Σχεδόν 500 παραστάσεις προσαρμοσμένες στις ανάγκες των καιρών. Γράφει η Χριστίνα Ανδρέου
Για μια ακόμη φορά, το ελληνικό θέατρο, στην extra large εκδοχή του -γύρω στις 500 παραστάσεις και φέτος- σαν τον χαμαιλέοντα ανασαίνει το σήμερα και προσαρμόζει ρεπερτόριο, οικονομική πολιτική και παιδευτικούς στόχους στις ανάγκες των καιρών. Πολιτικοκοινωνικός σχολιασμός, ανθρωποκεντρικός χαρακτήρας, χιούμορ -δηλητηριώδες ή ανάλαφρο, μα πάνω από όλα ο στόχος· η ανάταση της ψυχής και η αφύπνιση της κριτικής σκέψης.
Ε, ναι, λοιπόν. Η ζωή εκεί έξω συνεχίζεται. Mε κάθε τρόπο και κάθε τίμημα. Όπως συνεχίζεται και η ζωή εντός θεάτρου – αδιάλειπτα και αυθόρμητα. Από ό,τι όλα δείχνουν ο όρος θεατρική σύμβαση, αποδεικνύεται χωρίς… σύμβαση χρόνου. Σε δύσκολους και εχθρικούς από κάθε άποψη καιρούς οι σκηνές γεμίζουν με έργα και ανθρώπων έργα και ο αγώνας -μετ’ εμποδίων φυσικά- για έστω και μία στοιχειώδη παρεμβολή στο θεατρικό γίγνεσθαι αποτελεί για όλο τον κόσμο που εμπλέκεται σε αυτό τουλάχιστον το ζητούμενο.
Μιλάμε, άρα, για μία ακόμη χρονιά με πολλές-πολλές παραστάσεις, σημαντικές και λιγότερο σημαντικές, μα πάντα ενδιαφέρουσες, από την άποψη ότι κάθε παράσταση είναι μία πρόταση, μοναδική και διαφορετική, που αμβλύνει τα όρια στον ορίζοντα της τέχνης. Και αυτό είναι πάντα καλό και γόνιμο. Σίγουρα, θα υπάρξουν στην πορεία πολλές ενστάσεις, γιατί όλοι και όλα κρίνονται εκ του αποτελέσματος. Παρ’ όλα αυτά σε μια χώρα που φλερτάρει τόσο έντονα ή μάλλον έχει ανέβει ήδη στο τραίνο της παρακμής, αυτή την έντονη παρουσία ζωής στο ελληνικό θέατρο οφείλει κανείς να την αναγνώσει ως καλό σημάδι και σημάδι των καιρών. Σημάδι του ότι κάτι κινείται, κάτι γίνεται, κάποιοι και κάποιες προσπαθούν με όλα τα μέσα που διαθέτουν να προάγουν πολιτισμό, να απαλύνουν με την τέχνη το τραχύ πρόσωπο της κοινωνίας. Αυτή τη φορά, λοιπόν, αν και πάντα ήμουν κατά της ποσότητας εις βάρος της ποιότητας, νομίζω πως ο μακρύς κατάλογος των παραστάσεων (αγγίζουν όπως και πέρυσι σχεδόν τις 500) αντικατοπτρίζει μιαν ανάγκη. Την καθόλα σεβαστή ανάγκη για έκφραση όλων όσων μας βασανίζουν μέσω της πιο εκφραστικής και ολοκληρωμένης τέχνης, αυτής του θεάτρου. Ας περιηγηθούμε, λοιπόν, στον κήπο της θεατρικής σεζόν 2013-2014 και ας βάλουμε στο καλάθι ό,τι κρίνουμε πως αξίζει να μπει. Για τα υπόλοιπα υπάρχει πάντα και ο κάλαθος τον αχρήστων…
Μόνο και μόνο λόγω επετηρίδας, ας αρχίσουμε από τις παραστάσεις του Εθνικού Θεάτρου. Στο τιμόνι, ο νέος καλλιτεχνικός διευθυντής Σωτήρης Χατζάκης αναμετριέται με το… ιερόν τέρας και για την ώρα υπάρχει ένα ενδιαφέρον -αν και όχι συμπαγές- ρεπερτόριο με κάποιες επαναλήψεις, αλλά και δεκάξι καινούργιες παραγωγές που θα δούμε στην πορεία. Η ατζέντα, λοιπόν, για την ώρα συμπεριλαμβάνει την Γκόλφω του Σπυρίδωνος Περεσιάδη σε σκηνοθεσία Νίκου Καραθάνου στην Κεντρική Σκηνή με αξιόλογο καστ (Λυδία Φωτοπούλου, Εύη Σαουλίδου, Γιάννο Περλέγκα κ.