Πλησιάζει η επέτειος του ΟΧΙ που ειπώθηκε από τον ελληνικό λαό το 1940 στην επίθεση του ιταλικού φασισμού, και που σωστά χαρακτηρίστηκε από τον Γιώργο Σεφέρη σαν «ανώνυμο συλλογικό θαύμα». Πλησιάζει όμως σε μια στιγμή κρίσιμη για την πορεία της χώρας, με έντονο και οξυμένο το υπαρξιακό της πρόβλημα. Πλησιάζει η επέτειος μέσα σε ένα πυκνό αντιδραστικό πλαίσιο το οποίο διαμορφώνεται από την παρούσα κυβέρνηση και το πλέγμα των σχέσεων και δεσμών που έχουν επιβληθεί στη μεταμνημονιακή Ελλάδα. Ήδη διανύουμε την 15η χρονιά επιβολής μιας νέας επικυριαρχίας, και βαθέματος των πλεγμάτων εξάρτησης της χώρας. Κι όχι μόνο: ο μεταπρατισμός των ελίτ και του πολιτικού συστήματος –στο σύνολό τους– έχει μετατραπεί σε οργανικό τμήμα ενός νέου καθεστώτος εξάρτησης, διάλυσης της χώρας και της κοινωνικής συνοχής, και επιβολής δημοκρατορίας. Δεν αντιμετωπίζουμε απλά μια κρίση, αλλά ένα έντονο υπαρξιακό πρόβλημα υπόστασης, ταυτότητας, δυνατότητας διαφορετικής πορείας. Όλα μοιάζουν σαν να οδηγούμαστε στην αυτοεξάλειψη αυτού του Τόπου.
Τα «ΟΧΙ» που συνειδητά δεν λέχθηκαν επί 15 χρόνια
Κορυφαίο παράδειγμα είναι η ένοχη στάση των ελίτ και του πολιτικού συστήματος που, αφού οδήγησαν στη Χρεοκοπία της χώρας το 2008-2010 εφαρμόζοντας όλες τις υποδείξεις των διεθνών υπερκρατικών οργανισμών και της νεοφιλελεύθερης ατζέντας, όλοι μαζί, σαν μια γροθιά ενώθηκαν σε ένα πιο αναβαθμισμένο επίπεδο εθελουδουλείας, αποδεχόμενοι σαν σωτήρια τη «θεραπεία σοκ» που επέβαλαν οι Επικυρίαρχοι Δανειστές. Τρία Μνημόνια που ψήφισαν σχεδόν όλα τα κόμματα, αλλά και αποδοχή του πλαισίου που κάθε φορά υποδεικνύονταν (από το 1974 μέχρι δώθε) από όλο το φάσμα των πολιτικών δυνάμεων του τόπου.
- Δεν ειπώθηκε κανένα «ΟΧΙ» στα νέα δεσμά των μνημονίων, αλλά ένα δουλικό «ΝΑΙ» που ακόμα ακούμε τον απόηχό του (και βιώνουμε τις καταστρεπτικές επιπτώσεις για κοινωνία, χώρα, περιβάλλον κ.λπ.). Ας παραδεχτούμε πως από τη σύσταση του νεοελληνικού κράτους είχαμε πάντα ένα καθεστώς «ανάπηρης ανεξαρτησίας» και ισχυρούς βαθμούς εξάρτησης. Το ζήτημα στις μέρες μας όμως έγκειται στο πώς, μέσα από μια διαδικασία «ολοκλήρωσης» και «σύγκλισης» με τις χώρες της Ευρώπης, οδηγηθήκαμε πρώτα στη Χρεοκοπία, και αμέσως μετά στην κατάσταση της οργανικής αποικίας – πανηγυρίζοντας μάλιστα ότι αυτό είναι μια σωτηρία για τη χώρα. Επειδή 10 χρόνια τώρα, από το καλοκαίρι του 2015, όλοι μαζί πλέον επαίρονται ότι έσωσαν τη χώρα, λέγοντας ΝΑΙ στα μνημόνια και τσαλαπατώντας την άρνηση του ελληνικού λαού προς αυτά. Κι όχι μόνο (ξανά): Από το 2019 επαναλαμβάνουν το μεγαλύτερο ψέμα της μεταπολίτευσης (1974-2025), πως έχουμε βγει από το μνημονιακό καθεστώς.
