Εισαγωγική προειδοποίηση-διευκρίνιση: Αποτελεί μια πρόοδο γενικά στην κοινωνία μας το γεγονός ότι σε τρία διαφορετικά πεδία ξεχωρίζουν τρεις γυναίκες. Η μία ως εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Εισαγγελίας, η δεύτερη ως πρέσβειρα των ΗΠΑ στην Αθήνα, και η τρίτη ως πρόεδρος των συγγενών θυμάτων των Τεμπών 2023. Βέβαια καμιά από αυτές δεν καθαγιάζεται απλά επειδή είναι γυναίκα. Εγώ θα μιλήσω πολιτικά για κάθε μία περίπτωση –που είναι εντελώς διαφορετική η μία από την άλλη– αποστασιοποιούμενος πλήρως από τις σεξιστικές επιθέσεις που δέχονται λόγω του φύλου τους. Επειδή τέτοιες επιθέσεις και «επιχειρήματα», για εμφάνιση, ντύσιμο, χρώμα μαλλιών, προσωπική ζωή, αν είναι ή όχι βαμμένα τα νύχια τους κ.ο.κ., έχουν μεγάλη έκταση, ενώ για πολιτικούς ή λειτουργούς του άλλου φύλου δεν γίνονται τέτοιες αναφορές. Για παράδειγμα δεν σχολιάζει κανείς το πόσο ψηλός ή κοντός είναι ο κ. Φλωρίδης, τι χρώμα μαλλιών έχει αυτήν την εβδομάδα ο τάδε υπουργός, αν κρατούσε ή δεν κρατούσε τσαντάκι ο τάδε εισαγγελέας ή δημοσιογράφος.
Επίσης, πρόκειται για τρεις γυναίκες που έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πολιτική και κοινωνική ζωή, έχουν ρόλους με σημασία, αλλά είναι και διαφορετικές, έως πολύ διαφορετικές. Οι δύο πρώτες, η κα Λάουρα Κοβέσι και η κα Κίμπερλυ Γκίλφοϊλ, έχουν θεσμικούς ρόλους, ενώ η κα Μαρία Καρυστιανού όχι: έχει αναδειχθεί σε σύμβολο μιας τραγωδίας και σε αντίπαλο μιας τεράστιας επιχείρησης συγκάλυψης ενός εγκλήματος, και ο λόγος της μέχρι σήμερα συγκινεί και κινητοποιεί εκατοντάδες χιλιάδες πολιτών (ίσως και εκατομμύρια). Διαφορετικές προσωπικότητες, που όμως ο συγχρονισμός της παρουσίας τους και του ειδικού ρόλου κάθε μιας, δίνει την ευκαιρία για ορισμένες επικαιρικές παρατηρήσεις και σκέψεις.
Λάουρα Κοβέσι, «η γάτα με κουδούνι δεν μπορεί να πιάνει τα ποντίκια»
Η Εισαγγελέας της Ε.Ε. κα Κοβέσι στην πρόσφατη επίσκεψή της είπε πολλά και σοβαρά πράγματα –που μάλλον ντροπιάζουν– για τη σημερινή κατάσταση διαφθοράς και έλλειψης δικαιοσύνης στη χώρα μας. Δηλώσεις που κάτω από άλλες συνθήκες έπρεπε να προκαλέσουν σάλο και τεράστια πολιτική κρίση και, γιατί όχι, κινητοποιήσεις και κοινωνικές εκρήξεις. Τι είπε η κα Κοβέσι; Τρία πράγματα πολύ σημαντικά:
1. «Όλοι πρέπει να αντιληφθούν ότι διαφθορά και οικονομικό έγκλημα μπορούν να σκοτώσουν. Τα Τέμπη είναι το παράδειγμα· θα μπορούσε να αποφευχθεί η τραγωδία αν το έργο (σύμβαση 717) ήταν εκτελεσμένο στην ώρα του και σωστά».
2. «Ο ΟΠΕΚΕΠΕ έχει γίνει ακρωνύμιο της διαφθοράς, του νεποτισμού και του πελατειασμού. Πρόληψη; Αναποτελεσματική. Εντοπισμός; Ανύπαρκτος. Αναφορές; Παρεμποδισμένες. Έρευνα; Στην καλύτερη περίπτωση επιφανειακή. Ήρθε η ώρα να καθαρίσουμε αυτούς τους Στάβλους του Αυγεία».
