Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Μπορεί η πανδημία του κορωνοϊού να τράβηξε την προσοχή πολλών επιστημόνων και των περισσότερων ανθρώπων σε όλο τον κόσμο φέτος, αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι η εξαναγκαστική αυτή προσγείωση έβαλε τέλος στο ενδιαφέρον για τα κοσμικά μυστήρια και τις ανακαλύψεις στο διάστημα. Ακολουθεί μια επιλογή αυτών των ανακαλύψεων που ξεχώρισαν στη διάρκεια του χρόνου που έφυγε.
Κοντινές φωτογραφίες του Ήλιου
Εδώ και χρόνια, οι επιστήμονες πασχίζουν να λύσουν τα μυστήρια του μητρικού μας άστρου, όπως γιατί η ατμόσφαιρά του είναι πιο καυτή από την επιφάνειά του ή τι ακριβώς πυροδοτεί τις πανίσχυρες και δυνητικά καταστροφικές εκτινάξεις στεμματικής μάζας. Φέτος δύο διαστημικά παρατηρητήρια, το Solar Orbiter (των NASA και ESA) και το Hi-C (NASA) τράβηξαν τις πιο λεπτομερείς και πιο κοντινές μέχρι σήμερα φωτογραφίες του Ήλιου, που θα βοηθήσουν τους επιστήμονες να κατανοήσουν καλύτερα την ηλιακή ατμόσφαιρα και, κατά συνέπεια, τις μεταβολές του διαστημικού καιρού που μπορούν να επηρεάσουν και τη Γη.
Νερό στη Σελήνη
Αμερικανοί επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι, με βάση την ανάλυση νεότερων επιστημονικών δεδομένων, το φεγγάρι διαθέτει σημαντικές ποσότητες νερού, που θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν στο μέλλον για τη δημιουργία της πρώτης σεληνιακής βάσης.
Ιαπωνία και ΗΠΑ συνέλλεξαν δείγματα από αστεροειδείς
Η Ιαπωνία, πρωτοπόρος στο «κυνήγι» αστεροειδών, συνέλλεξε δείγματα από τον αστεροειδή Ριούγκου, τα οποία κατέληξαν με επιτυχία φέτος στα χέρια των Ιαπώνων επιστημόνων. Παράλληλα, οι ΗΠΑ έγιναν η δεύτερη χώρα μετά την Ιαπωνία που συνέλλεξε δείγματα από έναν αστεροειδή, τον Μπενού, χάρη στο σκάφος Osiris-Rex της NASA. Τα δείγματα αναμένεται να φθάσουν στη Γη το 2023.
Δύο επέτειοι και ένα Νόμπελ
Φέτος το αμερικανικό διαστημικό τηλεσκόπιο Hubble γιόρτασε τα 30ά γενέθλιά του και ο Διεθνής Διαστημικός Σταθμός (ISS) τα 30 χρόνια αδιάλειπτης διαβίωσης αστροναυτών σε αυτόν. Παράλληλα, το Νόμπελ Φυσικής 2020 αφορούσε τις μαύρες τρύπες στο σύμπαν, ενώ οι αστρονόμοι ανακάλυψαν την κοντινότερη στη Γη μαύρη τρύπα σε απόσταση 1.000 ετών φωτός και την πρώτη ενδιάμεσου μεγέθους μαύρη τρύπα.
Πρώτη εξιχνίαση μιας FRB
Για πρώτη φορά οι αστρονόμοι πιστεύουν ότι ανακάλυψαν σε ένα περιστρεφόμενο άστρο νετρονίων με ισχυρό μαγνητικό πεδίο (μάγναστρο) την πηγή της προέλευσης ενός μυστηριώδους φαινομένου στο σύμπαν, των γρήγορων εκπομπών ραδιοκυμάτων υψηλής ενέργειας (Fast Radio Bursts-FRBs).
