Στα 2,2 δισ. οι νέοι φόροι με τα λαϊκά στρώματα να καλούνται να πληρώσουν τη μερίδα του λέοντος
Του Παύλου Δερμενάκη*
Η κυβέρνηση Τσίπρα κατάρτισε και ψηφίζει ένα ακόμα μνημονιακό Κρατικό Προϋπολογισμό. Μόνο που ο Προϋπολογισμός του 2016 έχει μια σημαντική διαφορά από τους προηγούμενους. Το ειδικό βάρος των νέων μνημονιακών μέτρων είναι αναλογικά πάρα πολύ μεγάλο.
Σε ένα σύνολο Προϋπολογισμού 41,9 δισ. ευρώ (χωρίς τις δαπάνες εξυπηρέτησης του χρέους) τα μνημονικά μέτρα ανέρχονται σε 5,7 δισ. ευρώ ή σε ποσοστό 13,6% επί του Προϋπολογισμού. Το μέγεθος αυτό της προσαρμογής είναι τεράστιο αν αναλογιστεί κάποιος ότι: α) η χώρα βρίσκεται σε καθεστώς μνημονίων με συνεχή μέτρα ακραίας λιτότητας εδώ και 6 χρόνια (ο προϋπολογισμός 2016 είναι ο 7ος σκληρής λιτότητας για να εξυπηρετηθούν οι δανειστές) και β) η οικονομία της Χώρας έχει βυθιστεί κατά 25% και πλέον, ενώ προβλέπεται από την κυβέρνηση μείωση του ΑΕΠ και κατά το 2016 έναντι στασιμότητας του 2015.
Σημειώνεται ότι ο Προϋπολογισμός έχει 500 εκατ. ευρώ λιγότερα μέτρα έναντι του προσχεδίου του Οκτωβρίου. Η διαφορά οφείλεται στο γεγονός ότι άλλαξαν οι προβλέψεις όσον αφορά την πορεία του ΑΕΠ. Έναντι ύφεσης 2,3% που προβλεπόταν τον Οκτώβρη τώρα προβλέπεται στασιμότητα. Συνεπώς, αν λάβουμε υπ’ όψιν τα εργαλεία που χρησιμοποιούν οι «ειδικοί» (πολλαπλασιαστής) με βελτίωση του ΑΕΠ κατά 2,3%, θα έπρεπε να υπάρξει ελάφρυνση στα μέτρα όχι μόνο 500 εκατ. αλλά γύρω στα 2 δισ. Είναι και αυτό ένα δείγμα είτε για το πόσο πιστεύουν τα νούμερα που εισηγούνται και θα ψηφίσουν, είτε της συνέπειάς τους όσον αφορά το «κοινωνικό» τους πρόσωπο.
Από αυτά τα μέτρα, τα 3,2 δισ. ευρώ αφορούν έσοδα, δηλαδή νέα φορολογία και τα 2,5 δισ. ευρώ αφορούν περικοπές δαπανών.
Μπαράζ νέων φόρων
Στον τομέα των φορολογικών εσόδων τα 2,2 δισ. ευρώ είναι νέοι φόροι. Στο σχετικό πίνακα συνοψίζονται οι νέες φορολογικές επιβαρύνσεις.
Με τα δεδομένα ότι: α) οι έμμεσοι φόροι καθώς και τα διάφορα χαράτσια που συνδέονται με τις δαπάνες επιβαρύνουν τα λαϊκά στρώματα, και β) μισθωτοί και συνταξιούχοι φέρουν αποκλειστικά το βάρος της φορολογίας φυσικών προσώπων προκύπτουν από τον πίνακα ότι τα λαϊκά στρώματα θα πληρώσουν τα 2,6 δισ. ευρώ[i] ή το 86,6% των νέων επιβαρύνσεων και τα υψηλά εισοδήματα τα 590 εκατ. ευρώ ή το 18,4%. Αυτό η κυβέρνηση και οι βουλευτές της αποκαλούν δίκαιη κατανομή των βαρών και «αριστερό αποτύπωμα», όπως είπε ο κ. Χουλιαράκης.
