του Κώστα Βενιζέλου
Σε πορεία με ορατούς τους κινδύνους εισέρχεται το Κυπριακό, καθώς η προγραμματισμένη άτυπη Πενταμερής Διάσκεψη, που χρονικά τοποθετείται στο τέλος Απριλίου (27-29 Απριλίου) στη Γενεύη, τείνει να χρησιμοποιηθεί για ξέπλυμα της Τουρκίας. Πέραν τούτου, η Άγκυρα επιχειρεί να εξασφαλίσει κι άλλα κέρδη μέσα από τις συζητήσεις, έχοντας ως στόχο να διαμορφώσει νέα δεδομένα μέσα από την επιβολή τετελεσμένων.
Η κατοχική δύναμη χρησιμοποιεί τις δυο παράλληλες διαδικασίες, για το Κυπριακό και τα ελληνοτουρκικά, ως άλλοθι για να αποφεύγει τις όποιες επιπτώσεις (π.χ. τις κυρώσεις της Ε.Ε.) αλλά και για να προχωρεί ανενόχλητη στην υλοποίηση των επεκτατικών της σχεδιασμών.
Οι ενέργειές της στο Αιγαίο, η άσκηση της «Γαλάζιας Πατρίδας», αλλά και οι κινήσεις στην Αμμόχωστο, που είναι δρόμος χωρίς επιστροφή ο εποικισμός της, όπως και στην κυπριακή ΑΟΖ, που οι αντιδράσεις από τρίτους είναι περιορισμένες, αποτελούν τις προτεραιότητες της Άγκυρας. Όλα αυτά εντάσσονται στο μεγάλο σχεδιασμό της επικράτησης της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή.
Σημειώνεται συναφώς ότι ο Ερντογάν έχει θέσει ως στόχο, το 2023, που συμπληρώνονται 100 χρόνια τουρκικού κράτους, η χώρα του να επεκταθεί εδαφικά και να ενισχυθεί η επιρροή του.
Είναι σαφές πως η σύγκληση της Πενταμερούς δεν διαφοροποιεί τις τουρκικές επιδιώξεις. Ούτε και ο «μετέωρος» ελληνοτουρκικός διάλογος. Η στρατηγική της τουρκικής πλευράς, σε αυτή τη φάση, είναι παράλληλα με τις συζητήσεις σε πολιτικό επίπεδο να επιβάλλονται και τετελεσμένα χωρίς να έχει κόστος.
Το καθεστώς Ερντογάν δεν πρόκειται να κάνει πίσω από τις επιδιώξεις του κι αυτό καθίσταται σαφές και από τις επαφές που πραγματοποιούν αξιωματούχοι του αλλά και από τις δηλώσεις που γίνονται στη δημόσια σφαίρα. Στο Κυπριακό, είναι προφανές πως η Άγκυρα θα επιμένει στην «κυριαρχική ισότητα», σε ένα δηλαδή συνομοσπονδιακό μοντέλο. Κι αυτό που αναμένει είναι να γίνουν αποδεκτές οι αξιώσεις του από την ελληνική πλευρά, που θα πιέζεται υπό το φως και νέων επεκτατικών κινήσεων από τουρκικής πλευράς.
Το τουρκικό σενάριο είναι πλέον ορατό: Η Τουρκία θα επιμένει σε δυο ξεχωριστά κράτη και την υστάτη θα «υποχωρήσει» και θα… αποδεχθεί ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο. Αυτό που επιδιώκει είναι δυο κρατίδια που θα συνεργάζονται και θα εκπροσωπούνται από κοινού διεθνώς, κυρίως στην Ε.Ε.
Είναι πρόδηλο πως τα δεδομένα όπως διαμορφώνονται σήμερα δεν δημιουργούν κλίμα αισιοδοξίας για τις προοπτικές επίτευξης μιας συμφωνίας στο Κυπριακό. Ο γενικός γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες θα στείλει προσεχώς την απεσταλμένη του, Τζέιν Χολ Λουτ στην περιοχή για διαβουλεύσεις. Θα είναι μια τελευταία πρόβα πριν από την Πενταμερή αν και είναι γνωστές οι τουρκικές θέσεις αλλά και οι απόψεις της Αθήνας και της Λευκωσίας. Είναι προφανές πως η ελληνική πλευρά στην Κύπρο σύρεται σε μια διαδικασία με σπασμένα τα φρένα. Χωρίς όρους και προϋποθέσεις με την Τουρκία να επιμένει να συζητηθεί το μοντέλο των δυο κρατών.
