«Έλληνες πoλίτες είναι όσoι έχoυν τα πρoσόντα πoυ oρίζει o νόμoς. Eπιτρέπεται να αφαιρεθεί η ελληνική ιθαγένεια μόνo σε περίπτωση πoυ κάπoιoς απέκτησε εκoύσια άλλη ιθαγένεια ή πoυ ανέλαβε σε ξένη χώρα υπηρεσία αντίθετη πρoς τα εθνικά συμφέρoντα.»
Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 4 παράγραφος 4
«Νόμος που ψηφίζεται με την πλειοψηφία των δύο τρίτων του όλου αριθμού των βουλευτών μπορεί να ορίζει τα σχετικά με την άσκηση του εκλογικού δικαιώματος από τους εκλογείς που βρίσκονται έξω από την Επικράτεια. Ως προς τους εκλογείς αυτούς η αρχή της ταυτόχρονης διενέργειας των εκλογών δεν κωλύει την άσκηση του εκλογικού τους δικαιώματος με επιστολική ψήφο ή άλλο πρόσφορο μέσο, εφόσον η καταμέτρηση και η ανακοίνωση των αποτελεσμάτων διενεργείται όποτε αυτό γίνεται και σε ολόκληρη την Επικράτεια.»
Σύνταγμα της Ελλάδας, άρθρο 51 παράγραφος 4
Το Σύνταγμα είναι σαφές: δικαίωμα ψήφου έχουν όλοι οι Έλληνες πολίτες, περιλαμβανομένων αυτών που βρίσκονται «έξω από την Επικράτεια». Εδώ καλλιεργείται μια σκόπιμη σύγχυση μεταξύ Απόδημου και Ομογενειακού Ελληνισμού, που αναπαράγεται ακόμη και στο τελευταίο νομοσχέδιο του Κατρούγκαλου για την ανασύσταση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, στο οποίο χρησιμοποιούνται και οι δύο όροι [βλ. παρακάτω]. Απόδημοι θεωρούνται συνήθως οι Έλληνες πολίτες που ζουν εκτός ελληνικής επικράτειας: είναι ζήτημα αν υπερβαίνουν το μισό εκατομμύριο διεθνώς. Ομογενείς, από την άλλη, θεωρούνται όσοι έχουν ελληνικό γένος, ελληνική καταγωγή: χοντρικά, πρόκειται για 6-7 εκατομμύρια ανθρώπους που ζουν σε 140 χώρες και των πέντε ηπείρων
Τι χρειάζεται λοιπόν για να υλοποιηθεί το δικαίωμα ψήφου των περίπου 500.000 Ελλήνων πολιτών που ζουν στο εξωτερικό; Ένας εκτελεστικός νόμος που δεκαετίες τώρα εκκρεμεί. Τόσο απλό είναι το ζήτημα εάν πάμε «νομικίστικα». Διότι οποιαδήποτε άλλη στάση (είτε να μην μετρά η ψήφος τους όσο και των εντός Ελλάδας, όπως ανερυθρίαστα ζητά ο ΣΥΡΙΖΑ, είτε να ψηφίζουν και οι Ελληνοαμερικάνοι… πέμπτης γενιάς, όπως ονειρεύονται κάποιοι κυβερνητικοί) θα προϋπέθετε ριζική αναθεώρηση του Συντάγματος. Όμως το θέμα σαφώς και δεν είναι νομικίστικο: βγήκε στην επιφάνεια κατόπιν υπερατλαντικών «συμβουλών», και ο Μητσοτάκης επιχειρεί να το περάσει από τη βουλή κάνοντας τις αναγκαίες εκπτώσεις από τα αρχικά σχέδια (π.χ. αναιρείται η γενίκευση της επιστολικής ψήφου), ώστε να επιτύχει τη συναίνεση της πλην ΣΥΡΙΖΑ αντιπολίτευσης.
