Ακόμα μια αδιέξοδη Διάσκεψη του ΟΗΕ για την κλιματική αλλαγή. Του Ευθύμη Παπαδημητρίου
Στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής, από τις 28/11 ώς τις 9/12/ 2011, έλαβε χώρα η 17η Διάσκεψη του ΟΗΕ για την αντιμετώπιση της απειλής της κλιματικής αλλαγής.
Όσοι γνωρίζουν τη σπουδαιότητα του θέματος περίμεναν με δικαιολογημένη ανησυχία τα αποτελέσματα της Διάσκεψης, αφού ο χρόνος πιέζει. Όπως είναι γνωστό, μέχρι το τέλος του 2012 εξακολουθούν να ισχύουν οι δεσμεύσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Αν δεν υπάρξει συνεννόηση, ολόκληρο το σύστημα προστασίας του κλίματος κινδυνεύει με κατάρρευση.
Πρόσφατη ανακοίνωση του Συμβουλίου του ΟΗΕ για το κλίμα (IPCC) προειδοποιεί για αύξηση των «ακραίων καιρικών φαινομένων», με ισχυρές, σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, βροχοπτώσεις, ξηρασία, και πλημμύρες. Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν τόσο πολύ, όσο ποτέ άλλοτε, φτάνοντας σε ύψη ρεκόρ.
Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η ανθρωπότητα διαθέτει τις λύσεις για την αποτροπή μιας κλιματικής αποσταθεροποίησης. Αρκεί να περάσουμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αποδοτικότητα, αλλαγή καυσίμων, δημόσιες συγκοινωνίες και μεταφορές και αλλαγές στη γεωργία, που θα μπορούσαν να συμβάλουν, ώστε να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου. Μέχρι το 2020 θα ήταν δυνατόν να σταθεροποιηθούν οι εκπομπές σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να διαθέτουμε ένα σημάδι αισιοδοξίας και μια ανάλογη ενίσχυση των δράσεων προς τη σωστή κατεύθυνση…
Όμως, οι ελπίδες για κάτι τέτοιο είναι περιορισμένες. Μια δεσμευτική, διαφανής και ελέγξιμη, διεθνής συμφωνία δεν επιτεύχθηκε για άλλη μια φορά·στη νέα Διάσκεψη του ΟΗΕ. Αυτό που έγινε είναι μια παράταση για έξι ακόμη χρόνια (ώς το 2017) των δεσμεύσεων του Κιότο, με την ελπίδα μέχρι το 2015 να υπάρξει δέσμευση, τόσο των ανεπτυγμένων οικονομικά όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών, ώστε να συνεχίσουν μετά το 2020 την τήρηση των δεσμεύσεων της συμφωνίας του Κιότο.
Οι σχετικές διαπραγματεύσεις, τα επόμενα χρόνια, δεν θα είναι εύκολες, σε εποχή παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που περνάει το σύστημα του «υπαρκτού καπιταλισμού». Έτσι, τα περισσότερα κράτη δεν είναι διατεθειμένα να διαθέσουν χρήματα για το περιβάλλον.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει διατεθειμένη να σεβαστεί τις δεσμεύσεις της, αν κάνουν το ίδιο και οι άλλες χώρες, όπως είναι η Ρωσία, η Ιαπωνία και ο Καναδάς, που αυτή τη στιγμή αντιστέκονται. Το ίδιο ισχύει για τη Β. Αμερική και ακολουθεί η Κίνα, που έχει αναλάβει τεράστια προσπάθεια αξιοποίησης των δυνατοτήτων των ΑΠΕ.
Ενίσχυση χρειάζεται, βέβαια, και το Πράσινο Ταμείο του ΟΗΕ για το Κλίμα, που έπρεπε να διαθέτει αυτή τη στιγμή ένα ποσό 100 δισ. δολαρίων. Τουλάχιστον αυτά τα χρήματα είχαν υποσχεθεί να καταβάλουν συνολικά τα κράτη που δεσμεύτηκαν σχετικά στην Κοπεγχάγη, το 2009.