3. «Έχουμε δύο περιπτώσεις που το άρθρο αυτό εμπόδισε την έρευνά μας. Για τα Τέμπη και τον ΟΠΕΚΕΠΕ. Αυτό είναι το ελληνικό Σύνταγμα, ο μόνος τρόπος να αλλάξει είναι μέσω της συνταγματικής αναθεώρησης. Ελπίζω ότι υπάρχει βούληση να αλλάξει».
Η επίσκεψή της όμως είχε και έναν άλλο στόχο, που δεν θέλησαν να φανεί ιδιαίτερα: Το λιμάνι του Πειραιά ως πύλη διείσδυσης κυρίως κινεζικών συμφερόντων. Εδώ και καιρό τόσο από τις αρχές των ΗΠΑ όσο και από αυτές της Ε.Ε. έχει τεθεί στο στόχαστρο η μείωση της επιρροής της κινεζικής Cosco. Από τους Αμερικανούς γίνεται συσχέτιση της Cosco με τον στρατιωτικό τομέα της Κίνας, και θέλουν να απομακρύνουν την εταιρεία από την Ελλάδα. Οι Ευρωπαίοι, κάνοντας λόγο για οικονομικό έγκλημα και απάτες στον ΦΠΑ, θέλουν να βάλουν φραγμό στην είσοδο εμπορευμάτων από την Κίνα στην ευρωπαϊκή αγορά. Δεν ήταν τυχαίο που η κα Κοβέσι –με το σήμα της Ουκρανίας εμφατικά στο πέτο– έκανε τις δηλώσεις και τη συνέντευξη Τύπου στον Πειραιά, στο χώρο των τελωνείων, για να εξάρει την εξελισσόμενη επιχείρηση Καλυψώ και να αναφερθεί στην Κίνα σαν να είναι φορέας κλοπών μεγάλου εύρους και οικονομικών εγκλημάτων.
Τέλος, η κα Κοβέσι μιλούσε σαν η Ελλάδα και η Ε.Ε. να είναι ένας ενιαίος χώρος, στον οποίο με κάποιες ουσιαστικές παρεμβάσεις μπορεί να διασφαλιστεί ένα ισοζυγισμένο και καθαρό «κράτος δικαίου». Θα παραδεχθεί βέβαια ότι διαφθορά υπάρχει παντού, αλλά δεν θα δώσει καμία ερμηνεία γιατί η Ελλάδα έχει μετατραπεί σε ένα «κράτος-παράγκα». Δεν έχει να πει καμία λέξη για το πώς στραγγαλίστηκε η χώρα και διαλύθηκαν όλες οι υποδομές μέσα από τα μνημόνια και τις πολιτικές που επέβαλλαν οι ευρωενωσιακές οδηγίες. Μάλλον το DNA των Ελλήνων ρέπει προς τη διαφθορά, και μάλιστα το Σύνταγμα το επικυρώνει με το άρθρο 86… Λες και το ακαταδίωκτο δεν κτίστηκε από τις ολιγαρχικές ελίτ, το πολιτικό σύστημα στο σύνολό του και πάντα υπό την επιδιαιτησία και εξυπηρετώντας τα συμφέροντα της Ευρωκρατίας, των Δανειστών, των μεγάλων μονοπωλιακών κολοσσών.
Δεν μπορεί όλα αυτά να μην τα ξέρει η κα Κοβέσι, να μην έχει ακούσει για το 3% επί εποχής ΠΑΣΟΚ ή το 5-10% μιζών της σημερινής εποχής. Μόνο ΟΠΕΚΕΠΕ, Τέμπη, τελωνείο Πειραιά βλέπει η κα Κοβέσι. Ναι, σε κράτος-παράγκα εκτινάσσεται σε δυσθεώρητα ύψη η διαφθορά και το έγκλημα, αλλά τα πρότυπα (ατιμωρησίας) είναι εισαγόμενα. Ορθώς είπε η κα Κοβέσι ότι «η γάτα με κουδούνι δεν μπορεί να πιάνει τα ποντίκια». Απλώς θα όφειλε να το γενικεύσει για όλη την ευρωπαϊκή επικράτεια, και ιδίως για τους τεράστιους «αρουραίους», όπως υποθέσεις που αφορούν μέχρι και την πρόεδρο της Κομισιόν Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν (σκάνδαλο Pfizer – εμβόλια).
