Ανταπόκριση από τη δίκη για την απαγόρευση του Κ.Κ. Ουκρανίας
του Γιάννη Χατζηαντωνίου*
Την Τετάρτη 5 Ιουλίου συνεδρίασε το Διοικητικό Εφετείο του Κιέβου για να δικάσει την έφεση του Κομμουνιστικού Κόμματος Ουκρανίας κατά της απόφασης του Πρωτοδικείου που το κήρυξε παράνομο. Από την Ελλάδα ήταν παρόντες εκεί ο βουλευτής του ΚΚΕ Σταύρος Τάσσος και δύο δικηγόροι-μέλη της Αγωνιστικής Πανελλαδικής Ένωσης Δικηγόρων, η Γραμματέας του Δ.Σ. Νικολέττα Καψή και ο Γιάννης Χατζηαντωνίου. Είχαν και οι τρεις την ευκαιρία να ακουστούν από το Δικαστήριο.
Η δίκη για την απαγόρευση του Κ.Κ. Ουκρανίας διεξάγεται στα πλαίσια ενός νόμου «για την αποκομμουνιστικοποίηση» που έχει ψηφιστεί από το καθεστώς του Κιέβου, με τον οποίο τίθενται σε παρανομία το όνομα, τα σύμβολα και οι πεποιθήσεις των κομμουνιστών. Ο νόμος αυτός μέχρι τώρα δεν έχει υποστεί τη δέουσα κριτική από τους Ευρωπαίους νομικούς. Ιδιαίτερα θα έπρεπε να είχαν αντιδράσει διάφοροι που με κάθε ευκαιρία μιλούν και γράφουν για τα «ανθρώπινα» δικαιώματα, πολλές φορές μάλιστα σε αμφιλεγόμενες περιπτώσεις.
Το αίτημα απαγόρευσης του Κ.Κ. Ουκρανίας πλήττει ευθέως σειρά άρθρων της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ), την οποία έχει επικυρώσει το ουκρανικό κράτος. Ειδικότερα, η απαγόρευση των κομμουνιστικών πεποιθήσεων αντίκειται τόσο στο άρθρο 9, το οποίο θεσπίζει την ελευθερία της συνείδησης (και περιλαμβάνει το δικαίωμα να έχει κανείς τις πεποιθήσεις που συμμερίζεται, ή να τις υιοθετήσει αν δεν τις είχε στο παρελθόν), όσο και στο άρθρο 14, το οποίο απαγορεύει (μεταξύ άλλων) κάθε διάκριση σχετική με τις πολιτικές πεποιθήσεις.
Περαιτέρω πλήττεται και η προστατευόμενη από το άρθρο 10 ελευθερία έκφρασης σχετικά με τη διάδοση ιδεών. Αυτή η ελευθερία συνίσταται, σύμφωνα με το εν λόγω άρθρο, σε απαγόρευση επέμβασης των δημοσίων αρχών σε αυτό το πεδίο. Η κήρυξη του Κ.Κ. Ουκρανίας ως παράνομου αντίκειται ευθέως και στην προστατευόμενη από το άρθρο 11 ελευθερία του συνέρχεσθαι και συνεταιρίζεσθαι. Η οργάνωση στο Κ.Κ. Ουκρανίας, εκτός των άλλων, αποτελεί και βασικό ατομικό δικαίωμα των μελών του, καθώς και όσων θελήσουν στο μέλλον να γίνουν μέλη του.
Ακόμη και οι ναζί πρόβαλαν καλύτερα προσχήματα…
Οι παριστάμενοι εντυπωσιαστήκαμε ακούγοντας τους εκπροσώπους του Υπουργείου Δικαιοσύνης της Ουκρανίας να επιχειρηματολογούν υπέρ της απαγόρευσης του Κ.Κ. αναφερόμενοι μόνο στο όνομα, τα σύμβολα και το πρόγραμμά του. Πέρα από την νομολογία του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Δικαιωμάτων του Ανθρώπου (ΕΔΔΑ) στην υπόθεση κόμματος Ρεφάχ κατά Τουρκίας, όπου έχει κριθεί ότι η απαγόρευση κόμματος πρέπει υποχρεωτικά να συνδέεται με έκνομες ενέργειες εκ μέρους του, η τοποθέτηση αυτή υπερβαίνει κάθε ιστορική εμπειρία. Υπενθυμίζεται ότι ακόμα και οι ναζιστές, προκειμένου να θέσουν εκτός νόμου το Κ.Κ. Γερμανίας, του απέδωσαν τον εμπρησμό του Ράιχσταγκ (άλλο αν στην περίφημη δίκη της Λειψίας ο Γκεόργκι Δημητρόφ κι οι σύντροφοί του αποκάλυψαν τη συκοφαντία και την προβοκάτσια).
Στο Δικαστήριο πήραν το λόγο (παρενέβησαν) απλά μέλη του κόμματος –κυρίως συνταξιούχοι– που αντιμετωπίστηκαν χλευαστικά, ενώ μετά την αγόρευση των εκπροσώπων του Υπουργείου Δικαιοσύνης κατά του Κ.Κ. Ουκρανίας δεν δόθηκε ο λόγος στους συνηγόρους του για να απαντήσουν. Παραβιάστηκε έτσι και το άρθρο 6 της ΕΣΔΑ περί δίκαιης δίκης. Ωστόσο η απόφαση του Δικαστηρίου ήταν μη οριστική. Επιφυλάχθηκε να εκδώσει απόφαση επί της εφέσεως μετά την κρίση του Συνταγματικού Δικαστηρίου της χώρας για την αντισυνταγματικότητα του νόμου «για την αποκομμουνιστικοποίηση» (έχει κατατεθεί σχετική προσφυγή από δεκάδες βουλευτές).
Η εξέλιξη αυτή είναι νομίζουμε θετική. Κυρίως γιατί παρέχει χρόνο στους Ουκρανούς κομμουνιστές να οργανώσουν καλύτερα τον αγώνα τους, γενικά αλλά και ιδιαίτερα κατά των διώξεων που ήδη αντιμετωπίζουν. Παρέχει επίσης χρόνο για την ανάπτυξη ενός –απαραίτητου– κινήματος αλληλεγγύης των προοδευτικών πολιτών της Ευρώπης, που πρέπει, μεταξύ άλλων, να αποκαλύψουν την υποκρισία των αξιωματούχων και των θεσμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι οποίοι στην πραγματικότητα προωθούν τον αντικομμουνισμό.
Εκατό χρόνια μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση θα έπρεπε να είναι ξεκάθαρο ότι, από ιστορική άποψη (από το μεταβατικό χαρακτήρα της εποχής μας), υπάρχουν δύο εναλλακτικές νομιμότητες: η ισχύουσα αλλά και η στηριζόμενη στο πολιτικό εργατικό κίνημα, που εκπροσωπούν και/κυρίως οι κομμουνιστές. Η συνύπαρξή τους πρέπει να διέπεται, ως δημοκρατικό ελάχιστο, από το συμβιβασμό της 9ης Μαΐου 1945 – δηλαδή της αντιφασιστικής νίκης που πέτυχαν από κοινού η ΕΣΣΔ και οι αστικές Δημοκρατίες. Στο πλαίσιο αυτό, δεν μπορεί να είναι παράνομα τα Κομμουνιστικά Κόμματα σε καμία χώρα της Ευρώπης, είτε αυτή είναι κράτος μέλος της Ε.Ε. είτε όχι.
* Ο Γιάννης Χατζηαντωνίου είναι δικηγόρος Αθηνών και μέλος της Αγωνιστικής Πανελλαδικής Ένωσης Δικηγόρων.