Στο τραπέζι των συζητήσεων στη συνάντηση της Γενεύης η τουρκική αξίωση για συνομοσπονδία και δύο κράτη
Ποιο θα είναι το αποτέλεσμα; Να μείνει στο τραπέζι η τουρκική αξίωση. Βεβαίως για να υλοποιηθεί ένα τέτοιο μοντέλο θα πρέπει να αποδεχθεί η ελληνοκυπριακή πλευρά. Για να γίνει τούτο πρέπει να της επιβληθεί, να υποχωρήσει, να προσαρμοστεί και τούτο θα είναι αυτοχειρία. Η άτυπη Πενταμερής δεν θα αφεθεί να αποτύχει. Όλοι οι παίκτες για διαφορετικούς λόγους δεν θέλουν την αποτυχία. Ως εκ τούτου εκείνο που αναμένεται να γίνει είναι να ξεκινήσει ένας κύκλος συζητήσεων μεταξύ των εμπλεκομένων, οι δυο κοινότητες σε ένα τραπέζι και το δεύτερο οι λεγόμενες εγγυήτριες δυνάμεις, που θα ολοκληρωθούν σε συγκεκριμένο χρονικό διάστημα, μερικών μηνών. Στη συνέχεια θα πραγματοποιηθεί κανονική Πενταμερής Διάσκεψη, η οποία είτε θα οδηγήσει σε συμφωνία είτε σε οριστικό αδιέξοδο. Ο εκπρόσωπος του γ.γ. του ΟΗΕ ανακοινώνοντας τις ημερομηνίες για τη Διάσκεψη έδωσε και το στίγμα των προθέσεων: «Ο σκοπός της συνάντησης θα είναι να προσδιοριστεί αν υπάρχει κοινό έδαφος για να διαπραγματευτούν τα μέρη μια διαρκή λύση του κυπριακού προβλήματος, εντός ενός προβλεπτού ορίζοντα». Δηλαδή, θα τεθεί χρονοδιάγραμμα.
Αφεντικά του παρασκηνίου
Οι παρασκηνιακές διεργασίες βρίσκονται εδώ και πολύ καιρό σε εξέλιξη. Πρωταγωνιστικό ρόλο αναζητούν και πάλι οι Βρετανοί. Επί της ουσίας οι Βρετανοί λειτουργούν ως αποικιοκρατική δύναμη και επιχειρούν να διασφαλίσουν την εσαεί παρουσία τους στο νησί. Το Λονδίνο, αν και έχει παράδοση στη διπλωματία και στις μηχανουργίες, στην περίπτωση της Κύπρου λειτουργεί απροκάλυπτα και χωρίς περιστροφές εναντίον της ελληνικής πλευράς. Θεωρεί πως οι στόχοι του θα εκπληρωθούν σε συνεργασία με την κατοχική Τουρκία και υπονομεύοντας την Κυπριακή Δημοκρατία. Χωρίς, ωστόσο, Κυπριακή Δημοκρατία δεν μπορούν να υπάρχουν και οι στρατιωτικές της βάσεις, που θα είναι στον αέρα.
Όπως είναι γνωστό, οι Βρετανοί έχουν παρουσιάσει ιδέες. Τις παρουσιάζουν ως «γεφυρωτικές» και στοχεύουν να βρεθεί, δήθεν, η «χρυσή τομή». Οι ιδέες αυτές παραπέμπουν προδήλως σε ένα συνομοσπονδιακό μοντέλο. Αν και στη Λευκωσία οι απόψεις είναι διαφορετικές σε σχέση με τις βρετανικές ιδέες. Το σίγουρο είναι πως έχουν έλθει για να παραμείνουν στην ατζέντα.
