Χρειάζεται οριστική λύση στο προβληματικό θεσμικό πλαίσιο
του Αλέξανδρου Σταθακιού*
Όπως έχουμε ξανασημειώσει στις στήλες αυτής της εφημερίδας, στην Ελλάδα η πρόληψη των εξαρτήσεων (νόμιμες και παράνομες ουσίες, Διαδίκτυο, τζόγος κ.λπ.) και η προαγωγή της ψυχοκοινωνικής Yγείας (π.χ. ενίσχυση της αποδοχής της διαφορετικότητας, κινητοποίηση σε σχέση με την ψυχική Υγεία σε κοινοτικό επίπεδο) υλοποιείται κυρίως από τα Κέντρα Πρόληψης και Προαγωγής της Ψυχοκοινωνικής Υγείας, τα οποία από άποψη θεσμική είναι ιδιόμορφες, «υβριδικές» συνεργασίες του Κεντρικού Κράτους (υπουργείο Υγείας – ΟΚΑΝΑ) κυρίως με την Τοπική Αυτοδιοίκηση Α’ και Β’ βαθμού και όλη αυτή η συνεργασία επενδεδυμένη με τη μορφή της ιδιωτικής, πολύ «χαλαρής» από άποψη θεσμική Αστικής Μη Κερδοσκοπικής Εταιρίας (ΑΜΚΕ), ενώ πρόκειται για συνεργασία δημόσιων φορέων κατά συντριπτικό ποσοστό.
Ιδιοφυές από την πλευρά μιας πολιτείας που θέλει να παρουσιάσει έργο, αλλά μην αναλάβει την ευθύνη: Με αυτή τη δομή, αφενός με τη χρήση του «δίπολου» η ευθύνη γίνεται μπαλάκι ανάμεσα σε δημόσιους φορείς και υπουργεία, αλλά και η «χαλαρή» μορφή επιτρέπει την ανά πάσα ώρα εύκολη «εκκαθάριση» αυτών των… «εταιριών». Και αυτό δεν είναι θεωρία, είναι η βιωμένη εμπειρία δεκαετιών για τους εργαζόμενους στα Κ.Π.
Με τον πολύχρονο αγώνα τους αυτοί οι εργαζόμενοι κατάφεραν να υπάρχουν πλέον αρκετές δημόσιες «δικλείδες ασφαλείας» ενάντια στην «ιδιωτική ασάφεια» των Κέντρων Πρόληψης. Από την άλλη, η πολυπόθητη «ευελιξία» κάποιων παλιών δημάρχων ή παρελθουσών ηγεσιών του ΟΚΑΝΑ έχει σαρωθεί από ένα κράτος που θέλει τώρα να ελέγχει ασφυκτικά και την τελευταία δεκάρα που δίνει. Ας συνυπολογιστεί, επίσης, πως οι επιζητούμενες χορηγίες ή εισφορές κοινωνικών εταίρων δεν μπορούν να έλθουν τώρα – δεν ήρθαν στις καλές εποχές.
Παρ’ όλα αυτά, το «θεσμικό κουφάρι» μιας άλλης εποχής παραμένει και δεν έχει προχωρήσει η ολοκλήρωση-απαρτίωση-πλήρης αποσαφήνιση του δημόσιου χαρακτήρα των Κ.Π., την ίδια στιγμή που η δημόσια χρηματοδότηση μέχρι το 2021, έστω «μνημονιακή», έχει συμφωνηθεί με προγραμματική σύμβαση ανάμεσα σε κεντρικό κράτος και Αυτοδιοίκηση. Σύμβαση μάλιστα που έχει προβλεφτεί σε νόμο που ψήφισε η κυβέρνηση Σαμαρά.
