Επιμέλεια: Βάννα Σφακιανάκη
Τον Απρίλιο του 2024 πραγματοποιήθηκε στο Κέντρο Πολιτισμού του Ιδρύματος Σ. Νιάρχος η 9η διεθνής διάσκεψη για τους ωκεανούς, «Our Ocean» στην οποία συμμετείχαν 120 εκπρόσωποι κρατών και σημαντικών διεθνών οργανισμών. Στις διεθνείς αυτές διασκέψεις συνηθίζεται η φιλοξενούσα χώρα να αναλαμβάνει πρώτη δεσμεύσεις. Οι πρώτες από τις 20 δεσμεύσεις της Ελλάδας αφορούσαν τη δημιουργία θαλασσίων πάρκων σε Αιγαίο και Ιόνιο και την απαγόρευση αλιείας με μηχανότρατες στις προστατευόμενες ζώνες από το 2026. Ο Υπουργός «Περιβάλλοντος» και ενέργειας Θ. Σκυλακάκης ανακοίνωσε τη δημιουργία δύο εκτεταμένων εθνικών θαλασσίων πάρκων, ένα στο Αιγαίο και ένα στο Ιόνιο πέλαγος. «Το ένα θα αφορά την προστασία των θαλασσίων θηλαστικών στην τάφρο του Ιονίου. Θα περιλαμβάνει 12 περιοχές Natura, αλλά και περιοχές εκτός Natura. Το δεύτερο θα είναι στο Αιγαίο και θα αφορά την προστασία θαλασσίων θηλαστικών και θαλασσοπουλιών. Τα ακριβή τους όρια θα καθοριστούν έπειτα από ειδική επιστημονική μελέτη, δεν θα καθοριστούν με πολιτικούς όρους. Οι μελέτες αυτές θα καθορίσουν και τις επιτρεπόμενες χρήσεις».[1]
Την ανακοίνωση συνόδευσε εντυπωσιακό για την έκταση των ζωνών αυτών γράφημα (εικόνα 1) όπου, για όσους προσέχουν περισσότερο, σημειώνεται «πιθανή θέση των πάρκων». Ανταποκρινόταν ωστόσο στις ανάγκες της διεθνούς διάσκεψης που αφορούσε σε δράσεις προστασίας της ανοικτής θάλασσας, δηλαδή σε περιοχές πέραν της εθνικής δικαιοδοσίας![2]
Κατακερματισμένο το θαλάσσιο Πάρκο στο Αιγαίο, συρρικνώνεται μετά από τις αντιδράσεις της Τουρκίας
Σύμφωνα με «Το ΒΗΜΑ» οι χάρτες που παρουσιάστηκαν από τον Οργανισμό Φυσικού Περιβάλλοντος και Κλιματικής Αλλαγής (ΟΦΥΠΕΚΑ) στη διεθνή διάσκεψη για το θαλάσσιο πάρκο στο Αιγαίο έδειχναν ένα κατακερματισμένο θαλάσσιο χώρο με θαλάσσιες ζώνες γύρω από τις νησίδες. Αυτό δεν εμπόδισε την άμεση αντίδραση της Τουρκίας με τη θεώρηση ότι η εξαγγελία συνιστούσε μονομερή ενέργεια από τη μεριά μέρους της Ελλάδας. «Το τουρκικό ΥΠΕΞ συνιστούσε στην Ελλάδα «να μη χρησιμοποιεί τα προβλήματα του Αιγαίου καθώς και τα ζητήματα που αφορούν το καθεστώς ορισμένων νησιών, βραχονησίδων και βράχων των οποίων η κυριαρχία δεν έχει παραχωρηθεί στην Ελλάδα από τις διεθνείς συμφωνίες στο πλαίσιο της δικής της ατζέντας». Επίσης, προειδοποιούσε την ΕΕ «να μην καταστεί εργαλείο στις πολιτικές κινήσεις της Ελλάδας σχετικά με τα περιβαλλοντικά προγράμματα». Το ελληνικό υπουργείο Εξωτερικών απάντησε αμέσως ότι η ελληνική κυβέρνηση «θα συνεχίσει να υποστηρίζει απαρέγκλιτα την κυριαρχία και τα κυριαρχικά δικαιώματα της χώρας» και κατηγόρησε την Τουρκία ότι πολιτικοποιεί ένα αμιγώς περιβαλλοντικό ζήτημα.».