- Το μνημονιακό καθεστώς υποτίμησε με δραστικό και άμεσο σοκ μισθούς, συντάξεις, 13ο και 14ο μισθό. Ιδιωτικοποίησε σχεδόν όλους τους τομείς. Επέβαλε περικοπές σε υγεία και παιδεία. Υποθήκευσε για 99 χρόνια όλη τη δημόσια περιουσία της χώρας, και επέβαλε την ψήφιση εφαρμοστικών νόμων (περίπου 800) που ισχύουν έως και σήμερα, αλλάζοντας δραστικά το κοινωνικό τοπίο. Παραχώρησε μέσω του ΤΑΙΠΕΔ και του Υπερταμείου «φιλέτα» υποδομών, λιμανιών, αεροδρομίων, σιδηρόδρομων, δρόμων κ.λπ. στους Δανειστές μπιρ παρά. Παράλληλα έβαλε τους όρους για μια νέα Χρεοκοπία, μιας και το ύψος του δανεισμού και του χρέους, παρ’ όλη τη «θεραπεία», αντί να μειωθεί έχει ξεπεράσει το ύψος που είχε το 2010. Η Ελλάδα πλήρωσε με τη μείωση του 25% του ΑΕΠ της για να τύχει της «σωτηρίας» στην οποία ολόκληρο το πολιτικό σύστημα ομνύει.
- Το βάθεμα και η ποιοτική αναβάθμιση της εξάρτησης οδήγησε στην κατάσταση αποδοχής, χωρίς την παραμικρή αντίρρηση, όποιας προσταγής έδιναν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. Για παράδειγμα επεκτάθηκαν όλες οι βάσεις την περίοδο της διακυβέρνησης του ΣΥΡΙΖΑ και υπογράφτηκε η συμφωνία των Πρεσπών. Άλλο ένα ηχηρό «ΝΑΙ» στους πάτρωνες και τις υποδείξεις τους. Παρόλο που ο χώρος της δεξιάς παρίστανε πώς αντιπολιτεύεται αυτή τη συμφωνία, στα 6 χρόνια διακυβέρνησης δεν έχει τροποποιηθεί τίποτα. Αυτό το ονομάζουν «συνέχεια του κράτους».
- Ακόμα χειρότερα, την περίοδο της πανδημίας ολόκληρο το πολιτικό σύστημα συντάχθηκε με την επιστημονικοφανή και επιβαλλόμενη από τις μεγάλες πολυεθνικές εταιρείες συνταγή της καραντίνας, της αποστασιοποίησης, της κατάργησης του δημόσιου χώρου, της περιστολής των ελευθεριών, του υποχρεωτικού εμβολιασμού, της απαράδεκτης απόλυσης 7.500 υγειονομικών και τόσα άλλα, που σχεδόν όλοι θέλουν να ξεχάσουν. Τις φωτογραφίες όλων των πολιτικών αρχηγών που διέδιδαν τον εμβολιασμό δεν τις ξεχνάμε.
