της Νάντιας Βαλαβάνη
Το Γενάρη, η Κινηματογραφική Λέσχη Ηλιούπολης πρόβαλε την ταινία μιας καλλιτεχνικής κολεκτίβας υπό τον Μπρεχτ, με τίτλο «Kuhle wampe – Σε ποιον ανήκει ο κόσμος (1931-1932)». Η ταινία απεικονίζει μια «φέτα ζωής» της βερολινέζικης εργατικής τάξης σε μια Γερμανία 5.000.000 ανέργων.
Ταυτόχρονα, αποτελεί ένα μοναδικό ντοκουμέντο, μήνες πριν από τη ναζιστική λαίλαπα, του ερασιτεχνικού κινήματος για τον πολιτισμό και τον ελεύθερο χρόνο των νέων εργατών κι εργατριών στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης: 500.000 τραγουδιστές, 10.000 ηθοποιοί και 1.250.000 αθλητές.
Με χρηματοδότηση «από τις δεκάρες της στέρησης» άνεργων και άστεγων.
Το Φλεβάρη, στο χώρο πολιτισμού «Πεζόδρομος Καμπάνη δύο» προβλήθηκε το ντοκιμαντέρ Εl systema. Αναφέρεται στο μουσικό κίνημα «παίζουμε κι αγωνιζόμαστε!», το οποίο ξεκίνησε πριν από 35 χρόνια ο μαέστρος Αμπρέ, από φτωχογειτονιές της Βενεζουέλας. Το αποτέλεσμα, σήμερα, είναι χιλιάδες ορχήστρες συμφωνικής μουσικής, με συμμετοχή 240.000 βιρτουόζων φτωχόπαιδων και ορισμένων από τους καλύτερους μουσικούς στον κόσμο. Ένα πείραμα με το οποίο το παρελθόν της ρωσικής/σοβιετικής πρωτοπορίας επιστρέφει στο μέλλον. Στους παγωμένους χειμώνες του 1919, 1920, 1921 και 1922 έλειπαν τα πάντα –φαγητό, θέρμανση, χαρτί, φιλμ– και περίσσευε η ελευθερία και η ανάγκη να εκφραστεί η ανθρώπινη δημιουργικότητα. Για πρώτη φορά, όχι μόνο εκρηκτικά αλλά και μαζικά, εκατομμύρια συνωστίζονται σε παγωμένες αίθουσες θεάτρων, εκθέσεων και βραδιών ποίησης, λαχταρώντας ένα πιάτο φαγητό και απαντήσεις.
Την προηγούμενη Κυριακή η Κινηματογραφική Λέσχη Πανεπιστημίου Κρήτης πρόβαλε, στο Ηράκλειο, την ταινία του Τιμ Ρόμπινς «Οι αντάρτες του Μπροντγουέι» για ένα ξεχασμένο ιστορικό πείραμα: την άνοδο και την πτώση (1935-1939, υπό τις κατηγορίες της Επιτροπής αντιαμερικανικών ενεργειών για «διείσδυση κομουνιστικών ιδεών») του Ομοσπονδιακού θεατρικού πρότζεκτ του New Deal. Χάρη σε αυτό, βρήκαν δουλειά εκατοντάδες χιλιάδες άνεργοι καλλιτέχνες κι εργάτες. Επιπλέον, ήρθαν σε επαφή με το θέατρο 25.000.000 Αμερικανοί, οι περισσότεροι για πρώτη φορά στη ζωή τους, τη χειρότερη περίοδο της μεγάλης κρίσης.
Σήμερα που η νεοφιλελεύθερη λαίλαπα επιχειρεί να αφαιρέσει από τους εργαζόμενους ό,τι έχει απομείνει από τις κατακτήσεις ενάμιση αιώνα αγώνων του εργατικού κινήματος, να πατήσουμε στην εμπειρία του παρελθόντος: στις πιο δύσκολες στιγμές, όπως τονίζει και το παλιό αμερικανικό τραγούδι γυναικών απεργών, «οι εργαζόμενοι δεν χρειάζονται μόνο ψωμί αλλά και τριαντάφυλλα». Μια εμπειρία επίσης δική μας: η νεολαία αγκάλιασε την ΕΠΟΝ – ημιουργημένη, λίγο μετά το φοβερό χειμώνα πείνας 1941-42, με το σύνθημα «Πολεμάμε και τραγουδάμε».
Στο φετινό γερμανικό καρναβάλι, πόλεις στις οποίες καταρρέει ο πολιτιστικός ιστός, διαδήλωσαν με σύνθημα «Θέλουμε να πηγαίνουμε θέατρο». Επιπλέον, όσοι παλεύουν να ανατραπεί η νομοθεσία Hartz IV, που περιέκοψε την «κοινωνική προστασία» για κάθε παιδί-μέλος μακροχρόνια άνεργων οικογενειών σε 207 ευρώ το μήνα μέχρι τα 13 του χρόνια, δεν επικαλούνται μόνο τις θερμίδες, αλλά κι ότι δεν προβλέπεται ο κινηματογράφος, ενώ συμπεριλαμβάνονται μόλις 0,75 ευρώ για ημερήσιες «εξωσχολικές δραστηριότητες μουσικής και αθλητισμού».
Στην Ελλάδα, που η «κοινωνική προστασία» των μακροχρόνια άνεργων οικογενειών τις παραπέμπει σε δημοτικο-εκκλησιαστικά συσσίτια, επιχειρείται από τις Βρυξέλλες, με πλήρη αποδοχή της κυβέρνησης, η βίαιη ισόβια υποβάθμιση της ζωής της μεγάλης πλειοψηφίας των εργαζομένων – ως «υπόδειγμα» για το ευρωπαϊκό μέλλον. Σ’ αυτές τις συνθήκες, τα κόμματα της Αριστεράς κι ό,τι έχει απομείνει από τις συνδικαλιστικές οργανώσεις και άλλες συλλογικότητες, καλούνται να αποδείξουν πως έχουν αφομοιώσει το ιστορικό μάθημα ότι «ουκ επ’ άρτω μόνον ζήσεται άνθρωπος». Οι διανοούμενοι και οι καλλιτέχνες είναι, πάλι, καιρός να κατέβουν από το γυάλινο πύργο τους (όσοι κατάφεραν να κλειστούν σ’ έναν τέτοιο) και να φροντίσουν τόσο για τη διάσωση του προσωπικού τους έργου όσο και για τις ανάγκες του συνόλου σχετικά με τη δημιουργία και την αισθητική απόλαυση.
Το νέο κύμα της νεοφιλελεύθερης καπιταλιστικής λαίλαπας σημαίνει: χωρίς πολιτιστική επανάσταση, δεν θα υπάρχει ούτε Αριστερά ούτε «πολιτισμένη», έστω κι έτσι όπως την ξέραμε, κοινωνία στο μέλλον.