Τελικά, από τέτοιες διασκέψεις και συμφωνίες δεν μπορεί κανείς να περιμένει και πολλά πράγματα. Στο Ντέρμπαν έγινε ένα μεγάλο τουριστικό πανηγύρι, που έδωσε δουλειά σε 25.000 ανθρώπους. Η ξενοδοχειακή βιομηχανία του Ντέρμπαν, πρωτεύουσας της Ινδικής Κοινότητας της Ν. Αφρικής, που είναι ευνοημένη με ένα τροπικό κλίμα και διαθέτει 3,5 εκατ. κατοίκους, ενισχύθηκε με περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ.
Στις διεθνείς διασκέψεις του ΟΗΕ έχουμε πάντα να κάνουμε με ενδοσυστημικές προσπάθειες, εμβαλωματικών λύσεων ενός πλανητικού προβλήματος που απαιτεί διαφορετικές προσεγγίσεις και μιαν άλλη αναπτυξιακή κατεύθυνση. Οι διάφοροι διαπραγματευτές σίγουρα γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει κανενός είδους «πράσινη ανάπτυξη» που να επιτρέπει την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την ανατροπή του κυρίαρχου ενεργειακού συστήματος, επιτρέποντας παράλληλα και την οικονομική ανάπτυξη. Πολλοί υπεύθυνοι ηγέτες κρατών δεν κατανοούν ότι η αποφασιστική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι εντελώς απαραίτητη για την επιβίωση της οικονομίας τους μακροπρόθεσμα.
Πάντως, οι οικονομολόγοι και οι ειδικοί στα ορυκτά καύσιμα είναι πεπεισμένοι ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα και συμφωνούν για το πέρασμα σε έναν πιο «πράσινο» τρόπο οικονομίας.
Όσοι, δε, ασχολούνται σοβαρότερα με τα ζητήματα του περιβάλλοντος και τη σχέση της ανθρώπινης κοινωνίας με τη φύση, γνωρίζουν, εδώ και χρόνια, ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή οφείλεται στο κυρίαρχο ποσοτικό αναπτυξιακό μοντέλο της Δύσης που διατήρησε μια ληστρική σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Η οικονομία έπρεπε συνέχεια να αυξάνεται, υποταγμένη στην κυρίαρχη αναπτυξιακή ιδεολογία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης, που ενδιαφερόταν μόνο για την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες για τα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα, το μέλλον του πλανήτη και των ερχόμενων γενεών.
Σήμερα, στη χώρα μας, μια νέα γενιά αριστερών διανοητών και ερευνητών είναι πλέον πιο ενημερωμένη και προβληματίζεται σχετικά με τις δυνατότητες οικοδόμησης μιας βιώσιμης κοινωνίας, σε αρμονία με τη φύση και σε απόλυτη ρήξη με το κυρίαρχο, εγκληματικό κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Οι σχετικοί προβληματισμοί θα πρέπει να γίνουν κτήμα και της ελληνικής Αριστεράς, που ήταν για χρόνια βυθισμένη στις προκαταλήψεις, την άγνοια και στο ιδεολόγημα του οικονομισμού και την ειδωλολατρία της επιστήμης και της τεχνικής που, υποτίθεται, ότι θα ήταν σε θέση να λύσει, με ένα μαγικό τρόπο, όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Τα θέματα αυτά απαιτούν σοβαρότερη συζήτηση και προσεκτικό ξεκαθάρισμα, ώστε να μπορούμε να σταθούμε στο ύψος των μεγάλων προβλημάτων της εποχής μας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και σ’ ολόκληρο τον πλανήτη που απειλείται άμεσα.
Όσοι γνωρίζουν τη σπουδαιότητα του θέματος περίμεναν με δικαιολογημένη ανησυχία τα αποτελέσματα της Διάσκεψης, αφού ο χρόνος πιέζει. Όπως είναι γνωστό, μέχρι το τέλος του 2012 εξακολουθούν να ισχύουν οι δεσμεύσεις του Πρωτοκόλλου του Κιότο. Αν δεν υπάρξει συνεννόηση, ολόκληρο το σύστημα προστασίας του κλίματος κινδυνεύει με κατάρρευση.