Όμως, όπως προκύπτει, τα άσχημα νέα όσον αφορά τους φόρους δεν τελειώνουν με αυτά που αναφέραμε. Δανειστές και κυβέρνηση εξετάζουν τους τρόπους κατάργησης των φοροαπαλλαγών που αφορούν κυρίως τα λαϊκά στρώματα. Το σύνολο των φοροαπαλλαγών είναι 712 και αντιστοιχούν σε φόρους 2,5 δισ. Στόχος είναι η κατάργησή τους το ταχύτερο δυνατόν και η αντικατάστασή τους από άμεσες ενισχύσεις στους φορολογούμενους που τις έχουν ανάγκη. Ένα ακόμα νεοφιλελεύθερο μέτρο το οποίο όπου εφαρμόζεται, λόγω αυστηρότητας κριτηρίων, καλύπτει πολύ μικρότερες πληθυσμιακές ομάδες από τους αρχικά επωφελούμενους και σταδιακά καταργείται. Κλασικότερο παράδειγμα οι τρέχουσες εξελίξεις με το ΕΚΑΣ που καταργείται, όπως στο παρελθόν η Αυτόματη Τιμαριθμική Αναπροσαρμογή (ΑΤΑ, που δεν ενσωματώθηκε ποτέ στο βασικό μισθό και στη συνέχεια χάθηκε) και οι εισφορές κοινωνικής ασφάλισης των δημοσίων υπαλλήλων. Αφορούν, δηλαδή, οικονομικές ενισχύσεις που δίνονται προσωρινά, αφού σου παίρνουν κάτι σημαντικότερο και στη συνέχεια σε στήνουν στον τοίχο του κοινωνικού αυτοματισμού (ως δακτυλοδεικτούμενος από την κοινωνία, μια και αποτελείς την… ευγενή εξαίρεση) και έτσι στο παίρνουν και αυτό.
Για να έχουμε, δε, μια εικόνα τι αφορούν αυτά τα 2,5 δισ. ευρώ σημειώνεται ότι μόλις 13,8 εκατ. ευρώ αφορούν οι 109 φοροαπαλλαγές των νομικών προσώπων. Συνεπώς, η ουσία της φορολογικής επιβάρυνσης και εδώ θα φορτωθεί στις πλάτες των λαϊκών στρωμάτων με 2 δισ. ευρώ αύξηση των έμμεσων φόρων, την κατάργηση της έκπτωσης φόρου 300 εκατ. από ιατρικές δαπάνες, ΑμΕΑ κ.λπ. και τέλος τις απαλλαγές από ΕΝΦΙΑ.
Τσεκούρι στις δαπάνες
Επίσης, αντίστοιχες αρνητικές εξελίξεις σημειώνονται και στο σκέλος των δημοσίων δαπανών. Τα 2,5 δισ. μέτρα στην ουσία αφορούν: α) μειώσεις συντάξεων και παροχές κοινωνικής ασφάλισης 1,84 δισ. ευρώ, β) 105 εκατ. ευρώ περικοπές κοινωνικών επιδομάτων (για να είναι ξεκάθαρο το κοινωνικό πρόσωπο της κυβέρνησης) και γ) 42 εκατ. μειώσεις μισθών και δαπανών νοσοκομειακής περίθαλψης δ) 500 εκατ. ευρώ μείωση δαπανών υπουργείου Εθνικής Άμυνας και ε) περικοπές στους ΟΤΑ 15 εκατ.