ά.) τον Περιποιητή φυτών του Παύλου Μάτεσι σε σκηνοθεσία του ταλαντούχου Έκτορα Λυγίζου και το έργο του Αμερικανού ηθοποιού και θεατρικού συγγραφέα Μάικλ Βιτσέντζο Γκάτσο Ένα καπέλο γεμάτο βροχή σε σκηνοθεσία Γιώργου Κορδέλλα στη Νεανική Σκηνή, που φέτος ιδρύεται αποκτώντας για πρώτη φορά τη μόνιμη στέγη της στο θέατρο REX-Σκηνή «Μαρίκα Κοτοπούλη». O μακρύς κατάλογος περιλαμβάνει και ένα μιούζικαλ, τη Γειτονιά των αγγέλων του Ιάκωβου Καμπανέλλη, με την εμβληματική μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, σε σκηνοθεσία Κώστα Τσιάνου.
Η Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών του Ιδρύματος Ωνάση συνεχίζει φιλόδοξα και ουσιαστικά να τροφοδοτεί το αθηναϊκό θεατρόφιλο κοινό με προτάσεις ουσίας και σύγχρονης αντίληψης. Με τη φιλοσοφία ενός πλούσιου εναλλασσόμενου ρεπερτορίου σύντομης χρονικά διάρκειας – για λίγες μόνο παραστάσεις το κάθε έργο, αγκαλιάζει ένα ευρύ φάσμα καλλιτεχνών του σήμερα, αλλά και διαχρονικούς. Παρακολουθούμε στενά το πρόγραμμα και στεκόμαστε στο τώρα όπου Ο κυκλισμός του τετραγώνου, το άπαιχτο έργο του Δημήτρη Δημητριάδη σε σκηνοθεσία Δημήτρη Καραντζά είναι ένα μικρό θεατρικό γεγονός, αλλά και ο Φάουστ του Γκαίτε διά χειρός Μιχαήλ Μαρμαρινού με τον Ακύλα Καραζήση στον ομώνυμο ρόλο δεν θα περάσει απαρατήρητος.
Στις σταθερές αξίες, το Υπόγειο του Θεάτρου Τέχνης ξεκινά τη νέα σεζόν με οχτώ έργα Ελλήνων συγγραφέων διάρκειας μιας ώρας το κάθε ένα. Έτσι, κάθε Δευτέρα και Τρίτη, οι Αντώνης και Κωνσταντίνος Κούφαλης, Αλέξης Σταμάτης, Ανδρέας Φλουράκης, Βαγγέλης Χατζηγιαννίδης, Μαριάννα Κάλμπαρη, Μισέλ Φάις, Σάκης Σερέφας και Γιάννης Δούμος θα μας ταξιδέψουν στη δική τους ανάγνωση της σύγχρονης πραγματικότητας. Η αυλαία ανοίγει με το Όλη η πόλη το κουβεντιάζει των Καβαλιωτών αδερφών Κούφαλη, σε σκηνοθεσία Θόδωρου Γράμψα και το Μεσάνυχτα σε έναν τέλειο κόσμο του Αλέξη Σταμάτη, σε σκηνοθεσία Άρη Τρουπάκη. Το Θέατρο Στοά και αυτό χωρίς ιδεολογικές εκπτώσεις παραμένει πιστό στο ραντεβού του με το νεοελληνικό έργο, κάνοντας πρεμιέρα με το -αν μι τι άλλο- σαρκαστικό και σπιρτόζικο έργο του σημαντικού Έλληνα κομίστα Αρκά Επείγοντα Περιστατικά σε σκηνοθεσία του Θανάση Παπαγεωργίου και τον ίδιο αλλά και τον σταθερό θίασο της Στοάς -Λήδα Πρωτοψάλτη, Εύα Καμινάρη, Ευδοκία Σουβατζή- και τον νέο Λεονάρδο Μπατή στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Ακολουθεί τον Δεκέμβριο το Άσμα για το σκιάχτρο της Λουσιτανίας του Πέτερ Βάις μια ιδιαίτερα απαιτητική παράσταση με συμβολικό για τη Στοά χαρακτήρα, αφού πρωτοπαρουσιάστηκε μέσα στη δικτατορία, το 1973, παίρνοντας πολύ δύσκολα άδεια από τη λογοκρισία, η οποία είχε απαγορέψει γύρω στους 50 στίχους, ενώ το συγκεκριμένο έργο παιζόταν και την ημέρα των γεγονότων του Πολυτεχνείου, κάτι που ανάγκασε την Ασφάλεια να κλείσει τότε τη ΣΤΟΑ για ένα μήνα.