Η κα Κίμπερλυ και ο «συμμαχικός παράγοντας»
Η πολυαναμενόμενη άφιξη της νέας πρέσβειρας των ΗΠΑ πλησιάζει. Σε λίγες μέρες θα είναι εδώ. Και τι έχουμε να δούμε! Από υποκλίσεις έως γκλάμουρ ρεπορτάζ και θεαματικές υποδοχές. Οι στόχοι της είναι συγκεκριμένοι και διατυπωμένοι. Πριν λίγες μέρες δήλωσε: «Σήμερα, υπό την ηγεσία του Προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, ορκίστηκα ως η πρώτη γυναίκα που θα υπηρετήσει ως πρέσβειρα των Ηνωμένων Πολιτειών στην Ελληνική Δημοκρατία… Είμαι υπερήφανη που υπηρετώ τον Πρόεδρο των ΗΠΑ και τον αμερικανικό λαό στην Ελλάδα». Δηλαδή πολύς Τραμπ αρχικά.
Στις προτεραιότητές της θα είναι –όπως τόνιζε από τον Ιούλιο του 2025– η ενίσχυση των αμυντικών δεσμών Ελλάδας-ΗΠΑ, και η προώθηση συμφερόντων αμερικανικών εταιρειών σε άμυνα, ενέργεια, ναυτιλία, υποδομές και ψηφιακή τεχνολογία. Σχετικά με τους «αμυντικούς δεσμούς» έχει τονίσει ότι η Ελλάδα βρίσκεται σε πορεία νέας αύξησης των αμυντικών δαπανών, της τάξεως του 5% έως το 2035, όπως συμφωνήθηκε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Χάγη τον Ιούνιο. Η ίδια δεσμεύτηκε για την προώθηση της «στρατιωτικής συνεργασίας μεταξύ των δύο χωρών» (δηλαδή αύξηση παραγγελιών από τις ΗΠΑ). Διακηρυγμένος στόχος της είναι «η ενισχυμένη συνεργασία μεταξύ ΗΠΑ και Ελλάδας με στόχο τον περιορισμό της ρωσικής και κινεζικής επιρροής, μέσω επενδύσεων σε κρίσιμες υποδομές».
Η κα Κίμπερλυ τόνισε άλλη μια προτεραιότητά της, που είναι η εμβάθυνση των τριμερών συνεργασιών ΗΠΑ-Ελλάδας-Ισραήλ και ΗΠΑ-Ελλάδας-Κύπρου, γιατί είναι «πυλώνες σταθερότητας» στην Ανατολική Μεσόγειο. «Θα κάνω ό,τι περνά από το χέρι μου για να ενισχύσω αυτές τις σχέσεις», δήλωσε με έμφαση, διότι έχει «αταλάντευτη πίστη στην πρόοδο μέσα από ισχυρές διεθνείς συμμαχίες». Δεν παρέλειψε να υπερτονίσει τις άριστες σχέσεις και την πολύ καλή συνεργασία που έχει με τον νέο πρέσβη των ΗΠΑ στην Άγκυρα κ. Μπάρακ (κι αυτός άνθρωπος του Τραμπ), και έτσι μαζί θα συνδράμουν στην εξομάλυνση των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας…
Μετά από όλα αυτά, δεν μπορεί να λείπει και η σχετική «σάλτσα» για πάσα χρήση: «Αλλά το να προτείνομαι ως πρέσβειρα για την Ελλάδα, τη γενέτειρα της δημοκρατίας, αποτελεί για μένα μια ιδιαίτερη, βαθιά τιμητική εμπειρία. Τα ιδανικά της ελευθερίας, της αυτοδιοίκησης και του κράτους δικαίου, που γεννήθηκαν στην αρχαία Αθήνα, αντηχούν στους αιώνες και ενέπνευσαν γενιές στοχαστών και ηγετών – συμπεριλαμβανομένων και των ιδρυτών του δικού μας έθνους».