Κινητήρια ιδέα του κυβερνητικού στρατοπέδου είναι η εκτίμηση ότι η πλειοψηφία των Ελλήνων του εξωτερικού θα στηρίξει κυρίως τη ΝΔ, και δευτερευόντως το ΚΙΝΑΛ, το ΚΚΕ, το ΜέΡΑ25 κ.λπ. Όσο για το ΣΥΡΙΖΑ, εκτιμάται (βάσιμα) ότι θα πάρει ποσοστό πολύ μικρότερο αυτού που αποσπά εντός Ελλάδας. Ούτε οι «παλιοί» μετανάστες ούτε οι πρόσφατα ξενιτεμένοι θα τον ψηφίσουν, για διαφορετικούς λόγους κάθε κατηγορία. Εξ ου και η κάθετη αντίθεση του κόμματος του Τσίπρα. Με δυο λόγια, κάθε πολιτική δύναμη κινείται βάσει εκλογικίστικων υπολογισμών, και η έγνοια για τον απόδημο ελληνισμό είναι όπως πάντα εντελώς υποκριτική: μετρούν τα κουκιά κι αναλόγως προσαρμόζουν τις «αρχές» τους… Την ίδια στιγμή από την κυβέρνηση ανοίγεται μια Κερκόπορτα που στο μέλλον μπορεί να χρησιμεύσει πολλαπλώς, δηλαδή να δοθεί δικαίωμα ψήφου ανεξέλεγκτα σε εκατοντάδες χιλιάδες απόδημους.
Θα μπορούσαν να παρθούν τολμηρές πρωτοβουλίες που θα ανέτρεπαν τη δικαιολογημένη αίσθηση της μεγάλης πλειοψηφίας ομογενών και αποδήμων, ότι το ελληνικό κράτος τους έχει ξεχάσει, και θα ευνοούσαν την εξεύρεση τρόπων πολιτικής έκφρασης όλου του ελληνισμού
Αναγκαία μια πολιτική προωθητική της ενότητας όλου του ελληνισμού
Από αντίθετη αφετηρία θα έπρεπε να εκκινούν όλοι εάν πράγματι νοιάζονταν για το τεράστιο δυναμικό της ελληνικής Διασποράς, είτε έχει δικαίωμα ψήφου είτε όχι. Η κινητήρια δύναμη θα ήταν τότε όχι οι πολιτικάντικοι υπολογισμοί, αλλά το πώς τα εκατομμύρια των ομογενών, είτε απόγονων παλιότερων μεταναστών είτε πρόσφατα ξενιτεμένων νέων, είτε ακόμη και συμπαγών ελληνικών μειονοτήτων σε τρίτες χώρες, θα νιώσουν και θα λειτουργήσουν σαν ενεργό κομμάτι του ελληνισμού. Σε αυτήν την κατεύθυνση θα μπορούσαν να παρθούν τολμηρές πρωτοβουλίες που θα ανέτρεπαν τη δικαιολογημένη αίσθηση της μεγάλης πλειοψηφίας ομογενών και αποδήμων, ότι το ελληνικό κράτος τους έχει ξεχάσει. Και θα ευνοούσαν την εξεύρεση τρόπων πολιτικής έκφρασης όλου του ελληνισμού, που με τη σειρά της θα διευκόλυνε τη σύμπηξη της απαραίτητης σήμερα ενότητας μπροστά στη δυσπραγία που ταλαιπωρεί το λαό μας και τις απειλές που τριγυρίζουν τη χώρα μας.
Η αρχή θα έπρεπε να γίνει από το ελάχιστο: την έγνοια για την εκπαίδευση και τη γλώσσα, που ιδίως στα χρόνια των μνημονίων εγκαταλείφθηκε για λόγους… οικονομίας, καθώς και την επαρκή στελέχωση των ελληνικών αρχών και θεσμών στο εξωτερικό. Κι έπειτα να ακολουθηθεί από ιδέες όπως π.χ. η συγκρότηση ενός κοινοβουλίου της Διασποράς, ενός πραγματικού Υπουργείου για τον Απόδημο Ελληνισμό κ.ο.κ. Αυτά πέραν της αυτονόητης άσκησης του δικαιώματος ψήφου από όσους είναι Έλληνες πολίτες και διατηρούν ζωντανή σχέση με την πατρίδα τους. Όμως καμία τέτοια στρατηγική δεν ξεδιπλώθηκε, ακόμη και πριν την κρίση. Αντίθετα, προνομοποιούνταν σχέσεις με την ηγεσία π.χ. του ελληνοαμερικάνικου λόμπι, κι αυτές όριζαν εν πολλοίς και τις περιπέτειες των όποιων θνησιγενών πρωτοβουλιών – όπως η ίδρυση του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, που συνελήφθη από το τότε κυβερνών ΠΑΣΟΚ όχι ως έκφραση του απανταχού ελληνισμού αλλά ως όχημα ελέγχου και χειραγώγησής του, καθώς και ως μέσο προσεταιρισμού ισχυρών παραγόντων. Γι’ αυτό και κατέληξε όπως κατέληξε όταν διακόπηκε η κρατική χρηματοδότησή του…
Οι Έλληνες του εξωτερικού δεν έχουν και πολλά να περιμένουν από την κυβέρνηση του Μητσοτάκη και την αντιπολίτευση του Τσίπρα – όπως εξάλλου και όσοι παραμένουμε εντός των τειχών και παρακολουθούμε από κοντά τον διαγωνισμό υποκρισίας στον οποίο αμφότεροι επιδίδονται.