Επί τροχάδην, δυστυχώς λόγω έλλειψης χώρου, περνάμε και σε αγαπημένες -υποκειμενικά πάντα- σκηνές όπως του Θεάτρου Πορεία όπου το δίδυμο Κόρα Καρβούνη και Λαέρτης Μαλκότσης επιστρέφουν με την Ευριδίκη της Sarah Ruhl σε σκηνοθεσία Δημήτρη Τάρλοου. Στην ίδια σκηνή από αρχές Δεκεμβρίου θα παίζονται και οι Παραλλαγές θανάτου του Γιον Φόσε, σε σκηνοθεσία του Γιάννη Χουβαρδά, ο οποίος αφήνοντας τα ηνία του Εθνικού καταπιάνεται με γνώριμα για τον ίδιο και αγαπημένα κείμενα. Το Θέατρο του Νέου Κόσμου επιμένοντας στη λογική του πολυπολιτισμικού και ποικίλου ρεπερτορίου έχει συνθέσει ένα ενδιαφέρον θεατρικό μωσαϊκό για τη νέα σεζόν με το Γιοι και Κόρες σε κείμενο-σκηνοθεσία Γιάννη Καλαβριανού στην Κεντρική Σκηνή να ξεχωρίζει μόνο και μόνο λόγω θέματος: τα κείμενα της παράστασης βασίστηκαν σε 85 μαγνητοσκοπημένες συνεντεύξεις ηλικιωμένων από όλη την Ελλάδα και την Κύπρο από τους οποίους ζητήθηκε να αφηγηθούν την ξεχωριστή ιστορία της ζωής τους έτσι όπως σημαδεύτηκε από τον ρου της Ιστορίας της χώρας. Αλλά και το Η ρομαντική μου ιστορία του Ντ.Σ. Τζάκσον σε σκηνοθεσία Βαγγέλη Θεοδωρόπουλου από το περυσινό ρεπερτόριο είναι μια ανάλαφρη θεατρικά νότα με μπρίο και χιούμορ αυθεντικό. Η Α’ Σκηνή του Θεάτρου της Οδού Κεφαλληνίας από 29 Νοεμβρίου ανοίγει αυλαία στοχεύοντας υψηλά σε καλλιτεχνικό επίπεδο με τους Μπέττυ Αρβανίτη, Γιώργο Κέντρο, Νίκο Χατζόπουλο, Μαρία Κίτσου και Κώστα Βασαρδάνη να καθοδηγούνται υπό τη σκηνοθετική μπαγκέτα του Στάθη Λιβαθινού στο αριστούργημα του Χένρικ Ίψεν Βρικόλακες. Στη Β’ Σκηνή το έργο του Ρουμάνου συγγραφέα Ματέι Βίσνιεκ Ζητείται κλόουν ηλικιωμένος σκηνοθετεί η νεαρή Μαρία Ξανθοπουλίδου με ένα δυνατό τρίο ηθοποιών, τους Νίκο Αλεξίου, Γρηγόρη Γαλάτη και Αλέξανδρο Μυλωνά. Η σκηνή του Επί Κολωνώ και η Ομάδα Νάμα επιλέγει φέτος να παρουσιάσει ένα σύγχρονο βρετανικό κείμενο της συγγραφέας Dawn King με τίτλο Αλεπούδες και την Ελένη Σκότη όπως πάντα στη σκηνοθεσία να καθοδηγεί τους Δημήτρη Λάλο, Ιωάννα Παππά, Χάρη Χιώτη και Ιωάννα Κολλιοπούλου, ενώ, τέλος, η ομάδα Σημείο Μηδέν μας δίνει ραντεβού αυτή τη φορά στο νέο χώρο του Θεάτρου Αττίς του Θοδωρή Τερζόπουλου. Το εμβληματικό και ανολοκλήρωτο έργο του Γκέορκ Μπίχνερ Βόιτσεκ θα γίνει το νέο πεδίο δράσης και αναζήτησης του ταλαντούχου σκηνοθέτη Σάββα Στρούμπου και των ηθοποιών του που θα «παίξουν» θεματολογικά και ερμηνευτικά με την έννοια βία σε κάθε της μορφή.