Αυτά ως προς τις δηλώσεις, τους στόχους, τις προθέσεις. Υπάρχει και η αθέατη πλευρά. Τι άλλο κομίζει η κα Κίμπερλυ ως άνθρωπος του Τραμπ στην Αθήνα; Τι πρωτοβουλίες μπορεί να πάρει; Πώς θα σταθεί απέναντι στην κυβέρνηση και τον κ. Μητσοτάκη; Ο κ. Πάνος Καμμένος είχε υπονοήσει ότι ίσως υπάρξουν εξελίξεις τον Νοέμβριο, και ότι ο ίδιος είναι πολύ κοντά στον αμερικανικό παράγοντα και ξέρει… Σε λίγο καιρό θα δούμε!
Η κα Καρυστιανού κι αυτό που εκφράζει και δημιουργεί ανησυχία σε επιτελεία
Όπως τονίσαμε και πριν, πρόκειται για μια ποιοτικά διαφορετική προσωπικότητα. Αναδείχθηκε μέσα από ένα τραγικό συμβάν, το συστημικό έγκλημα στα Τέμπη· ξεχώρισε για το θάρρος της όταν μαζί με άλλους συγγενείς ίδρυσαν έναν σύλλογο και βήμα το βήμα έσκαψαν με τα χέρια τους να βρουν στοιχεία αλήθειας· ήρθαν αντιμέτωποι με ένα τεράστιο μπάζωμα – μια λέξη που πλέον δηλώνει την κρατική κυβερνητική συγκάλυψη· με πείσμα και αποφασιστικότητα και απέραντη αγάπη για τα χαμένα παιδιά τους, οι γονείς αυτοί έφεραν στοιχεία, διεκδίκησαν την Αλήθεια, απόκτησαν φωνή, ενώθηκαν με ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, που είδε στα πρόσωπά τους μια έντιμη, ακηδεμόνευτη, ιερή προσπάθεια να μάθουν την Αλήθεια και να αποδοθεί δικαιοσύνη. Ολόκληρη η κοινωνία είδε τη Βουλή, το πολιτικό σύστημα και τη δικαστική εξουσία σαν ένα πελώριο «πλυντήριο» ατιμωρησίας και προστασίας ενόχων πολιτικών προσώπων. Διαρκές πλυντήριο, γιατί μετά την τραγωδία των Τεμπών ήρθε και το σκάνδαλο του ΟΠΕΚΕΠΕ να δείξει ότι ζούμε σε μια χώρα θεσμοθετημένης και προστατευόμενης διαφθοράς και λαμογιάς.
Η κα Καρυστιανού αναδείχθηκε σε κορυφαία φυσιογνωμία αυτής της κίνησης, και αυτό αναγνωρίστηκε πλατιά μέσα στην ελληνική κοινωνία. Άγνωστη πριν τρία χρόνια, χωρίς πολιτική παρουσία και ενεργοποίηση, σήμερα βρίσκεται σε μια θέση (που δεν θα ήθελε ποτέ να βρεθεί αν γύριζε ο χρόνος πίσω και δεν είχε γίνει το δυστύχημα στα Τέμπη) από την οποία μπορεί να φοβίζει ή να προβληματίζει το πολιτικό σύστημα, και να ενεργοποιεί τους ειδικούς δημοσκόπους σε παρακινδυνευμένες προβλέψεις. Με δυο λόγια, εκπροσωπεί ένα μεγάλο τμήμα της κοινωνίας, ένα τμήμα που σχεδόν οριζόντια έχει ευαισθητοποιηθεί και νοιώθει ασφυξία μέσα στο υπάρχον πολιτικό σύστημα, που ξεσηκώνεται απέναντι στη συγκάλυψη και την αλαζονεία της κυβέρνησης και της δικαστικής εξουσίας. Το «κίνημα των Τεμπών», δηλαδή η ακηδεμόνευτη διαμαρτυρία και συσπείρωση εκατοντάδων χιλιάδων, εκατομμυρίων ανθρώπων όλων των ηλικιών σε όλες τις περιοχές της χώρας, είναι ένα ρήγμα μέσα στην Ελληνική κοινωνία. Είναι ένα βαθύ και ενεργό ρήγμα που σημαδεύει την ψυχή των Ελλήνων και δείχνει τη γυμνή εξουσία και την ασέλγεια που αυτή επιδεικνύει, την εχθρότητά της προς το λαό και το αίτημα για Δικαιοσύνη, Αλήθεια, Εκδημοκρατισμό, Αλλαγή. Μια εξουσία που κρύβεται πίσω από το άρθρο 86 του Συντάγματος και το Ακαταδίωκτο, συν την άθλια συνδρομή της δικαστικής εξουσίας σε αυτήν την «προστασία».
