωση εκδηλώσεων στα Εξάρχεια, τα ανεβάσματα των τόνων, τα συνέδρια των κομμάτων, τα μουσεία που ανοίγουν και τα μνημεία που στήνονται. Όλα χωρούν μια χαρά. Τίποτα δεν ξεμυτά από τα καθιερωμένα, στο βαθμό που η κοινωνική δυναμική παραμένει ουσιωδώς ανερέθιστη.
Ο αγώνας για τη νοηματοδότηση των πραγμάτων δεν έχει σχέση με τον ωφελιμισμό και τον πραγματισμό. Ούτε φοριέται με το ζόρι από τηλεοπτικά πρόσωπα, σχεδιασμούς επιτελείων, κομματικές σημαίες. Μάλλον όσο πιο φαντεζί είναι κάτι στις μέρες μας, όση περισσότερη σεμνότητα του λείπει, τόσο πιο άξιο περιφρόνησης αποδεικνύεται.