- Ακολούθησε ο πόλεμος στην Ουκρανία. Αμέσως, χωρίς χρονοτριβή, η επίσημη Ελλάδα τάχθηκε στην πλευρά της «συλλογικής Δύσης». Στη Βουλή ήρθαν οι Ουκρανοί ηγέτες, και προβλήθηκαν τα ναζιστικά τάγματα Αζόφ ως πατριωτική δύναμη. Κι όχι μόνο (πάλι): στείλαμε οπλισμό, ξηλώνοντας αποθήκες από τα νησιά και τη Β. Ελλάδα, και θεωρήσαμε τη Ρωσία εχθρό της χώρας. Ψηφίσαμε όλες τις κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία, αδιαφορήσαμε για τον Ελληνισμό της Αζοφικής, ανοίξαμε πιο πολύ τις βάσεις στην Αλεξανδρούπολη για να ανεφοδιάζονται από τις ΗΠΑ οι Ουκρανοί. Δεν μπήκε ούτε καν ένας αστερίσκος (όπως έθετε παλιότερα το ΠΑΣΟΚ) στις συνόδους του ΝΑΤΟ, δεν επικαλεστήκαμε καμία ιδιαίτερη εμπορική συμφωνία και συμφέρον της χώρας όπως έκαναν άλλα κράτη (Αυστρία, Σλοβακία, Ουγγαρία) ώστε να εξαιρεθούμε από κυρώσεις ενάντια στη Ρωσία. Η εθελοδουλία στο απόγειο και σε αντίθεση με το εθνικό και οικονομικό συμφέρον της χώρας.
- Δεν τόλμησε η Ελληνική Πολιτεία δια των κυβερνήσεών της να πει ένα «ΟΧΙ» στον τουρκικό επεκτατισμό σε όλη τη γραμμή της δραστηριότητάς του, από τη Θράκη στο Αιγαίο και την Κύπρο. Δεν διανοήθηκε καν να θέσει κάποιο βέτο όταν ο Ερντογάν απαίτησε να μην αναφέρεται η Δημοκρατία της Κύπρου στα ΝΑΤΟϊκά έγγραφα παρά μόνο με τις γεωγραφικές συντεταγμένες της! Αποδεχτήκαμε με μεγάλη χαρά τη συμφωνία Ε.Ε.- Τουρκίας για το μεταναστευτικό, που σήμαινε τη δημιουργία ζωνών στην Ελλάδα με ειδικούς χώρους παραμονής και «αποθήκευσης» των μεταναστών. Δεν καταγγέλθηκε σε διεθνείς οργανισμούς η αμφισβήτηση της κυριαρχίας σε θάλασσες και νησιά του Αιγαίου, ούτε καν αναφέρεται πλέον το αίτημα της πλήρους αποχώρησης των κατοχικών τουρκικών δυνάμεων από την Κύπρο.
- Κι όχι μόνο (ξανά και πάλι): Ο κ. Γεραπετρίτης υποκλίνεται στον Σουλτάνο, διακηρύττει παντού πως κόκκινη γραμμή είναι τα… 6 μίλια, ο Μητσοτάκης υιοθετεί την πρόταση του Ερντογάν για 5μερή διάσκεψη των παράκτιων χωρών (υπό αμερικανική επιδιαιτησία), και όλος ο συστημικός πολιτικός κόσμος (+ΕΛΙΑΜΕΠ) υιοθετεί την προσφυγή στην Χάγη ως τον καλύτερο τρόπο για να παρουσιαστεί η «περήφανη εθνική στάση» μοιράσματος του Αιγαίου και της εγκατάλειψης της Κύπρου. Τώρα σχεδόν ολόκληρο το κατεστημένο αποδέχεται πως δεν υπάρχει άλλη λύση από την αποδοχή του συσχετισμού και άρα της κυριαρχίας της Τουρκίας. Αποδέχεται μια κατάσταση δορυφοροποίησης οικονομικής και πολιτικής (στο όνομα της «συνεκμετάλλευσης») και φινλανδοποίησης, με την έννοια ότι πρέπει να κατευνάσουμε τον τουρκικό επεκτατισμό (υποτασσόμενοι στις απαιτήσεις του) για να κερδίσουμε χρόνο.