Εξωγήινο ραδιοσήμα από τον Εγγύτατο του Κενταύρου;
Οι αστρονόμοι που «σαρώνουν» τον ουρανό για ίχνη νοήμονος εξωγήινης ζωής, ανακοίνωσαν την ανακάλυψη ενός μυστηριώδους ραδιοσήματος στη συχνότητα των 980 megahertz, το οποίο προερχόταν από το κοντινότερο άστρο στη Γη, τον Εγγύτατο του Κενταύρου σε απόσταση 4,2 ετών φωτός. Σε αυτό το αστρικό σύστημα πριν μερικά χρόνια είχαν ανακαλυφθεί εξωπλανήτες, ο ένας μάλιστα φαίνεται να έχει ομοιότητες με τη Γη. Το σήμα θα μελετηθεί περαιτέρω για να εκτιμηθεί κατά πόσο έχει φυσική ή όχι προέλευση.
Εξωγήινα βακτήρια στα σύννεφα της Αφροδίτης;
Επιστήμονες ανακοίνωσαν την πιθανή ανακάλυψη βακτηρίων στα πυκνά νέφη της καυτής και πνιγηρής Αφροδίτης. Μία είδηση που ενθουσίασε τους αστροβιολόγους, αλλά πολλοί επιστήμονες εμφανίζονται άκρως σκεπτικιστές κατά πόσο είναι ορθή η εκτίμηση, η οποία βασίζεται στην ανίχνευση φωσφίνης, ενός σπάνιου τοξικού αερίου, που στη Γη παράγεται συχνά από μικροοργανισμούς.
Πηγή: ΑΠΕ/ΜΠΕ
Οι κοραλλιογενείς ύφαλοι χάνονται
Το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα έξω από τις βόρειες ακτές της Αυστραλίας έχει χάσει περισσότερο από τα μισά κοράλλια του τελευταία 30 χρόνια και η κατάσταση επιδεινώνεται με αυξανόμενο ρυθμό, διαπιστώνει στην τελευταία έκθεσή της η IUCN (Διεθνής Ένωση για τη Διατήρηση της Φύσης). Η κατάσταση του κοραλλιογενούς συμπλέγματος υποβαθμίστηκε επίσημα από την οργάνωση σε «κρίσιμη».
Κύματα καύσωνα το 2016, το 2017 και το 2020 επηρέασαν το μοναδικό οικοσύστημα προκαλώντας λεύκανση των κοραλλιών – ένα φαινόμενο που εκδηλώνεται όταν οι μονοκύτταροι φωτοσυνθετικοί οργανισμοί που κανονικά συμβιώνουν με τους πολύποδες των κοραλλιών στρεσάρονται λόγω της υψηλής θερμοκρασίας και εγκαταλείπουν τους υφάλους, αφήνοντας πίσω τους μόνο αποχρωματισμένους σκελετούς.
Ως κύρια απειλή για το Φράγμα αναγνωρίζεται η κλιματική αλλαγή, η οποία μεταξύ άλλων συνοδεύεται από το φαινόμενο της οξίνισης των ωκεανών: Το ατμοσφαιρικό διοξείδιο που απορροφάται από το νερό μειώνει το pH και εμποδίζει έτσι τους πολύποδες των κοραλλιών να συνθέτουν τον ασβεστούχο εξωσκελετό τους. Ως αποτέλεσμα της υποβάθμισης του οικοσυστήματος, το οποίο φιλοξενεί μοναδική βιοποικιλότητα, οι πληθυσμοί αρκετών ειδών μειώνονται. Θαλάσσιες χελώνες, δελφίνια, θαλασσοπούλια και σφυροκέφαλοι καρχαρίες είναι ορισμένα από τα ζώα που λιγοστεύουν. Η αυστραλιανή κυβέρνηση υλοποιεί σχέδιο προστασίας για το Μεγάλο Κοραλλιογενές Φράγμα, με ορίζοντα έως το 2050, ωστόσο σύμφωνα με την IUCN η πρόοδος είναι αργή και τα μέτρα ανεπαρκή.
Υπάρχουν πάντως και θετικές εξελίξεις: η κυβέρνηση της πολιτείας του Κουίνσλαντ και η τράπεζα HSBC ανακοίνωσαν τον Οκτώβριο ότι υλοποιούν σύστημα επιβράβευσης για τους γαιοκτήμονες που λαμβάνουν μέτρα για τον περιορισμό της απορροής λιπασμάτων, που επιδεινώνουν την υγεία των κοραλλιών λόγω ευτροφισμού των νερών.