Εδώ το ΣΑΕ, εκεί το ΣΑΕ, πού είναι το ΣΑΕ;
Το άρθρο 108 του Συντάγματος (όπως αναθεωρήθηκε για τελευταία φορά το 2008) ορίζει: «1. To Kράτoς μεριμνά για τη ζωή τoυ απόδημoυ ελληνισμoύ και τη διατήρηση των δεσμών τoυ με τη μητέρα Πατρίδα. Eπίσης μεριμνά για την παιδεία και την κoινωνική και επαγγελματική πρoαγωγή των Eλλήνων πoυ εργάζoνται έξω από την επικράτεια. 2. Νόμος ορίζει τα σχετικά με την οργάνωση, τη λειτουργία και τις αρμοδιότητες του Συμβουλίου Απόδημου Ελληνισμού, που έχει ως αποστολή του την έκφραση όλων των δυνάμεων του απανταχού ελληνισμού». Πρόκειται για ένα άρθρο που εδώ και μια δεκαετία βρίσκεται σε… ντε φάκτο αναστολή, και κανείς δεν εξανίσταται γι’ αυτό!
Το Συμβούλιο Απόδημου Ελληνισμού (ΣΑΕ) συγκροτήθηκε με πολλές φανφάρες το 1995 ως «συμβουλευτικό όργανο της Ελληνικής Πολιτείας», με τη συναίνεση όλου του πολιτικού φάσματος. Η Ιδρυτική Συνέλευση πραγματοποιήθηκε στη Θεσσαλονίκη, και οι τότε πανηγυρισμοί συγκάλυψαν το γεγονός ότι ήδη πριν την επίσημη συγκρότησή του ήταν υπονομευμένο από τις αντιπαραθέσεις στο εσωτερικό ισχυρών λόμπι (με πρώτο το ελληνοαμερικάνικο) και του εγχώριου πολιτικού συστήματος – με το απώτερο μικροπολιτικό σχέδιο της ελληνικής κυβέρνησης για έλεγχο της Ομογένειας να συγκαλύπτεται δύσκολα. Έτσι, οι τρικλοποδιές στη σύσταση του ΣΑΕ ήρθαν με το καλημέρα: η εκλογή του Θεόδωρου Σπυρόπουλου ως προέδρου (δεξιού αλλά θεωρούμενου ανεξέλεγκτου) ακυρώθηκε αιφνιδιαστικά για «διαδικαστικούς λόγους», και η ψηφοφορία επαναλήφθηκε ώστε να επιτευχθεί το… σωστό αποτέλεσμα: πρόεδρος βγήκε τελικά ο Ελληνοαμερικάνος Άντριου Άθενς, ιδιοκτήτης της Metron Steel Corporation.
Σταδιακά το ΣΑΕ, που στην πραγματικότητα εκπροσωπούσε ένα μικρό ποσοστό των απόδημων, εγκαταλείφθηκε ως σχέδιο από το ελληνικό κράτος. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με τις ατέλειωτες έριδες μεταξύ των ισχυρότερων παραγόντων του και μια σειρά σκάνδαλα οδήγησε στο σιωπηρό θάνατό του πριν δέκα περίπου χρόνια. Η κορυφή του παγόβουνου ήταν η «ανθρωπιστική βοήθεια» του ΣΑΕ στους ομογενείς της Γεωργίας, όπου όχι μόνο εξαερώθηκαν γύρω στα 2 εκατομμύρια δολάρια, αλλά υπήρξαν και ενδείξεις ότι η συγκεκριμένη επιχείρηση αποτελούσε προκάλυμμα για ενέργειες της CIA στη χώρα αυτή… Μ’ αυτά και μ’ αυτά πήγε περίπατο η «έκφραση όλων των δυνάμεων του απανταχού ελληνισμού» την οποία επέτασσε το Σύνταγμα.