- Η ίδια ακριβώς λογική αναζήτησης προστασίας με αντάλλαγμα τη συγκατάθεση στην ολοκληρωτική εκποίηση της χώρας ακολουθείται απέναντι στις ΗΠΑ, και τώρα απέναντι στον τραμπισμό, όπως ακολουθείται και απέναντι στο Ισραήλ που μετατρέπει Ελλάδα και Κύπρο σε στρατηγικό μετόπισθέν του. Η στάση της χώρας απέναντι στο Ισραήλ είναι άλλη μια μορφή επαίσχυντης έκφρασης σύγχρονου γραικυλισμού. Η υπερπροσαρμογή είναι κι αυτή μια μορφή: η πολιτική ενοχή ντύνεται ρεαλισμό και η εξάρτηση βαφτίζεται «στρατηγική συμμαχία»…
Στα χρόνια αυτά, 2010-2025, δεν υπήρξε ούτε μία στιγμή που ο κόσμος του μεταπρατισμού, της υποτέλειας και της εξάρτησης να μην έδειξε με έντονη απέχθεια την εχθρότητά του προς τον λαό και τους αγώνες του, και ιδιαίτερα απέναντι στις εκδηλώσεις του λαϊκού ριζοσπαστισμού
Υποταγή, διάλυση και απέχθεια προς τον λαό
Παράλληλα και διαρκώς προβάλλονταν και αναπαράγονταν στη διαπασών όλα τα ιδεολογικά σχήματα υποταγής και συνθηκολόγησης, σχήματα ενσωμάτωσης και διάλυσης της εθνικής και λαϊκής συνείδησης στην Ελλάδα. Από τις ιδέες του εκσυγχρονισμού-εξευρωπαϊσμού των πρώτων χρόνων της μεταπολίτευσης, περάσαμε στην αποδοχή της παγκοσμιοποίησης και του δήθεν ξεπεράσματος του κράτους-έθνους, στην αλλοίωση του νοήματος της Επανάστασης του 1821, στην αποδοχή όλων των δογμάτων της woke κουλτούρας, για να φθάσουμε τώρα να εκλιπαρούμε μια φωτογραφία με τον Τραμπ και όλοι να ετοιμάζονται για τα σόου που θα γίνουν με τον ερχομό (επιτέλους) της κυρίας Κίμπερλυ την 1η Νοεμβρίου, όπως ανακοινώθηκε.
Στα χρόνια αυτά, 2010-2025, δεν υπήρξε ούτε μία στιγμή που ο κόσμος του μεταπρατισμού, της υποτέλειας και της εξάρτησης να μην έδειξε με έντονη απέχθεια την εχθρότητά του προς τον λαό και τους αγώνες του, και ιδιαίτερα απέναντι στις εκδηλώσεις του λαϊκού ριζοσπαστισμού. «Αγανακτισμένοι», «εθνολαϊκιστές», «ετερόκλητος όχλος», «ακροδεξιοί και φασίστες», «ψεκασμένοι», «τσαντιροκατάσταση», «φαναράκια αγορασμένα από το ΙΚΕΑ» και τόσα άλλα αισχρά ειπώθηκαν. Δεν παρέλειψαν ούτε στιγμή να συκοφαντούν όσους αγωνίζονται και αντιστέκονται ως οπισθοδρομικούς, βαλτούς, ως πουτινικούς, ως ανορθολογικούς, ως ψεύτες και απατεώνες. Και δεν σταμάτησαν να διώκουν, να κυνηγούν, να λοιδορούν και να καταστέλλουν βάρβαρα όλες τις κινήσεις και αγώνες για συνθήκες εργασίας, για το περιβάλλον, για τις φωτιές και τις πλημμύρες, για τα Τέμπη, για την αστυνομία στα ΑΕΙ, για την Παλαιστίνη, για την δικαιοσύνη και τις ελευθερίες.