Δείγματα σεληνιακού εδάφους
Το κινεζικό διαστημικό σκάφος που μεταφέρει δείγματα από το έδαφος της Σελήνης επέστρεψε στη Γη, ολοκληρώνοντας την πρώτη αποστολή αυτού του είδους μετά από 40 χρόνια, μετέδωσε το κινεζικό πρακτορείο Xinhua. Το ρομποτικό, μη επανδρωμένο σκάφος Chang’e 5 προσγειώθηκε σε μια περιοχή της Εσωτερικής Μογγολίας, στη βόρεια Κίνα.
Το σκάφος, που πήρε το όνομά του από τη θεά της Σελήνης, προσσεληνώθηκε την 1η Δεκεμβρίου και δύο ημέρες αργότερα ξεκίνησε το ταξίδι της επιστροφής του στη Γη. Οι επιστήμονες ελπίζουν ότι τα δείγματα που συνέλεξε θα τους επιτρέψουν να μάθουν περισσότερα για την προέλευση του φεγγαριού, τον σχηματισμό του και την ηφαιστειακή δραστηριότητα στην επιφάνειά του.
Με την αποστολή αυτή η Κίνα έγινε μόλις η τρίτη χώρα που κατάφερε να συλλέξει δείγματα από τη Σελήνη, μετά τις ΗΠΑ και την Ιαπωνία. Εντωμεταξύ η Ιαπωνική Υπηρεσία Διαστημικής Εξερεύνησης (JAXA) παρουσίασε δείγματα του αστεροειδούς Ryugu. Η κάψουλα που περιέχει δείγματα του αστεροειδούς Ryugu ανοίχτηκε τη Δευτέρα σε ερευνητικό κέντρο έξω από το Τόκιο, με την ελπίδα ότι περιέχει οργανικά μόρια που ενδεχομένως σχετίζονται με την εμφάνιση ζωής. Τα σπάνια δείγματα συλλέχθηκαν από το σκάφος Hayabusa2, το οποίο ολοκλήρωσε με επιτυχία μια Οδύσσεια έξι ετών.
Το Hayabusa2 πέρασε 16 μήνες το 2018 και το 2019 ακολουθώντας τον Ryugu, και προσεδαφίστηκε δύο φορές για να συλλέξει πέτρες και σκόνη. Αποθηκεύτηκαν σε μια κάψουλα ονόματι «tamatebako» (κουτί θησαυρού), που έριξε στη Γη πριν κατευθυνθεί προς άλλους αστεροειδείς. Η κάψουλα απελευθερώθηκε από το μητρικό σκάφος και έπεσε με αλεξίπτωτο στην έρημο της Αυστραλίας. Εντός 57 ωρών, η κάψουλα μεταφέρθηκε σε εργαστήριο της Ιαπωνικής Υπηρεσίας Διαστημικής Εξερεύνησης (JAXA). Μέχρι να ανοίξει το σφραγισμένο δοχείο, οι υπεύθυνοι της αποστολής δεν γνώριζαν αν υπήρχε κάτι μέσα.
Μέχρι στιγμής, η JAXA εκτιμά ότι έχει συλλέξει 1 έως 2 γραμμάρια υλικού, ή 10 έως 20 φορές περισσότερο από τα 100 χιλιοστόγραμμα που περίμεναν. Εάν αυτό είναι ακριβές, θα ήταν το μεγαλύτερο δείγμα αστεροειδών που συλλέχθηκε ποτέ από το διάστημα. Το μόνο άλλο εξωγήινο δείγμα αστεροειδών προήλθε επίσης από την Ιαπωνία μέσω της αποστολής Hayabusa1, η οποία συγκέντρωσε μόλις 1 χιλιοστόγραμμα υλικού.
Η Ιαπωνική Υπηρεσία επιβεβαίωσε επίσης ότι συγκέντρωσε τα πρώτα δείγματα αερίου από το βαθύ διάστημα.
Πηγή: skai.gr