Δυνατά χαρτιά στο πόκερ της κατηγορίας talk of the town αναμένεται φυσικά να είναι και ο Πουπουλένιος του Μάρτιν ΜακΝτόνα στο Θέατρο Αθηνών σε σκηνοθεσία του Κωνσταντίνου Μαρκουλάκη με τον ίδιο και τους δημοφιλείς στο ευρύ κοινό Οδυσσέα Παπασπηλιόπουλο, Νίκο Κουρή και Γιώργο Πυρπασόπουλο στους πρωταγωνιστικούς ρόλους. Στο Θέατρο Πόλη του Δάνη Κατρανίδη επίσης, δύο σημαντικές κυρίες του θεάτρου δίνουν ραντεβού πρώτη φορά επί σκηνής φιλοδοξώντας να τραβήξουν τα φώτα πάνω τους: η Ρένη Πιτακή και η Ράνια Οικονομίδου υποδύονται την Έντα και τη Νόρα, δύο αδερφές που με αφορμή το θάνατο της μητέρας του θα συναντηθούν μετά από πολύ καιρό και όλα αυτά στο έργο Αέρας του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη υπό την καθοδήγηση της ανερχόμενης σκηνοθέτιδας Σύλβιας Λιούλου. Επίσης του Βαγγέλη Χατζηγιαννίδη το έργο Κέικ ανεβάζεται στο Εθνικό με την υπογραφή του Πέτρου Φιλιππίδη. Η θεατρική εκδοχή της πολυβραβευμένης κινηματογραφικής ταινίας του Πέδρο Αλμοδόβαρ Όλα για τη μητέρα μου, παρουσιάζεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα επί σκηνής από τον Θεατρικό Οργανισμό Ακροπόλ. Στη σκηνοθεσία ο Πέτρος Ζούλιας και το καστ… τρανταχτό: Νένα Μεντή, Μαρίνα Ψάλτη, Κατερίνα Λέχου, Γωγώ Μπρέμπου, Άννα Μονογιού, Ειρήνη Ιγγλέση και ο Κώστας Κάππας. Ο κινηματογράφος συνεχίζει να εμπνέει και τον Γιάννη Κακλέα που σκηνοθετεί στο θέατρο Αποθήκη το Κουρδιστό Πορτοκάλι του Α. Μπέρτζες, διάσημο από την ομώνυμη ταινία του Στάνλεϊ Κιούμπρικ. Ο ρόλος του παρανοϊκού δολοφόνου Άλεξ ανήκει στον Άρη Σερβετάλη που όπως όλα προμηνύουν θα του έχει έρθει… κουτί. Αναμένουμε.
Στο κεφάλαιο επαναλήψεις τώρα ας περιοριστούμε στο Γιαννούλης Χαλεπάς, η Κοιμωμένη μου σε σκηνοθεσία Γιάννη Μόρτζου, μια επιτυχία που ανεβαίνει για 4η συνεχή χρονιά, για περιορισμένες παραστάσεις στο θέατρο 4 εποχές, το La Nonna στο Θέατρο Ακάδημος με τον Δημήτρη Πιατά σε ρόλο καριέρας, στο Κάθε Πέμπτη Κύριε Γκρην στο Θέατρο Άνεσις με τον Γιώργο Μιχαλακόπουλο επίσης σε ένα ρόλο που έχει διαπρέψει και στο Mistero Buffo του Ντάριο Φο σε σκηνοθεσία Θωμά Μοσχόπουλου που μετά την περυσινή του επιτυχία επαναλαμβάνεται για περιορισμένο αριθμό παραστάσεων στο Θέατρο Θησείο, ένα Θέατρο για τις Τέχνες. Στην ίδια σκηνή, ο Μοσχόπουλος θα συνεχίσει με τον βαθιά πολιτικό Ρινόκερο του Ευγένιου Ιονέσκο, επίκαιρη επιλογή, όσο και δύσκολη. Στο Θησείο, πάλι, αναμένουμε και τη νέα σκηνοθετική απόπειρα του ταλαντούχου Γιώργου Οικονόμου που θα κάνει πρεμιέρα στις 14 Νοεμβρίου με το έργο Venus in Fur του Αμερικανού θεατρικού συγγραφέα Ντέιβιντ Άιβς με τους Βίκυ Παπαδοπούλου και Γιώργο Παπαγεωργίου σε δύο τολμηρούς ρόλους.