Τα «ΟΧΙ» που λέχθηκαν
Τα όσα περιγράψαμε είναι η μια πλευρά, η επίσημη και κυρίαρχη στη χώρα. Κυρίαρχη όχι επειδή έχει μια ιδεολογική και πολιτιστική υπεροχή και δημιουργεί όρους μιας ευνοϊκής συναίνεσης μέσα στο ελληνικό λαό. Το αντίθετο: έχουμε μια «γυμνή» κυριαρχία, στυγνή κυριαρχία, που στηρίζεται στον ακραίο οικονομικό εξαναγκασμό και την οικονομική τρομοκρατία, στη χειροτέρευση όλων των όρων επιβίωσης και ύπαρξης της μεγάλης πλειοψηφίας. Έχουμε μια «γυμνή» κυριαρχία με την έλλειψη μιας εναλλακτικής πρότασης. Η μόνη πρόταση που γίνεται είναι το «προσαρμόσου!» σε αυτό που υπάρχει για να μην χειροτερέψουν οι όροι ύπαρξής σου. «Κάνε ό,τι σου λέμε μήπως πάρεις κάποιο επίδομα»…
- Κι όμως! Ακόμα και σε τέτοιες συνθήκες ο λαϊκός ριζοσπαστισμός εκδηλώθηκε πολλαπλά και σε πολλά επίπεδα: Εκατοντάδες χιλιάδες, εκατομμύρια άνθρωποι κατέβηκαν σε κινητοποιήσεις όλα αυτά τα χρόνια σε όλα τα μέτωπα, και χωρίς να έχουν έναν δικό τους φορέα ή μια δική τους γνήσια φωνή. Το αντιμνημονιακό κίνημα άλλαξε όλους τους συσχετισμούς στο πολιτικό σκηνικό. Το κίνημα των Τεμπών σήμερα, ως ένα βαθύ και ενεργό ρήγμα στην κοινωνία, αγκαλιάζει και το ηθικό στοιχείο, στέλνει μηνύματα και αξίες που έχουν τσαλαπατηθεί από τον κυρίαρχο λόγο, συναντιέται με βαθύτερες υπαρξιακές ανάγκες και αξίες.
- Παρόλο που γίνεται ειδική κατεργασία, το εθνικό αίσθημα δεν έχει καταβαραθρωθεί όπως θα ήθελαν οι ταγοί της πολιτείας. Ο νέος ραγιαδισμός συνυπάρχει με ένα αίσθημα εθνικής ταπείνωσης. Δεν οδηγείται άμεσα σε ένα εθνικιστικό παραλήρημα, αλλά σε ένα είδος να μην ντρέπεσαι που είσαι Έλληνας, να μην ντρέπεσαι που αγαπάς τον τόπο σου ή που στηρίζεις έναν δημοκρατικό πατριωτισμό. Μπορεί η διανόηση και ο καλλιτεχνικός κόσμος να έχουν αναδιπλωθεί ή να περιμένουν από προγράμματα (ΕΣΠΑ και ΤΑΑ) και από χορηγούς ωφελήματα ιδιοτελή, η μεγάλη όμως μάζα του πληθυσμού διψά για πολιτισμό, τρέφεται με ό,τι έχει παραχθεί. Και όπου υπάρχει νόημα, σημασία, ουσία υπάρχει και ενδιαφέρον.
Βέβαια η διάβρωση της συνείδησης συντελείται και μέσα στην κοινωνία. Ο μεταπρατισμός και η προσαρμογή φέρνουν και φαινόμενα εκφυλιστικά, φαινόμενα απλώματος του ωφελιμισμού και ατομικισμού. Ο παρασιτικός τρόπος ύπαρξης δημιουργεί νησίδες παρακμής, παραβατικότητας, ακόμα και μαφιοποίησης. Όλα αυτά υπάρχουν, αλλά δεν μπορούν να αναιρέσουν το γεγονός πως στα 15 χρόνια που πέρασαν ειπώθηκαν «ΟΧΙ» από τον λαϊκό ριζοσπαστισμό. Δεν μπορούν να αναιρέσουν τη διαρκή προσπάθεια (με όλα τα πίσω-μπρος) να υπάρξει στην ελληνική κοινωνία ένα μεγάλο ανεξάρτητο ακηδεμόνευτο ρεύμα-κίνημα που να την εκφράζει με γνήσιο τρόπο.