Πρόσφατη ανακοίνωση του Συμβουλίου του ΟΗΕ για το κλίμα (IPCC) προειδοποιεί για αύξηση των «ακραίων καιρικών φαινομένων», με ισχυρές, σε διαφορετικές περιοχές του πλανήτη, βροχοπτώσεις, ξηρασία, και πλημμύρες. Οι παγκόσμιες εκπομπές αερίων του διοξειδίου του άνθρακα αυξήθηκαν τόσο πολύ, όσο ποτέ άλλοτε, φτάνοντας σε ύψη ρεκόρ.
Παρ’ όλα αυτά, κάποιοι ισχυρίζονται ότι η ανθρωπότητα διαθέτει τις λύσεις για την αποτροπή μιας κλιματικής αποσταθεροποίησης. Αρκεί να περάσουμε σε ανανεώσιμες πηγές ενέργειας, ενεργειακή αποδοτικότητα, αλλαγή καυσίμων, δημόσιες συγκοινωνίες και μεταφορές και αλλαγές στη γεωργία, που θα μπορούσαν να συμβάλουν, ώστε να κρατηθεί η αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου. Μέχρι το 2020 θα ήταν δυνατόν να σταθεροποιηθούν οι εκπομπές σε τέτοιο επίπεδο, ώστε να διαθέτουμε ένα σημάδι αισιοδοξίας και μια ανάλογη ενίσχυση των δράσεων προς τη σωστή κατεύθυνση…
Όμως, οι ελπίδες για κάτι τέτοιο είναι περιορισμένες. Μια δεσμευτική, διαφανής και ελέγξιμη, διεθνής συμφωνία δεν επιτεύχθηκε για άλλη μια φορά·στη νέα Διάσκεψη του ΟΗΕ. Αυτό που έγινε είναι μια παράταση για έξι ακόμη χρόνια (ώς το 2017) των δεσμεύσεων του Κιότο, με την ελπίδα μέχρι το 2015 να υπάρξει δέσμευση, τόσο των ανεπτυγμένων οικονομικά όσο και των αναπτυσσόμενων χωρών, ώστε να συνεχίσουν μετά το 2020 την τήρηση των δεσμεύσεων της συμφωνίας του Κιότο.
Οι σχετικές διαπραγματεύσεις, τα επόμενα χρόνια, δεν θα είναι εύκολες, σε εποχή παγκόσμιας οικονομικής κρίσης που περνάει το σύστημα του «υπαρκτού καπιταλισμού». Έτσι, τα περισσότερα κράτη δεν είναι διατεθειμένα να διαθέσουν χρήματα για το περιβάλλον.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δηλώνει διατεθειμένη να σεβαστεί τις δεσμεύσεις της, αν κάνουν το ίδιο και οι άλλες χώρες, όπως είναι η Ρωσία, η Ιαπωνία και ο Καναδάς, που αυτή τη στιγμή αντιστέκονται. Το ίδιο ισχύει για τη Β. Αμερική και ακολουθεί η Κίνα, που έχει αναλάβει τεράστια προσπάθεια αξιοποίησης των δυνατοτήτων των ΑΠΕ.
Ενίσχυση χρειάζεται, βέβαια, και το Πράσινο Ταμείο του ΟΗΕ για το Κλίμα, που έπρεπε να διαθέτει αυτή τη στιγμή ένα ποσό 100 δισ. δολαρίων. Τουλάχιστον αυτά τα χρήματα είχαν υποσχεθεί να καταβάλουν συνολικά τα κράτη που δεσμεύτηκαν σχετικά στην Κοπεγχάγη, το 2009.