Στον τομέα της αναπτυξιακής πολιτικής το Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (ΠΔΕ) αυξάνεται από 6 δισ. σε 6,75 δισ. ευρώ. Από αυτά μόλις τα 750 εκατ. ευρώ είναι από εθνικούς πόρους. Όλα τα υπόλοιπα (6 δισ. ευρώ) είναι κοινοτικά κονδύλια. Αυξάνεται, δηλαδή, το ΠΔΣ κατά το αστρονομικό ποσό των 375 εκατ. ευρώ ή σε ποσοστό 5,6% όταν οι επενδύσεις για μία ακόμα χρονιά (2014) μειώθηκαν κατά 2,8%, παρά τη «βοήθεια» από την αύξηση κατά 18,8% των επενδύσεων σε εξοπλισμό λόγω της αγοράς νέων οπλικών συστημάτων. Και φυσικά υλοποιείται η δέσμευση της κυβέρνησης για ενίσχυση της προσπάθειας ανάκαμψης της οικονομίας, μέσω της «αξιοποίησης» των πόρων που απελευθέρωσε με τη μείωση της υποχρέωσης για πρωτογενές πλεόνασμα στο 0,5%.
Όλα υπό έλεγχο στα… χαρτιά
Με αυτά τα δεδομένα, η κυβέρνηση πετυχαίνει στα χαρτιά πρωτογενές πλεόνασμα 0,5%. Παρά τα μέτρα, το δημόσιο χρέος από 326,5 δισ. ευρώ ή 185,9% του ΑΕΠ το 2015 θα ανέλθει σε 337 δισ. ευρώ ή 193,5% του ΑΕΠ το 2016.
Επί της ουσίας, ένας ακόμα Κρατικός Προϋπολογισμός βρίσκεται στα χαρτιά. Το Γραφείο Προϋπολογισμού της Βουλής στην τελευταία του έκθεση[ii] σημειώνει: «Σε γενικές γραμμές, τα φορολογικά μέτρα έχουν αποφασισθεί χωρίς να εκτιμάται το γεγονός αν μπορούν να εφαρμοστούν, πού μπορούν να εφαρμοστούν, τι επιπτώσεις θα έχουν αν εφαρμοστούν και, βεβαίως, τι επιπτώσεις θα έχουν εάν δεν εφαρμοστούν από όλους».
Παράλληλα, διαπιστώνεται ότι εξαντλείται πλέον η φοροδοτική ικανότητα των συνεπών πολιτών, ενώ οι αυξήσεις των φορολογικών συντελεστών και ενδεχομένως νέοι φόροι μπορεί να ενισχύσουν τη φοροδιαφυγή. Και συνεχίζει σε άλλο σημείο: «…Τον Σεπτέμβριο του 2015 υπήρξε εκρηκτική άνοδος των ληξιπρόθεσμων οφειλών κατά 1,5 δισ.[iii] Η απότομη άνοδος των ληξιπρόθεσμων οφειλών των φορολογουμένων είναι κακός οιωνός για το επόμενο διάστημα, καθώς οι υποχρεώσεις των πολιτών προς την εφορία αυξάνονται».
[[i]] Τα λαϊκά εισοδήματα επιβαρύνονται με τα μέτρα 1 έως και 11 (για τη φορολογία ενοικίων κατά 1/3) και τα υψηλά εισοδήματα με τα μέτρα 11 έως και 16 (για τη φορολογία ενοικίων κατά 2/3)
[[ii]] Τριμηνιαία Έκθεση Ιούλιος-Σεπτέμβριος 2015, Γραφείο Προϋπολογισμού του Κράτους, Βουλή των Ελλήνων, Οκτώβριος 2015.
[[iii]] Το σύνολο των ληξιπρόθεσμων οφειλών έφτασαν στο τέλος Οκτωβρίου 2015 τα 82 δισ. έναντι 30 δισ. το φθινόπωρο του 2009 (Απαντήσεις κ. Αλεξιάδη σε σχετική συζήτηση στη Βουλή στις 20/11/2015)
* Ο Παύλος Δερμενάκης είναι M.Sc. οικονομολόγος-ερευνητής