Μέσα στο 2025 έγιναν καθοριστικά βήματα στο να αποκτήσει μια μονιμότητα και παρουσία η κίνηση των Τεμπών. Με δύο μεγαλειώδεις κινητοποιήσεις (Ιανουάριος και ειδικά Φεβρουάριος, 2η επέτειος του δυστυχήματος) και με τεράστιες συγκεντρώσεις σε όλες τις πόλεις της Ελλάδας όταν μιλούσαν σε αυτές συγγενείς των θυμάτων, ειδικά η κα Καρυστιανού. Και πιο πρόσφατα, όταν ξανακαλέστηκαν συγκεντρώσεις σε ολόκληρη την Ελλάδα. Αυτό που έκανε αρχικά ο σύλλογος γονέων θυμάτων (υπογραφές 1.300.000 πολιτών, επιτροπές ειδικών και τεκμηρίωση, ανάδειξη στοιχείων, μετά εκδηλώσεις σε πόλεις της χώρας, περσινή συναυλία στο Καλλιμάρμαρο) δεν θα μπορούσε να το πετύχει οποιοδήποτε κόμμα ή οποιοσδήποτε συνδικαλιστικός φορέας. Όταν ήρθε και η ώρα των μεγάλων συλλαλητηρίων, τότε έγινε φανερό ότι κάτι βαθύτερο συμβαίνει. Όλοι οι συστημικοί φορείς διείδαν στην κίνηση-κίνημα μια απειλή και ένιωσαν φόβο ακόμα και για τους συσχετισμούς δυνάμεων στην κοινωνία, στο πολιτικό σύστημα, στη χώρα. Από τότε ξεκινά και μια καταπολέμηση του κινήματος των Τεμπών σε πολλά επίπεδα, χωρίς αποτέλεσμα.
Νέα φάση
Πρόσφατα έχουμε εισέλθει σε μια νέα φάση. Ανάμεσα στην ανακριτική παρωδία και τη δίκη-παρωδία που ετοιμάζεται έχουν αρχίσει και δραστηριοποιούνται πολλοί γονείς θυμάτων των Τεμπών. Ακούγεται πιο δυνατά η φωνή τους. Ο Πάνος Ρούτσι με την απεργία πείνας έδωσε μια ακόμα διάσταση του κινήματος. Εκατοντάδες χιλιάδες πολίτες κινήθηκαν και συγκινήθηκαν από τον αγώνα του. Η κυβέρνηση στριμώχτηκε πολύ και μέσα σε μια εβδομάδα άλλαξε τρεις-τέσσερις φορές στάση. Δεκάδες χιλιάδες πολίτες από την Αθήνα αλλά και από άλλες πόλεις πέρασαν από το Σύνταγμα, έσφιξαν το χέρι του πατέρα απεργού πείνας, έγραψαν έναν καλό λόγο στα τετράδια. Σωματεία, αθλητές μαραθωνοδρόμοι, σχολεία περνούν μαζικά από το Σύνταγμα. Ο Παύλος Ασλανίδης, αντιπρόεδρος του συλλόγου Τέμπη 2023, έχει κάνει πολλές παρεμβάσεις, ο λόγος είναι μεστός, άμεσος, λαϊκός και αποφασιστικός. Αλλά και συλλογικά οι συγγενείς εκφράζονται με ανακοινώσεις, με παρουσία και ομιλίες στις συγκεντρώσεις.
Κι ενώ είναι αυτή η κατάσταση, έρχεται και επανέρχεται το ζήτημα της δημιουργίας κόμματος και παρουσίας στις εκλογές. Μάλιστα αναφέρονται και ποσοστά που μπορεί να συγκεντρώσει η κίνηση αν παρουσιαστεί με ένα ψηφοδέλτιο. Άλλοι ανησυχούν μήπως συμβεί αυτό, άλλοι σπρώχνουν για να γίνει κάτι τέτοιο, ενώ δεν λείπουν διάφορες πλαγιοκοπήσεις. Υπήρξαν βέβαια και κάποιες διφορούμενες δηλώσεις που ενίσχυαν αυτό το σκηνικό.