Σύμφωνα με το ίδιο άρθρο στο θαλάσσιο πάρκο περιλαμβάνονται ακατοίκητες νησίδες και βραχονησίδες πολύ κοντά στην Τουρκία, αλλά μέσα στα 6 ναυτικά μίλια των ελληνικών χωρικών υδάτων. Μετά από τη συνάντηση του Κ. Μητσοτάκη με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στην Άγκυρα στις 13 Μαΐου του 2024, ο υπουργός Εξωτερικών της Τουρκίας Χακάν Φιντάν είπε ότι οι δύο πλευρές συμφώνησαν ότι δεν πρέπει να γίνονται μονομερή βήματα στα εκκρεμή ζητήματα. Από την πλευρά του ο Γιώργος Γεραπετρίτης υπογράμμισε ότι η Ελλάδα ασκεί πλήρως τα κυριαρχικά της δικαιώματα και ότι τα θαλάσσια πάρκα θα προχωρήσουν όταν ολοκληρωθεί η μελέτη για τον καθορισμό των τεχνικών περιβαλλοντικών κριτηρίων. Εν τέλει, όμως, η απόφαση δεν είναι τεχνική αλλά πολιτική.[3] Η δήλωση αυτή του Γ. Γεραπετρίτη αφήνει όλα τα δεδομένα ανοικτά συμπεριλαμβανομένης της περίπτωσης να μην προχωρήσει το θαλάσσιο πάρκο του Αιγαίου, αν αυτό κριθεί ότι θα ωφελήσει το «καλό κλίμα συνεργασίας» ανάμεσα στις δύο χώρες.
Σε δημοσίευμα της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» της 20ης Ιανουαρίου διαβάζουμε ότι στην επόμενη φάση της μελέτης τα προτεινόμενα όρια προστασίας σε άλλες περιοχές αγγίζουν τα 3 ναυτικά μίλια και σε άλλες τα 6, πάντα μέσα στα χωρικά μας ύδατα. (εικόνα 2)
Η σύμβαση της μελέτης έχει ήδη λήξει από τις 15 Φεβρουαρίου. Η μελέτη υπόκειται σε έγκριση από τα συναρμόδια υπουργεία, Περιβάλλοντος και Ενέργειας, υπουργείο Εξωτερικών και υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, πριν αναρτηθεί για την αναγκαία – διάρκειας ενός μήνα – ηλεκτρονική διαβούλευση. Όμως «παραμένει ακόμα άγνωστο αν θα επιλεγεί να δοθεί στη δημοσιότητα από τον Μάρτιο, που όπως όλα δείχνουν θα είναι έτοιμο, και σε χρόνο προγενέστερο της επικείμενης συνάντησης κορυφής Μητσοτάκη – Ερντογάν στην Άγκυρα στο πλαίσιο του 6ου Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας.»[4]
Το θαλάσσιο πάρκο στο Ιόνιο πολιορκημένο από τις πλατφόρμες των εξορύξεων υδρογονανθράκων
Η εικόνα του θαλάσσιου πάρκου στο Ιόνιο πέλαγος έγινε γνωστή μέσω της είδησης για την οριοθέτηση νέου θαλάσσιου «οικοπέδου» στη θαλάσσια περιοχή νοτιοδυτικά της Πελοποννήσου μετά από την εκδήλωση ενδιαφέροντος για έρευνα υδρογονανθράκων της αμερικάνικης εταιρείας Chevron. (εικόνα 3) Το Υπουργείο Περιβάλλοντος και Ενέργειας ανακοίνωσε στις 20 Ιανουαρίου 2025 ότι αποδέχθηκε την εκδήλωση ενδιαφέροντος και ότι θα προχωρήσει στην έκδοση της σχετικής απόφασης. Σαν έτοιμη από καιρό η Ελληνική Διαχειριστική Εταιρεία Υδρογονανθράκων και Ενεργειακών Πόρων (ΕΔΕΥΕΠ) κατέθεσε την ίδια μέρα και τη σχετική Στρατηγική Μελέτη Περιβαλλοντικών Επιπτώσεων.[5]