Σιωπές που μπορούν να σπάσουν
Τα «ΟΧΙ» που δεν ειπώθηκαν από τη επίσημη μεταπρατική όχθη και τα «ΟΧΙ» που ειπώθηκαν από τη λαϊκή όχθη καταγράφουν έναν υπαρκτό συσχετισμό δύναμης και κυριαρχίας. Καταγράφουν ένα επίπεδο της πραγματικής κοινωνικής αντίθεσης και σύγκρουσης που υπάρχει. Όπως καταγράφουν και ένα επίπεδο συνείδησης και οργάνωσης της λαϊκής όχθης στη χώρα μας. Διαφέρουν οι δύο όχθες σε μέσα, σε όπλα, σε δυνατότητες, σε στηρίγματα. Διαφέρουν και σε επίπεδο συγκρότησης, διεθνών συμμαχιών και στηριγμάτων. Είναι εξ ορισμού άνιση αναμέτρηση, αλλά αυτό δεν προδικάζει διόλου το τι θα γίνει. Πολλές φορές ισχυρές και συγκροτημένες δυνάμεις νικήθηκαν από φαινομενικά πιο σκόρπιες και ανοργάνωτες δυνάμεις.
Υπάρχουν στιγμές που η κοινωνία «κουράζεται». Ενίοτε το συλλογικό «ΟΧΙ» υποχωρεί μπροστά στην ανάγκη επιβίωσης, στη διάχυτη αίσθηση ότι τίποτα δεν αλλάζει. Όμως η σιωπή της κοινωνίας δεν είναι αποδοχή: είναι μια μορφή αναμονής. Κάτω από την επιφάνεια μιας κοινωνίας που φαίνεται συμβιβασμένη, υπάρχει ένα υπόγειο ρεύμα δυσπιστίας, μια επίμονη δυσφορία απέναντι σε ό,τι επιβάλλεται χωρίς λόγο. Ακόμα κι όταν οι άνθρωποι δεν εμπιστεύονται πια, αλλά ούτε πιστεύουν ότι μπορούν να αντισταθούν, έρχονται γεγονότα και σταθμοί που φέρνουν ξανά τα «ΟΧΙ» στην επιφάνεια. Τα «ΟΧΙ» αυτά δεν είναι σκέτη καταγγελία, δεν είναι σκέτη άρνηση. Είναι συγχρόνως μεγάλα «ΝΑΙ» στη ζωή, είναι μηνύματα κατάφασης σε μια καλύτερη κοινωνία, σε μια θετική απάντηση στο Υπαρξιακό Πρόβλημα της Ελλάδας, είναι ο ελληνικός τρόπος του «Ναι στη ζωή», του «Ναι στην αξιοπρέπεια», του «Ναι στην ελευθερία», του «Ναι στο δίκιο και την αλληλεγγύη».
Σύνοψη
Η επέτειος του «ΟΧΙ», το έπος ενός λαού το 1940, έχουν τεράστια σημασία. Επειδή, όπως έλεγε ο Σεφέρης, το «συλλογικό ανώνυμο θαύμα» έγινε από έναν λαό που «δεν μιλάει, δεν φωνάζει, μόνο θυμάται». Ακόμα και στις πιο δύσκολες στιγμές, ατομικά και συλλογικά, τα μικρά και μεγάλα «ΟΧΙ» έχουν τη σημασία τους. Ο Καβάφης προειδοποιούσε: «Κι αν δεν μπορείς να κάμεις τη ζωή σου όπως τη θέλεις, τούτο προσπάθησε τουλάχιστον – μην την εξευτελίζεις». Γι’ αυτό σήμερα, αναλογιζόμενοι τα «όχι που δεν ειπώθηκαν» αλλά και τα «όχι που ειπώθηκαν», με καθαρό μυαλό πρέπει να συμβάλλουμε στην απάντηση των σημερινών νέων κατακτητικών ολέθριων σχεδιασμών για τον Ελληνισμό, την Ελλάδα, και να απαντήσουμε το Υπαρξιακό Πρόβλημα της χώρας και της κοινωνίας.
