Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Ξερολιθιές
Ξερολιθιές, λιθοζώναρα, τράφοι. Αλλού, αιμασιές, χαλάκια, δαμάκια, λούροι. Οι ονομασίες αλλάζουν από περιοχή σε περιοχή, αλλά το έργο είναι πάντα το ίδιο: ένα κομψοτέχνημα λαϊκής αρχιτεκτονικής χτισμένο με αριστουργηματική απλότητα, το οποίο προσφέρει, μεταξύ πολλών άλλων, γόνιμο έδαφος σε άγονους τόπους.
Παρότι δεν είναι γνωστό, οι τόσο χαρακτηριστικές για το ελληνικό τοπίο ξερολιθιές απασχολούν την παγκόσμια επιστημονική κοινότητα εδώ και χρόνια. Δεκαέξι διεθνή συνέδρια με θέμα τα ξερολιθικά κτίσματα έχουν γίνει από το 1987 έως σήμερα, με πρωτεργάτη τον αρχιτέκτονα Γιώργο Πετράκη, ενώ το 1998 συστάθηκε και η Διεθνής Ένωση για τη Διεπιστημονική Μελέτη της Ξερολιθιάς (ΔΕΕΞ).
Το 2015 η τέχνη της ξερολιθιάς εντάχθηκε στον εθνικό κατάλογο Νεότερου Πολιτιστικού Αποθέματος και Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του Υπουργείου Πολιτισμού και έπειτα η Ελλάδα, σε συνεργασία με την Κύπρο, αλλά και τη Γαλλία, την Ελβετία, την Ισπανία, την Ιταλία, την Κροατία και τη Σλοβενία, κατέθεσε πρόταση στην UNESCO για την ένταξή της στα Μνημεία Άυλης Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Ανθρωπότητας, η οποία εγκρίθηκε τον περασμένο Νοέμβριο.
Συνδεδεμένες στο μυαλό των περισσοτέρων με τις Κυκλάδες, οι ξερολιθιές είναι οι πιο ταπεινές κατασκευές με πολύπλευρη αξία. Ουσιαστικά πρόκειται για πέτρινα τοιχία αντιστήριξης, χάρη στα οποία δημιουργούνται οι αναβαθμίδες ή πεζούλες: οι μικρές επίπεδες εκτάσεις στις πλαγιές λόφων και βουνών που μοιάζουν με σκαλοπάτια και είναι πρόσφορες για καλλιέργεια. Δίχως αυτές οι απότομες πλαγιές δεν θα μπορούσαν να καλλιεργηθούν και οι κάτοικοι άγονων περιοχών θα δυσκολεύονταν να επιβιώσουν και να μείνουν στον τόπο τους.
Η τεχνική της κατασκευής τους είναι αυτή που κάνει τη διαφορά: φτιαγμένες από σκέτες πέτρες κουμπωμένες μεταξύ τους και όχι δεμένες με συνδετικό κονίαμα, όπως το τσιμέντο ή η λάσπη, οι ξερολιθιές προστατεύουν από τις πλημμύρες, αφού συγκρατούν τα νερά της βροχής διοχετεύοντάς τα ομαλά, καθώς και από τη διάβρωση του εδάφους, ενώ ενισχύουν τη βιοποικιλότητα, αφού γίνονται ενδιαίτημα για ερπετά και έντομα. Η τεχνική λέγεται «εν ξηρώ» και οι πέτρες που χρησιμοποιούνται συλλέγονται από το ίδιο σημείο.
Μαζί με τις ξερολιθιές συχνά συνυπάρχουν και ξερολιθικά χαμηλά κτίσματα, φτιαγμένα με την ίδια τεχνική, που συνήθως λειτουργούν ως αποθήκες ή ως χώρος ξεκούρασης των αγροτών. Χαρακτηριστική περίπτωση είναι τα κρητικά μιτάτα, αλλά και οι «βόλτοι» της Λευκάδας. Ξερολιθιά χρησιμοποιείται ακόμη και για την απλή περίφραξη αγροτοκτηνοτροφικών εγκαταστάσεων, ενώ με την ίδια τεχνική είναι φτιαγμένα λιοτρίβια, νεροτριβές, σκαλοπάτια, λιθόστρωτα, μελισσόσπιτα, αλώνια, πατητήρια, πηγάδια, γεφύρια.
Νεκροί ορειβάτες
Δεκάδες σοροί ορειβατών εμφανίζονται με το λιώσιμο των πάγων λόγω της κλιματικής αλλαγής στο Έβερεστ, σύμφωνα με το BBC. Τα πτώματα εντοπίζονται κυρίως στην κινεζική πλευρά προς το βόρειο τμήμα του όρους.
Υπολογίζεται ότι τουλάχιστον 300 ορειβάτες έχουν χάσει τη ζωή τους στην προσπάθειά τους να φτάσουν στην ψηλότερη κορυφή του κόσμου και τα 2/3 των πτωμάτων αυτών δεν έχουν βρεθεί και παραμένουν θαμμένα στα χιόνια και στον πάγο.
Παράλληλα, περισσότεροι από 4.800 ορειβάτες έχουν καταφέρει να φτάσουν στην κορυφή της γης.
«Λόγω της υπερθέρμανσης του πλανήτη, οι πάγοι πέφτουν γρήγορα και τα νεκρά σώματα που παρέμεναν θαμμένα όλα αυτά τα χρόνια αποκαλύπτονται τώρα», δήλωσε ο Ang Tshering Sherpa, πρώην πρόεδρος της Ομοσπονδίας Ορειβασίας του Νεπάλ. Και ένας κρατικός υπάλληλος που εργάζεται στο Έβερεστ τονίζει πως ο ίδιος έχει ανασύρει από τα χιόνια τουλάχιστον 10 σορούς από διαφορετικά σημεία.