Είναι προφανές ότι η υπό παραχώρηση έκταση βρίσκεται πάνω σε τμήμα της «ελληνικής τάφρου», που το θαλάσσιο πάρκο υποτίθεται ότι έρχεται να προστατεύσει! «Η Ελληνική Τάφρος εκτείνεται από τη βόρεια Κεφαλονιά μέχρι τη νότια Ρόδο και είναι η περιοχή όπου η ευρασιατική συναντά την αφρικανική τεκτονική πλάκα. Σε αποστάσεις 3-10 χλμ. από την ακτή, το βάθος φτάνει ήδη τα 1.000 μ., ενώ εκεί βρίσκεται και το βαθύτερο σημείο της Μεσογείου, το γνωστό Φρέαρ Οινουσσών στα ανοιχτά της Πύλου, όπου το βάθος ξεπερνά τα 5 χλμ. Ο ρόλος της στην επιβίωση όλων των απειλούμενων ειδών θαλάσσιων θηλαστικών που απαντώνται, όχι μόνο στην Ελλάδα αλλά και σε ολόκληρη τη Μεσόγειο είναι κρίσιμος».[6]
- Πάρκο Αιγαίου. Θα περιλαμβάνει περί τις 45 ακατοίκητες βραχονησίδες και τις θαλάσσιες ζώνες τους. Θα ξεκινάει από τη Βελοπούλα και τη Φαλκονέρα στα δυτικά της Μήλου και θα φθάνει ανατολικά μέχρι τις νησίδες γύρω από τη Νίσυρο. Οι νησίδες αυτές θεωρούνται ιδιαίτερα σημαντικές από τους βιολόγους καθώς, λόγω της φυσικής γεωγραφικής τους απομόνωσης, είναι πυρήνες βιοποικιλότητας και μάλιστα πολλά από τα είδη που ζουν σε αυτές είναι ενδημικά.
- Πάρκο Ιονίου. Θα ξεκινάει από την περιοχή βόρεια της Κεφαλονιάς και της Ιθάκης, από τις νησίδες Αρκούδι και Άτοκος (δεν είναι γνωστό αν θα περιλαμβάνει και τις Εχινάδες νήσους), και θα περιλαμβάνει τη θαλάσσια ζώνη όλης της δυτικής και νοτιοδυτικής Πελοποννήσου, φθάνοντας μέχρι τα Κύθηρα και τα Αντικύθηρα. Πρόκειται για ένα σημαντικό τμήμα της ελληνικής τάφρου, περιοχή που είναι γνωστή για την παρουσία απειλούμενων κητωδών.
Πηγή: Νέα θαλάσσια πάρκα σε Αιγαίο και Ιόνιο, kathimerini.gr, 05-04-2024
[1] Nέα θαλάσσια πάρκα, περιορισμός στην αλιεία – Οι δεσμεύσεις της Ελλάδας στη διεθνή διάσκεψη «Our Ocean», kathimerini.gr/
[2] 9η Διεθ. Διάσκεψη Our Ocean Conference- Μαζί, ανακαλύψαμε μια θάλασσα ευκαιριών!, greeceforunsc.mfa.gr
[3] Θαλάσσια πάρκα: Το σχέδιο της Ελλάδας, οι αντιδράσεις της Τουρκίας, τα επόμενα βήματα, tovima.gr
[4] Από Μάρτιο τα θαλάσσια πάρκα, tanea.gr
[5] Εκδήλωση ενδιαφέροντος από την αμερικανική Chevron για έρευνα υδρογονανθράκων στην Ελλάδα – Ταυτόχρονα αυξάνεται η έκταση του νέου περιβαλλοντικού πάρκου του Ιονίου, ypen.gov.gr
[6] Το θαύμα της Ελληνικής Τάφρου, kathimerini.gr