Οι τελευταίες ομιλίες της κ. Καρυστιανού ανεβάζουν τους τόνους μεν, αλλά διαψεύδουν ότι προτίθεται η ίδια να κάνει ένα κόμμα. Δύο παραδείγματα. Στο Αργοστόλι πρόσφατα θα πει: «Με εντολή του “Μεγάλου Αρχηγού” έφυγε αμέσως [το βράδυ της σύγκρουσης] ελικόπτερο για να μεταφέρει στον τόπο του εγκλήματος τον απόστρατο αεροπορίας κύριο Δριτσάκο, ο οποίος μετά έγινε και πρόεδρος του ΕΟΔΑΣΑΑΜ, για να εκτιμήσει την κατάσταση. Πόσο μεγάλη είναι η ζημιά. Τι δουλειά είχε ένας απόστρατος της αεροπορίας να πάει στο σημείο όπου συγκρούστηκαν δύο ηλεκτρικά τρένα; Είχε. Είχε δύο λόγους παρουσίας. Πρώτος λόγος, να τεθεί σε εφαρμογή το πρωτόκολλο απομάκρυνσης συγκεκριμένων χημικών ουσιών που χειρίζεται μόνο η αεροπορία, γι’ αυτό και απομάκρυναν 700 κυβικά χώμα, και δεύτερον να υποδείξει τα υπολείμματα του δοχείου μεταφοράς που έπρεπε να εξαφανιστούν από το πεδίο, κάτι που έγινε την αμέσως επόμενη μέρα».
Παράδειγμα δεύτερο, σε συνέντευξή της στη Ναυτεμπορική (1/10) θα τονίσει: «Έχω πει ότι εγώ ελπίζω ότι η σωτηρία της χώρας θα έρθει μέσα από κάτι καθαρό και καινούριο». Όταν ο δημοσιογράφος ρώτησε για πιθανά κόμματα που ιδρύσουν οι Τσίπρας-Σαμαράς, θα διευκρινίσει: «Όταν λέμε κάτι καινούριο, άφθαρτο, σωστό και δίκαιο, δεν μιλάμε για κάτι που έχει ήδη περάσει από το πολιτικό σύστημα και δεν έχει κάτι τίποτα». Λίγες μέρες πριν είχε τονίσει στην Καθημερινή (28/9): «Όμως εγώ δεν θα οργανώσω κάτι, ούτε έχω τον χρόνο για κάτι τέτοιο. Επιθυμώ, πάντως, όπως ένα μεγάλο μέρος της κοινωνίας, να δω κάτι καινούργιο. Είμαι και εγώ στο 25%», προσθέτει αναφερόμενη σε κάποιες δημοσκοπήσεις που δείχνουν ότι το ένα τέταρτο των ερωτηθέντων πιθανόν να τη στήριζε. «Αν αυτό που ονειρεύομαι το δω να προκύπτει, να βγαίνει κάτι καινούργιο με όραμα και με σχέδιο, γιατί να μη συμφωνήσω και να μην το καλοδεχθώ, χωρίς απαραίτητα να είμαι μέρος του. Κάτι που δεν θα αλλάξει στη διαδρομή και θα μεταλλαχθεί σε κάτι άλλο».
Σύνοψη
Σε εποχή ρευστότητας, γεωπολιτικών αναδασμών, σε περίοδο ωδινών, σε κατάσταση που η κοινωνία δεν έχει μια φωνή, μπορεί να μην πλήττουμε, αλλά χρειάζεται να καταβάλλουμε κάθε προσπάθειας ώστε δημιουργηθούν όροι για τη συμβολή στην αντιμετώπιση του Υπαρξιακού Προβλήματος της χώρας. Οι προϋποθέσεις για κάτι τέτοιο είναι ζητούμενο, και πρέπει να σκύψουμε με σοβαρότητα και επιμονή για την εκπλήρωσή τους. Από τα παραπάνω που σχολιάσαμε προκύπτει, έτσι και αλλιώς, η πολυεπίπεδη προσπάθεια που πρέπει να γίνει για την απάντηση του Υπαρξιακού Προβλήματος της Ελλάδας. Η κατάσταση είναι όντως σύνθετη, δύσκολη, αλλά ενδιαφέρουσα. Επειδή δείχνει ότι υπάρχουν πάντα δυνατότητες, φτάνει κανείς να προσπαθεί γι’ αυτές με γνώση, ανιδιοτέλεια κι αφιέρωση.