Συχνά εντοπίζονται χέρια, πόδια και άλλα μέλη νεκρών κοντά στα καμπ της οροσειράς, ενώ, κυρίως τώρα, αποκαλύπτονται τα πτώματα ανθρώπων που έχουν προσφάτως χαθεί.
Μεταξύ των προβλημάτων που προκύπτουν είναι το μεγάλο κόστος και η δυσκολία της ανάκτησης και αφαίρεσης των σωμάτων από τα ψηλότερα σημεία. Η διαδικασία κοστίζει σύμφωνα με τους ειδικούς από 40.000 έως 80.000 δολάρια.
Ο πρώην πρόεδρος της Ορειβατικής Ένωσης του Νεπάλ δήλωσε ότι μια από τις πιο δύσκολες ανακτήσεις ήταν από ύψος 8.700 μέτρων, δηλαδή κοντά στην κορυφή του βουνού. Ανέφερε ότι το σώμα ήταν εντελώς παγωμένο και ζύγιζε 150 κιλά και έπρεπε να ανακτηθεί από μια δύσκολη θέση σε αυτό το υψόμετρο.
Τυραννόσαυρος
Τον μεγαλύτερο τυραννόσαυρο Rex που έχει βρεθεί στον κόσμο ανακάλυψαν παλαιοντολόγοι του Πανεπιστημίου της Αλμπέρτα. Οι ειδικοί έσπευσαν να τον ονομάσουν «Σκότι» και να προσδιορίσουν ότι έζησε στο προϊστορικό Σασκατσεουάν (Καναδάς) πριν από 66 εκατομμύρια χρόνια.
«Είναι ο βασιλιάς όλων» δήλωσε ο Σκοτ Πέρσονς, επικεφαλής συντάκτης της μελέτης και μεταδιδακτορικός ερευνητής στο Τμήμα Βιολογικών Επιστημών του Πανεπιστημίου.«Υπάρχει σημαντική ποικιλία μεγεθών μεταξύ των τυραννόσαυρων. Κάποιοι ήταν πιο ισχνοί και ψηλοί, κάποιοι πιο στιβαροί. Ο Σκότι ανήκει στους στιβαρούς» σημείωσε.
Ο Σκότι πήρε το όνομά του από ένα μπουκάλι ουίσκι που άνοιξαν οι ερευνητές το βράδυ της ανακάλυψής του και εκτιμάται πως είχε βάρος πάνω από 8,8 τόνους, κάτι που τον καθιστά μεγαλύτερο από όλους τους σαρκοφάγους δεινόσαυρους. Ο σκελετός του είχε ανακαλυφθεί αρχικά το 1991, ωστόσο η απομάκρυνση του σκληρού αμμόλιθου όπου ήταν εγκλωβισμένα τα κόκαλα αποδείχτηκε δύσκολη διαδικασία. Οι επιστήμονες μόλις πρόσφατα κατάφεραν έτσι να μελετήσουν το προϊστορικό ζώο πλήρως «συναρμολογημένο». Επίσης, πρόκειται και για τον γηραιότερο τυραννόσαυρο που έχει ανακαλυφθεί ποτέ, ηλικίας περίπου 66 εκ. ετών.
Οι ειδικοί διαπίστωσαν πως ζούσε άγρια ζωή, καθώς είχε σπασμένα πλευρά, ένα μολυσμένο σαγόνι και ένα σημάδι που φαίνεται ότι ήταν δάγκωμα από άλλον τυραννόσαυρο στην ουρά, όπως και τραύματα από μάχες. Ο κόσμος θα μπορεί να δει από κοντά τον Σκότι στο μουσείο Royal Saskatchewan από τον Μάιο.
Τεράστια μέλισσα
Τεράστια μέλισσα, στο μέγεθος ενός αντίχειρα, βρέθηκε σε νησί της Ινδονησίας (Βόρειες Μολούκες). Μετά από ημέρες αναζήτησης, εμπειρογνώμονες άγριας πανίδας βρήκαν ένα μόνο ζωντανό θηλυκό, το οποίο φωτογράφησαν, της γνωστής ως «γιγαντιαία μέλισσα του Wallace» (Megachile pluto), που περιγράφηκε το 1858. Η γιγαντιαία μέλισσα του Wallace έχει άνοιγμα φτερών μήκους 6 εκατοστών. Ο Wallace περιέγραψε τη μέλισσα ως «ένα μεγάλο μαύρο έντομο, τύπου σφήκα, με τεράστια σαγόνια σαν σκαθάρι». Η γιγαντιαία μέλισσα του Wallace είναι χαρακτηρισμένη ως ευάλωτη στην εξαφάνιση, σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης.
- Wyman. bbc.com. ecozen.gr, 28/2/2019
Όταν οι κότες σκοτώνουν αλεπούδες
«Συμμορία» από κότες σκότωσε αλεπού σε αγρόκτημα στην Βρετάνη. Το αγελαίο ένστικτο τις οδήγησε να επιτεθούν στον θηρευτή τους με τα ράμφη τους. Η αλεπού παγιδεύτηκε στις αυτόματα ελεγχόμενες από το φως πόρτες με τη δύση και το κατακρεουργημένο κουφάρι της ανακαλύφθηκε το επόμενο πρωί. Στη συγκεκριμένη «εκπαιδευτική φάρμα», τα κοτόπουλα περνάνε το μεγαλύτερο μέρος της μέρας τους σε υπαίθριο χώρο και επιστρέφουν στο κοτέτσι όταν νυχτώσει.
Ν. Κουλούρα. protothema.gr, 13/3/2019
