της Ελένης Πορτάλιου
Η ταινία του Φραντσέσκο Ρόσσι Τα χέρια πάνω απ’ την πόλη -Χρυσό Λιοντάρι στο φεστιβάλ της Βενετίας, 1963- είναι η ιστορία ενός ισχυρού κτηματομεσίτη που διαπλέκεται με την τοπική εξουσία για να γίνει κάτοχος της πόλης, μετακομίζοντας μάλιστα από το δεξιό ψηφοδέλτιο που καταρρέει στο ανερχόμενο του κέντρου. Η ταινία διατηρεί την επικαιρότητά της 54 χρόνια μετά, τα πρόσωπα και οι ρόλοι έχουν υποστεί ελαφρές παραλλαγές αλλά η ουσία των σχέσεων ανάμεσα σε «επιχειρηματίες», που αποτελούν κράτος εν κράτει και την πολιτική εξουσία, κεντρική και τοπική, παραμένει.
Σε σημαντικές περιοχές της χώρας φυσικού κάλλους και αρχαιολογικής αξίας, προστατευόμενες συνήθως από εθνική και διεθνή νομοθεσία (Μονή Τοπλού, Ερημίτης, Αφάντου Ρόδου, Βουλιαγμένη, Πύλος, Κυλλήνη, Αταλάντη κ.λπ.), καταφθάνουν «επενδυτές», με ασυλία χρυσοθήρα, για να πλουτίσουν από την υφαρπαγή της γαιοπροσόδου που απορρέει από την κατάχρηση της φύσης και της ιστορίας. Εμβληματική περίπτωση καταστροφικής επέλασης στο χώρο και τις ζωές των ανθρώπων, με εξωτουριστικό αντικείμενο, είναι οι Σκουριές Χαλκιδικής που έγιναν διεθνώς γνωστές από τους πολύχρονους αγώνες επιβίωσης των κατοίκων της περιοχής.
Η ύπαιθρος είναι προνομιακός τόπος κερδοσκοπίας αλλά και οι πόλεις παραμένουν εξίσου ψηλά στο στόχαστρο των αυτοαποκαλούμενων επενδυτών. Η Αθήνα, ευρύτερα η Αττική, απειλούνται από φαραωνικά επιχειρηματικά σχέδια που καταλαμβάνουν πολύτιμους, εν ανεπαρκεία ελεύθερους χώρους στον πυκνοδομημένο αστικό ιστό ή σκαρφαλώνουν σε προστατευόμενους ορεινούς όγκους. Χαρακτηριστικά παραδείγματα αποτελούν τα Malls – Μαρούσι, Κτήμα Καμπά, Ακαδημία Πλάτωνος, περιοχή της Columbia κ.λπ. – που ταυτόχρονα συμπιέζουν δραματικά τις τοπικές αγορές και αναστατώνουν τη λειτουργία ευρύτερων περιοχών της πόλης. Το θεσμικό πλαίσιο περιβαλλοντικής προστασίας και περιβαλλοντικών ρυθμίσεων, που οικοδομήθηκε σταδιακά από την εποχή της μεταπολίτευσης, εκθεμελιώνεται σταδιακά στην εποχή των μνημονίων, το υπουργείο Περιβάλλοντος χάνει την αυτονομία του και η χωρική / περιβαλλοντική απορρύθμιση αποτελούν γενικό κανόνα με σημειακές περιπτώσεις εφαρμογής.
Χαρακτηριστική περίπτωση, που συμπυκνώνει τόσο την καταπάτηση της περιβαλλοντικής και χωρικής νομοθεσίας όσο και τη δημόσια ορατή διαπλοκή της πολιτικής εξουσίας με τους μεγαλοεπιχειρηματίες, είναι οι υπερκατασκευές – κατ’ ευφημισμόν γήπεδα – των ποδοσφαιρικών ομάδων. Δύο πρόσφατες περιπτώσεις το πιστοποιούν. Από τη μια η κατάλυση της δημοκρατίας στο δήμο Νέας Φιλαδέλφειας – Νέας Χαλκηδόνας προκειμένου νε οικοδομηθεί το υπεργήπεδο της ΑΕΚ υπεράνω Συντάγματος και νόμων και η χωροθέτηση του υπεργηπέδου του Παναθηναϊκού στον πυρήνα του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή- Ιλισίων. Εδώ δεν πρόκειται για εικαζόμενη διαπλοκή. Πρόκειται για άμεση ανάμειξη του Μαξίμου και του ίδιου του πρωθυπουργού στην εξυπηρέτηση μεγάλων ιδιωτικών συμφερόντων.
Τα χέρια πάνω από την πόλη επανέρχονται απειλητικά!