Τελικά, από τέτοιες διασκέψεις και συμφωνίες δεν μπορεί κανείς να περιμένει και πολλά πράγματα. Στο Ντέρμπαν έγινε ένα μεγάλο τουριστικό πανηγύρι, που έδωσε δουλειά σε 25.000 ανθρώπους. Η ξενοδοχειακή βιομηχανία του Ντέρμπαν, πρωτεύουσας της Ινδικής Κοινότητας της Ν. Αφρικής, που είναι ευνοημένη με ένα τροπικό κλίμα και διαθέτει 3,5 εκατ. κατοίκους, ενισχύθηκε με περίπου 50 εκατομμύρια ευρώ.
Στις διεθνείς διασκέψεις του ΟΗΕ έχουμε πάντα να κάνουμε με ενδοσυστημικές προσπάθειες, εμβαλωματικών λύσεων ενός πλανητικού προβλήματος που απαιτεί διαφορετικές προσεγγίσεις και μιαν άλλη αναπτυξιακή κατεύθυνση. Οι διάφοροι διαπραγματευτές σίγουρα γνωρίζουν ότι δεν υπάρχει κανενός είδους «πράσινη ανάπτυξη» που να επιτρέπει την καταπολέμηση της κλιματικής αλλαγής, την ανατροπή του κυρίαρχου ενεργειακού συστήματος, επιτρέποντας παράλληλα και την οικονομική ανάπτυξη. Πολλοί υπεύθυνοι ηγέτες κρατών δεν κατανοούν ότι η αποφασιστική αντιμετώπιση της κλιματικής αλλαγής είναι εντελώς απαραίτητη για την επιβίωση της οικονομίας τους μακροπρόθεσμα.
Πάντως, οι οικονομολόγοι και οι ειδικοί στα ορυκτά καύσιμα είναι πεπεισμένοι ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί ένα πολύ σοβαρό πρόβλημα και συμφωνούν για το πέρασμα σε έναν πιο «πράσινο» τρόπο οικονομίας.
Όσοι, δε, ασχολούνται σοβαρότερα με τα ζητήματα του περιβάλλοντος και τη σχέση της ανθρώπινης κοινωνίας με τη φύση, γνωρίζουν, εδώ και χρόνια, ότι η ανθρωπογενής κλιματική αλλαγή οφείλεται στο κυρίαρχο ποσοτικό αναπτυξιακό μοντέλο της Δύσης που διατήρησε μια ληστρική σχέση με το φυσικό περιβάλλον. Η οικονομία έπρεπε συνέχεια να αυξάνεται, υποταγμένη στην κυρίαρχη αναπτυξιακή ιδεολογία του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής και κατανάλωσης, που ενδιαφερόταν μόνο για την κυριαρχία του ανθρώπου πάνω στη φύση, αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες για τα οικοσυστήματα, τη βιοποικιλότητα, το μέλλον του πλανήτη και των ερχόμενων γενεών.
Σήμερα, στη χώρα μας, μια νέα γενιά αριστερών διανοητών και ερευνητών είναι πλέον πιο ενημερωμένη και προβληματίζεται σχετικά με τις δυνατότητες οικοδόμησης μιας βιώσιμης κοινωνίας, σε αρμονία με τη φύση και σε απόλυτη ρήξη με το κυρίαρχο, εγκληματικό κεφαλαιοκρατικό σύστημα. Οι σχετικοί προβληματισμοί θα πρέπει να γίνουν κτήμα και της ελληνικής Αριστεράς, που ήταν για χρόνια βυθισμένη στις προκαταλήψεις, την άγνοια και στο ιδεολόγημα του οικονομισμού και την ειδωλολατρία της επιστήμης και της τεχνικής που, υποτίθεται, ότι θα ήταν σε θέση να λύσει, με ένα μαγικό τρόπο, όλα τα προβλήματα της ανθρωπότητας.
Τα θέματα αυτά απαιτούν σοβαρότερη συζήτηση και προσεκτικό ξεκαθάρισμα, ώστε να μπορούμε να σταθούμε στο ύψος των μεγάλων προβλημάτων της εποχής μας στην Ελλάδα, την Ευρώπη και σ’ ολόκληρο τον πλανήτη που απειλείται άμεσα.
* Ο Ευθύμης Παπαδημητρίου είναι ομότιμος καθηγητής φιλοσοφίας στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Σχόλια