Η σαφής θέση του ΣΥΡΙΖΑ, όταν ήταν αντιπολίτευση και ο σημερινός πρωθυπουργός περιόδευε σε αρκετά Κέντρα Πρόληψης, θέση που είχε αποτυπωθεί σε πρόταση νόμου, ήταν οι εταιρίες-Κέντρα Πρόληψης υπό την ασαφή, ασυνεχή και εκ των πραγμάτων τα περισσότερα χρόνια προβληματική εποπτεία του ΟΚΑΝΑ για λογαριασμό της πολιτείας, να μετατραπούν σε δίκτυο καθαρά δημόσιων περιφερειακών δομών. Η θέση του ΣΥΡΙΖΑ, ως κυβέρνηση, διά του σημερινού υπουργού Υγείας ήταν: «Περιμένετε λίγους μήνες να ρυθμιστεί συνολικά το σύστημα και η λειτουργική διασύνδεση όλων των δομών αντιμετώπισης των εξαρτήσεων και μέσα στο πλαίσια αυτό θα ρυθμιστεί και το δικό σας θεσμικό, με άξονα τη βασική φιλοσοφία που είχε η πρόταση νόμου του ΣΥΡΙΖΑ».
Βεβαίως, γίνεται διάλογος και συνεργασία, όμως κάποιες έστω βασικές ρυθμίσεις δεν έρχονται. Σίγουρα και οι άλλες δομές έχουν θέματα προς ρύθμιση, όμως στα Κέντρα Πρόληψης επείγει πλέον με απόλυτο και ξεκάθαρο τρόπο η θεσμική ένταξή τους στο δημόσιο σύστημα Φροντίδας Υγείας, γιατί πλέον το παλιό «θεσμικό κουφάρι» εμποδίζει την ίδια τη λειτουργία τους, αναγκαστικά εντός της σημερινής οργάνωσης της Πολιτείας, στην οποία de facto συμμετέχουν, καθώς (ας αφήσουμε πλέον τα χωρατά) στηρίζονται στο κρατικό χρήμα και εκ της φύσης τους συντελούν σε δημόσιο σκοπό (προαγωγή της Υγείας). Είναι τέτοια η δυσκολία, που ο αρμόδιος για τη Δημόσια Διοίκηση υπουργός Εσωτερικών έστειλε πρόσφατα επιστολή σε υπουργεία και δημόσιους φορείς ζητώντας άμεση συνεργασία για να λυθεί το θεσμικό πρόβλημα των Κέντρων Πρόληψης.
Είναι φανερό ότι έχει τεθεί με ένταση ξανά θέμα «θεσμικού» των Κ.Π. Οι εργαζόμενοι σε αυτήν τη φάση φοβόμαστε μην ξαναγίνει αυτό που έγινε το 2010. Τότε, επειδή εμπλεκόμενα υπουργεία, επιστημονικός επόπτης ΟΚΑΝΑ και Αυτοδιοίκηση δεν μπόρεσαν να «ξαναστήσουν το παιχνίδι» με τρόπο που να μη χάνει κανένας όσα προσδοκούσε να έχει από τα Κέντρα Πρόληψης, όχι μόνο άφησαν, αλλά και θεσμοποίησαν το ήδη τότε προβληματικό «κέλυφος» των αστικών εταιριών.
Σήμερα που οι περισσότεροι αντιλαμβάνονται πως μπλοκάρει πολύ η δουλειά με τις 67 διαφορετικές ΑΜΚΕ (κάποιες εκ των οποίων οι διοικήσεις τους επιμένουν να τις λειτουργούν ως «μαγαζιά») θα είναι άδικο να μην λειτουργήσει ο νομοθέτης σαν τον «σοφό Σολομώντα» που θα προασπίσει το παιδί από τη μανία των διαφόρων μανάδων του και θα δημιουργήσει ένα δίκτυο αυτόνομων περιφερειακών δημόσιων δομών.
* Ο Αλέξανδρος Σταθακιός είναι γραμματέας του Πανελλαδικού Σωματείου Εργαζομένων στα Κέντρα Πρόληψης, περιφερειακός σύμβουλος Βορείου Αιγαίου με την παράταξη Βόρειο Αιγαίο-Γόνιμη Γραμμή
