Στην επιστήμη των οικονομικών, υποστηρίζεται συχνά ότι οι εξελίξεις στο κόστος εργασίας οδηγούν την πορεία του ρυθμού μεταβολής του επιπέδου τιμών, δηλαδή οδηγούν τον πληθωρισμό. Το επιχείρημα αυτό πηγάζει από τη θεωρία που είναι γνωστή στη βιβλιογραφία ως «θεωρία ώθησης του πληθωρισμού λόγω αυξημένου κόστους» (cost-push theory of inflation). Σύμφωνα με τη θεωρία αυτή, η αύξηση των δαπανών για τις αμοιβές των εργαζομένων (μισθοί και εργοδοτικές εισφορές) –οι οποίες αποτελούν ένα σημαντικό μερίδιο του μεταβλητού κόστους παραγωγής μιας επιχείρησης– θα μετακυλιστεί αργά ή γρήγορα στις ενδιάμεσες (τιμές χονδρικής) και στις τελικές τιμές (δείκτης τιμών καταναλωτή ή στους επιμέρους κλαδικούς αποπληθωριστές).
Στη χώρα μας αυτό δεν συμβαίνει. Οι μειώσεις των μισθών την τελευταία πενταετία όχι μόνο δεν αύξησαν την παραγωγικότητα αλλά επιπλέον δεν έριξαν τις τιμές των προϊόντων, οι οποίες παρέμειναν σε δυσανάλογα υψηλά επίπεδα. Τα δε περιθώρια κέρδους των επιχειρήσεων –κυρίως των βιομηχανιών– διευρύνθηκαν. Στο συμπέρασμα αυτό καταλήγει ειδική μελέτη της Τράπεζας της Ελλάδας που δημοσιεύεται στο Οικονομικό Δελτίο Ν. 40.
Αναλυτικά, για το σύνολο της οικονομίας την περίοδο 2010-2013, η αποσύνδεση του πληθωρισμού (αύξηση 2% κατά μέσο όρο) και του ρυθμού μεταβολής του μοναδιαίου κόστους εργασίας (μείωση 3,3% κατά μέσο όρο) είναι φανερή, με αποτέλεσμα ο δείκτης περιθωρίου κέρδους να αυξηθεί κατά 3%. Ιδιαίτερα στον βιομηχανικό κλάδο, στον οποίο παράγονται κατά βάση τα εμπορεύσιμα εξαγώγιμα αγαθά της οικονομίας, η αποσύνδεση μεταξύ του πληθωρισμού (αύξηση κατά 2,3%) και του ρυθμού μεταβολής του μοναδιαίου κόστους εργασίας (μείωση κατά 6,9%) γίνεται περισσότερο έκδηλη την περίοδο 2010-2013, με αποτέλεσμα ο δείκτης μοναδιαίου περιθωρίου κέρδους να αυξηθεί κατά 10,2%. Η αποσύνδεση φαίνεται πιο καθαρά στα έτη 2012 και 2013, οπότε ο μοναδιαίος δείκτης περιθωρίου κέρδους αυξήθηκε κατά 19,6% και 7,6% αντίστοιχα. Αυτό οφείλεται στη ραγδαία μείωση κατά 12,6% και 6,3% του μοναδιαίου κόστους εργασίας τα έτη 2012 και 2013, ενώ ο πληθωρισμός κινήθηκε αντίστοιχα στο 4,6% και 0,8%.
Η μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας τα έτη 2012 και 2013 οφείλεται στη μείωση των συνολικών αμοιβών ανά απασχολούμενο κατά 5,5% και 4,2%. Ακόμη οφείλεται στην ταυτόχρονη άνοδο της παραγωγικότητας της εργασίας κατά 8,2% και 2,1%. Η αποσύνδεση αυτή δυσχέρανε την προσπάθεια της χώρας να κερδίσει σε ανταγωνιστικότητα με βάση την πολιτική της εσωτερικής υποτίμησης που εφαρμόστηκε από το 2010 και μετά, αφού οι τιμές στο βιομηχανικό κλάδο δεν φαίνεται να ανταποκρίθηκαν επαρκώς στις προσαρμογές του μισθολογικού κόστους.
Ολιγοπωλιακή δομή
Σύμφωνα με τη μελέτη, για τη μερική προσαρμογή των τιμών σε σχέση με τη μεγάλη μείωση του μοναδιαίου κόστους εργασίας ενδεχομένως ευθύνεται σε μεγάλο βαθμό η ολιγοπωλιακή δομή της οικονομίας, η οποία παραμένει ακόμη ισχυρή σε αρκετούς κλάδους παραγωγής και εμπορίας αγαθών, όπως για παράδειγμα στον κλάδο των καυσίμων και στον κλάδο των τροφίμων. Με βάση πρόσφατες έρευνες, οι τιμές πολλών αγαθών στην αγορά παρουσιάζουν μεγάλες αποκλίσεις συγκριτικά με άλλες χώρες ακόμη και όταν η σύγκριση γίνεται με χώρες που βρίσκονται υπό καθεστώς δημοσιονομικής προσαρμογής.
Πρώτοι στην ακρίβεια
Συγκεκριμένα, από την εξέταση των ενδεικτικών τιμών 20 βασικών αγαθών στα σουπερμάρκετ στην Ελλάδα, την Πορτογαλία, την Ολλανδία και το Λουξεμβούργο προκύπτει το συμπέρασμα ότι η Ελλάδα στην πραγματικότητα έχει το ακριβότερο καλάθι αγαθών, διότι οι Έλληνες καταναλωτές χρειάζονται μεγαλύτερο ποσοστό από τον μισθό τους σε σχέση με τους καταναλωτές των άλλων τριών χωρών για να αγοράσουν την ίδια ποσότητα αγαθών.
«Καθημερινή εμπειρία»
«Όλα αυτά αποτελούν για εμάς καθημερινή εμπειρία, μιας και κυκλοφορούμε σε πολλούς χώρους δουλειάς» σημειώνει σχετικά με το θέμα ο γραμματέας του Εργατικού Κέντρου Αθήνας, Στάθης Τραχανατζής, σε δήλωσή του στον Δρόμο. Την ίδια στιγμή, σημειώνει ο κ. Τραχανατζής, «η απασχόληση συνέχισε να μειώνεται, από το 2009. Οπότε είχαμε αποτυχία και σε αυτό το πεδίο. Ακόμα και αυτή η μείωση της ανεργίας που ανακοινώθηκε είχε να κάνει με την φυγή αρκετών χιλιάδων μεταναστών, που γύρισαν στις χώρες από τις οποίες ήρθαν. Παράδειγμα, ο χώρος της οικοδομής. Οπότε πραγματικά αυτό το μέτρο δεν λειτούργησε, με αποτέλεσμα να δημιουργηθούν ακόμα περισσότερα ολιγοπώλια στους διάφορους κλάδους της οικονομίας. Για να σας πω ένα παράδειγμα: σε κάθε κλάδο της οικονομίας συνήθως υπάρχουν 3-4 πολυεθνικές που νέμονται την αγορά, οι οποίες μπορούν να έχουν ζημίες για 2-3 χρόνια, γνωρίζοντας πως άμα αντέξουν θα τα πάρουν όλα στον τομέα τους. Θέλω να πω πως τελικά είναι μέσα στη λογική των πραγμάτων αυτή η μείωση της συμμετοχής στο μοναδιαίο κόστος εργασίας: ενέτεινε την εκμετάλλευση και δυνάμωσε τις μεγάλες επιχειρήσεις».
