Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Ελιά
Η ελιά έφτασε στην αρχαία Ελλάδα την εποχή του Χαλκού. Οι αρχαίοι Έλληνες χρησιμοποιούσαν τις ελιές ως κύρια πηγή λίπους αντί για ζωικό λίπος, επειδή θεωρούσαν αυτό το τελευταίο ανθυγιεινό. Οι καρποί της ελιάς, το λάδι της, αλλά και τα κλαδιά της, χρησιμοποιήθηκαν για ανθηρό εμπόριο, έθρεψαν υγιεινά γενιές και γενιές, πρόσφεραν μακροζωία, έγιναν γιατρικό για διάφορες αρρώστιες, φώτισαν, καλλώπισαν, στεφάνωσαν και συνδέθηκαν με θρύλους, αλλά και με την πραγματική ιστορία και τον πολιτισμό της Ανατολικής Μεσογείου.
Υπάρχουν πολλές ποικιλίες ελιάς, τόσο ελαιοποιήσιμες για παραγωγή ελαιολάδου, όσο και επιτραπέζιες για παραγωγή βρώσιμων ελιών. Η κορωνέικη είναι η πιο δημοφιλής ποικιλία ελιάς που καλλιεργείται στην Ελλάδα, με μικρό μέγεθος καρπού που δίνει εξαιρετικής ποιότητας ελαιόλαδο, και ωριμάζει από τον Οκτώβριο μέχρι τον Δεκέμβριο.
Άλλες ελαιοποιήσιμες ποικιλίες είναι η μαστοειδής (τσουνάτη), η μεγαρείτικη, η πικουάλ, η αρμπεκίνα και το μανάκι. Από τις επιτραπέζιες ποικιλίες, η πιο δημοφιλής ποικιλία σε Ελλάδα και εξωτερικό είναι η ποικιλία Καλαμών, μεγάλου μεγέθους, ασύμμετρου σχήματος, που συγκομίζεται μεταξύ Δεκεμβρίου και Ιανουαρίου όταν γίνει μαύρο το χρώμα του καρπού. Πάντως, υπάρχουν και κάποιες ποικιλίες ελιάς όπως η θρουμπολιά η κοθρέικη και η Ισπανική που καλλιεργούνται και για ελαιόλαδο και για βρώσιμες ελιές.
Αυτό το δέντρο που αγαπάει τη θάλασσα και τον μεσογειακό ήλιο, μεγαλώνει ακόμα και σε άγονα και πετρώδη εδάφη και αντέχει σε συνθήκες ανομβρίας και δυνατών ανέμων. Οι καλύτερες θερμοκρασίες κατά τη διάρκεια της άνθησης και την καρπόδεσης είναι γύρω στους 20°C. Οι ψυχροί και θερμοί άνεμοι, καθώς και η υψηλή υγρασία κατά την περίοδο της ανθοφορίας και της καρπόδεσης μπορούν να δημιουργήσουν σημαντικά προβλήματα στην καρποφορία της ελιάς. Αν και η ελιά είναι ανθεκτική και δίνει καρπό σε φτωχά και ξερά εδάφη, ευδοκιμεί καλύτερα σε βαθιά γόνιμα εδάφη που παρουσιάζουν καλή αποστράγγιση. Η καλλιέργεια της ελιάς είναι πολύ αποδοτική και με καλής ποιότητας ελαιόλαδο ακόμη και σε ασβεστούχα εδάφη.
Το Bauhaus εν Ελλάδι
Το κίνημα της ευρωπαϊκής μοντέρνας αρχιτεκτονικής αναπτύσσεται στην Ελλάδα τη δεκαετία του 1930. Εκφράσεις του αποτελούν οι μοντέρνες πολυκατοικίες, τα νοσοκομεία, τα βιομηχανικά κτίρια, τα συγκροτήματα λαϊκών κατοικιών και οι μονοκατοικίες στο κέντρο των πόλεων και στα προάστια. Ωστόσο, το σημαντικότερο επίτευγμα του κινήματος στον ελλαδικό χώρο είναι η υλοποίηση των μοντέρνων σχολείων, που οικοδομούνται στο πλαίσιο της δεύτερης κυβέρνησης Βενιζέλου, από το 1930 και μετά. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του βενιζελικού εκσυγχρονισμού, τα περισσότερα από 3.000 σχολικά κτίρια που ανεγέρθηκαν σε κάθε γωνιά της χώρας, αποτέλεσαν όχι μόνο μοντέρνες ακροπόλεις της γνώσης αλλά και κοινωνικούς πυκνωτές όπου εκπαιδεύτηκαν γενιές ελληνοπαίδων.