Την επίσημη ταφόπλακα έβαλε η κυβέρνηση Σαμαρά που, δια στόματος του τότε υφυπουργού Εξωτερικών (και νυν υπουργού Δικαιοσύνης) Κώστα Τσιάρα, διακήρυξε ότι «το ΣΑΕ ολοκλήρωσε έναν κύκλο». Δεδομένου ότι έπρεπε να κρατηθούν οι τύποι, η δήλωση συνοδεύθηκε από την αναγγελία ενός νέου νόμου για την ανασύσταση του ΣΑΕ, που όμως δεν υλοποιήθηκε ποτέ. Χρόνια αργότερα, λίγο πριν πέσει η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ, ο τότε υπουργός Εξωτερικών Γιώργος Κατρούγκαλος έθεσε σε διαβούλευση ένα πολυνομοσχέδιο που μεταξύ πολλών άλλων προέβλεπε τη νεκρανάσταση του ΣΑΕ. Ήταν ως συνήθως μια διαβούλευση για τα μάτια, αφού ξεκίνησε τη… Μεγάλη Εβδομάδα και «ολοκληρώθηκε» δύο μέρες μετά την Κυριακή του Θωμά! Αυτά καθαυτά τα άρθρα του νομοσχεδίου που αφορούσαν το ΣΑΕ ήταν προχειρογραμμένα και έβριθαν αντιφάσεων, αφήνοντας στον αέρα ακόμη και τη νομική μορφή του. Ίσως σε λίγο κάποιος να ξαναθυμηθεί τη συνταγματική επιταγή και να ξαναγίνει μια… πασχαλιάτικη διαβούλευση.
Κάλπικη πολιτική
Το κερασάκι στην τούρτα της διαχρονικής και διακομματικής αδιαφορίας του ελληνικού κράτους και του πολιτικού του κόσμου για την ελληνική Διασπορά είναι ο όψιμος καημός της κυβέρνησης Μητσοτάκη να διευκολυνθεί η δυνατότητα συμμετοχής στις εκλογές των «Ελλήνων του εξωτερικού» (εσκεμμένα νεφελώδης ορισμός). Κι από την άλλη, η αγωνία του ΣΥΡΙΖΑ να μην υλοποιηθεί κάτι τέτοιο, αφού ξέρει ότι θα έψαχνε με φακό την ψήφο του, ιδίως μεταξύ των εκατοντάδων χιλιάδων νέων που αναγκάστηκαν να ξενιτευτούν τα τελευταία χρόνια.
Το τελευταίο που τους νοιάζει είναι ο ελληνισμός της Διασποράς – χαρακτηριστική η περίπτωση των εκατοντάδων χιλιάδων ομογενών της πρώην Σοβιετικής Ένωσης, που έχουν εγκαταλειφθεί στη μοίρα τους. Δεν τους νοιάζει ούτε τι θα μπορούσε να κάνει για την Ελλάδα (ιδίως σε εποχές κρίσης και απειλής της ίδιας της υπόστασής της από εχθρούς και «φίλους») όποιος ζει μακριά της αλλά εξακολουθεί να την πονάει. Το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι αν και πώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί μικροκομματικά η ψήφος του εξωτερικού. Όλα τα κόμματα τοποθετούνται με μοναδικό κριτήριο αν προσδοκούν κέρδη ή ζημίες από μια τέτοια ψήφο.
Όμως το κριτήριο, ακόμη και για το περιορισμένο ζήτημα της ψήφου των Ελλήνων του εξωτερικού, θα έπρεπε να είναι άλλο: τι μπορεί να ξαναφέρει τον ελληνισμό της Διασποράς, πρώτα-πρώτα τους νέους που ξενιτεύτηκαν πρόσφατα, πιο κοντά στην Ελλάδα; Τι μπορεί να ενισχύσει την ενότητα του απανταχού ελληνισμού στην κατεύθυνση της διεξόδου της χώρας και της απαλλαγής της από εξαρτήσεις και απειλές; Αυτά θα έπρεπε να ορίζουν κάθε πρωτοβουλία, κι όχι οι… κάλπικοι υπολογισμοί. Αλλά μάλλον ζητάμε πολλά από το τρέχον υπαλληλικό προσωπικό!