Ενδεικτικά, να αναφερθούμε και σε μερικά μιούζικαλ που και αυτή τη σεζόν θέλουν να μας θυμίσουν τη φανταχτερή και χαρούμενη -ελπίζω όχι χαζοχαρούμενη- πλευρά της ζωής. Έτσι, το Cabaret διά χειρός Κωνσταντίνου Ρήγου φιλοξενείται στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με τους Δημήτρη Λιγνάδη, Τάνια Τσανακλίδου και Μαρία Ναυπλιώτου στους πρωταγωνιστικούς ρόλους, ενώ έρχεται το Φεβρουάριο στο Badminton και το θρυλικό Cats του Άντριου Λόυντ Βέμπερ.
Τέλος, θα ήταν παράλειψη να μην αναφερθούμε στο κύμα… νεότητας που κατακλύζει την -εκτός των τειχών- θα λέγαμε, θεατρική παραγωγή. Εκεί, στις όχι και τόσο γνωστές και εδραιωμένες στις συνειδήσεις των θεατών σκηνές, όπου η νέα γενιά, αλλά και οι πιο εναλλακτικοί -αν στέκει ο προσδιορισμός- καλλιτέχνες βρίθουν ιδεών και καλών-ανατρεπτικών προθέσεων. Εκεί, όπου σμιλεύονται ουσιαστικά οι νέες τάσεις και αναδύονται και κάποια νέα ταλέντα. Χώροι όπως το Βρυσάκι στο Μοναστηράκι, το Κινητήρας Studio στο Κουκάκι, το Skrow στο Παγκράτι, το 104 στο Γκάζι, το Bios στην Πειραιώς κ.ά. δίνουν το βήμα σε όλες εκείνες τις ομάδες που θέλουν να στεγάσουν και να υπηρετήσουν με όλα τα μέσα την τέχνη τους. Δυστυχώς, η μικρή «διάρκεια ζωής» της κάθε παράστασης και η αλλαγή του τοπίου σε τακτά χρονικά διαστήματα δεν μας επιτρέπει μια πιο αναλυτική αναφορά.
Ας κλείσουμε, λοιπόν, αυτή την περιήγηση με ένα μικρό ακόμη σχόλιο. Σε πολλές σκηνές πλέον οι τιμές των εισιτηρίων είδαν την… κατιούσα και κυμαίνονται γύρω στα 12 με 14 ευρώ. Ακόμη και «κυριλέ» σκηνές όπως του Μεγάρου ανανέωσαν την τιμολογιακή τους πολιτική διαθέτοντας εισιτήρια και με 9 ευρώ(!) ή για παράδειγμα το Εθνικό διαθέτει εισιτήρια στην ειδική τιμή των 13 ευρώ για παραστάσεις κάθε Τρίτη, Τετάρτη και Πέμπτη. Αλλά και προσφορές όπως αυτή του Θεάτρου Επί Κολωνώ όπου κάποιος μπορεί να παρακολουθήσει και τις τέσσερις παραστάσεις του φετινού εναλλασσόμενου ρεπερτορίου της Κεντρικής Σκηνής με ένα ενιαίο εισιτήριο των 32 ευρώ, δηλαδή με συνολική έκπτωση 16 ευρώ, είναι ένα δείγμα της νέας τάξης των πραγμάτων. Το θέατρο φαίνεται να αφουγκράζεται τα μηνύματα των καιρών και να γίνεται πλέον πιο προσιτό στους οικονομικά ασθενέστερους· δίνοντας ταυτόχρονα ένα μήνυμα κοινωνικής συνοχής-αλληλεγγύης.