Το έργο αυτό υλοποιήθηκε από το τότε Γραφείο Μελετών του Υπουργείου Παιδείας, δηλαδή από μια δημόσια υπηρεσία που φέρει σε πέρας το μεγαλύτερο εγχείρημα μοντέρνας σχολικής στέγης στην Ευρώπη του Μεσοπολέμου. Το αποτέλεσμα αυτής της δράσης τεκμηριώνεται στο μοναδικό βιβλίο για την ελληνική μοντέρνα αρχιτεκτονική της δεκαετίας του 1930, που εκδόθηκε το 1938 σε επιμέλεια του αρχιτέκτονα Πάτροκλου Καραντινού.
Ντερσού Ουζαλά, ένας πολιτισμένος άγριος
Όταν το 1902 ο Αρσένιεβ ξεκινούσε την πρώτη του αποστολή για την εξερεύνηση και την καταγραφή της παρθένας περιοχής της Ουσσουρίας, στη Ρωσική Άπω Ανατολή, για λογαριασμό του τσαρικού στρατού, δεν φαντάστηκε ποτέ τι θα επακολουθούσε. Θα έμενε στην παγκόσμια ιστορία αυτός και το ημερολόγιό του, όχι για τη χαρτογράφηση της περιοχής και την αναλυτική καταγραφή της χλωρίδας και της πανίδας, αλλά για τη γνωριμία του με έναν ιθαγενή κυνηγό της φυλής των Νανάι, τον Ντερσού Ουζαλά.
Η γνωριμία του με έναν «ευγενή άγριο» και η επαφή με έναν τρόπο ζωής βασισμένο σε ένα διαφορετικό σύστημα αξιών, πολύ μακριά από την ευρωπαϊκή κουλτούρα και πολιτισμό, αφήνει έκπληκτο τον συγγραφέα κάνοντάς τον να αναρωτιέται για πολλές από τις αξίες του δυτικού πολιτισμού. Η προσωπικότητα του Ντερσού Ουζαλά, μέσα από το κείμενο του Αρσένιεβ, είχε απρόσμενη απήχηση στη ρωσική αλλά και στην παγκόσμια κοινότητα. Τα ονόματα του Αρσένιεβ και του Ντερσού έκτοτε τιμώνται ιδιαίτερα σε όλη τη ρωσική επικράτεια. Το όνομα του Ντερσού έχει δοθεί στον 4142 Dersu-Uzala, έναν αστεροειδή διαμέτρου 6 χλμ. που ανακαλύφθηκε στις 28/5/1981. Έχει επίσης σχεδιαστεί και μια χαρακτηριστική γραμματοσειρά με το όνομα Ντερσού Ουζαλά. Πιο χαρακτηριστική, όμως, είναι η υπέροχη κινηματογραφική απόδοση από τον Ακίρα Κουροσάβα στην ταινία Ντερσού Ουζαλά, η οποία έλαβε το Όσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας το 1975. Είχε προηγηθεί μια ρωσική κινηματογραφική απόδοση από τον Αγκάσι Μπαμπαγιάν, το 1961.
Οι εκδόσεις Στοχαστής κλείνοντας τα 50 του χρόνια στα ελληνικά γράμματα, θέλησε να αποτυπώσει την επέτειο αυτή με την έκδοση ενός εμβληματικού βιβλίου που ποιοτικά εμπλουτίζει τη γνωστή σειρά του «Ταξίδια-Ανακαλύψεις». Και το βιβλίο είναι το Ντερσού Ουζαλά, ένα διαχρονικά αυθεντικό οικολογικό βιβλίο, ένα βιβλίο ύμνος στη φύση, αλλά και στη συμφιλίωση του ανθρώπου με αυτήν.
Διάβρωση και υπογονιμότητα
Κάθε χρόνο στη χώρα εγκαταλείπονται 200.000 στρέμματα καλλιεργήσιμης γης (τα περισσότερα στη Θεσσαλία) και κάθε δεκαετία 2 εκατ. στρέμματα, λόγω της διάβρωσης και της υπογονιμότητας των εδαφών, ιδιαίτερα σε επικλινή εδάφη, αφού κρίνονται ασύμφορα για καλλιέργεια. Σε αρκετές περιοχές στη Θεσσαλία έχει εξαφανιστεί το γόνιμο έδαφος και μοιάζουν με πετρώδη νταμάρια, καταμεσής του κάμπου! Στην Ελλάδα αναλογούν 3,8 στρέμματα ανά κάτοικο, όταν στις ΗΠΑ αναλογούν τέσσερα στρέμματα ανά κάτοικο και στην Ε.Ε. είναι κάτω από δύο στρέμματα. Συνεπώς δεν έχουμε θέμα με έλλειψη αγροτικής καλλιεργήσιμης γης, αλλά με τη διαχείρισή της και έναν σχεδιασμό τέτοιο που θα καλύπτει τις διατροφικές ανάγκες της χώρας.
Καθηγητής Ν. Δαναλάτος, Παν. Θεσσαλίας, Μαγκαζίνο της Θεσσαλίας, thessaliatv.gr, 31/10/2019