Οι βασικές αρχές της προσέγγισης των Βρετανών είναι, σύμφωνα με την εφημερίδα Πολίτης, οι ακόλουθες:
1) Στην Κύπρο υπάρχουν από το 1960 δύο κοινότητες οι οποίες σήμερα ως κοινοτικά κυρίαρχα κρατίδια (Community States) θα ιδρύσουν την Κυπριακή Ομοσπονδιακή Δημοκρατία, με τον ίδιο τρόπο που ιδρύθηκε και η Κυπριακή Δημοκρατία το 1960, δηλαδή από τις δύο κοινότητες. Το ομόσπονδο κράτος δεν θα χρειαστεί να υποβάλει ξανά αίτηση για ένταξη στον ΟΗΕ ή την Ε.Ε.
2) Η ομοσπονδιακή κυβέρνηση θα έχει αρμοδιότητα σε κάποιους τομείς (οι οποίοι θα οριστούν) όπως π.χ. η εξωτερική πολιτική, η οικονομία, η ασφάλεια και η ιθαγένεια. Θα υπάρχει ένα Υπουργικό Συμβούλιο με εννέα Υπουργούς (έξι Ε/Κ και τρεις Τ/Κ) και δύο συμπροέδρους με ισότιμο καθεστώς. Ίσως και κάποιος διακοσμητικός πρόεδρος. Σε ό,τι αφορά τον διορισμό των μελών του Υπουργικού προτείνεται να μελετηθούν το ομοσπονδιακό σύστημα του Βελγίου (η κάθε κοινότητα Βαλόνοι και Φλαμανδοί διορίζουν τους υπουργούς τους) αλλά και της Βορείου Ιρλανδίας (το υπουργικό συμβούλιο της οποίας διορίζεται με βάση τα ποσοστά που καταλαμβάνουν τα κόμματα στις βουλευτικές). Εν τοιαύτη περιπτώσει το πρόγραμμα διακυβέρνησης θα ανακοινώνεται μετά τη σύσταση της κυβέρνησης.
3) Η νομοθετική εξουσία σε ομοσπονδιακό επίπεδο θα αποτελείται από ένα μόνο σώμα 36 ατόμων. Οι 24 θα είναι Ε/Κ και οι 12 Τ/Κ. Θα υπάρχουν ασφαλιστικές δικλίδες για τη μειοψηφία.
4) Τα δύο κοινοτικά κρατίδια πέραν των αρμοδιοτήτων που θα ανήκουν στην ομοσπονδία, θα έχουν το δικαίωμα να συνάπτουν δικές τους συμφωνίες. Όπως λέχθηκε θα μπορούν να εγγραφούν σε διεθνή σώματα και να εκπροσωπούνται σε διεθνείς αθλητικές συναντήσεις με τον ίδιο τρόπο που η Σκωτία, η Ουαλία, και η Βόρειος Ιρλανδία έχουν τις δικές τους ομάδες στα κύπελλα ΟΥΕΦΑ ή σε άλλες αθλητικές δραστηριότητες.
5) Τα δύο κοινοτικά κρατίδια θα δίνουν τη συγκατάθεσή τους σε αποφάσεις της ομοσπονδιακής κυβέρνησης σε διεθνή θέματα και την Ε.Ε. Αν δεν υπάρχει ομοφωνία τότε η Κύπρος θα απέχει από διεθνείς ψηφοφορίες ή και ψηφοφορίες εντός της Ε.Ε. όπως συνέβαινε για παράδειγμα για τρία χρόνια με το Βέλγιο.
6) Σε ό,τι αφορά τα στρατεύματα κατοχής αυτά θα αποχωρήσουν στο μεγαλύτερό τους ποσοστό με την υπογραφή της συμφωνίας λύσης. Η Τουρκία θα αποποιηθεί του δικαιώματος μονομερούς επέμβασης της συνθήκης εγγυήσεως, θα παραμείνει μικρός αριθμός ελληνικών και τουρκικών στρατευμάτων και επίσης οι εγγυήσεις για περίοδο 10 χρόνων.
7) Στο εδαφικό η βρετανική φόρμουλα προτείνει υλοποίηση του Χάρτη που συμφωνήθηκε μεταξύ Αναστασιάδη-Ακιντζί δηλαδή το ποσοστό εδάφους του τ/κ κρατιδίου κινηθεί μεταξύ 28,2% και 29,2% με επιστροφή των Βαρωσίων και της Μόρφου.
8) Στο περιουσιακό να ισχύσει ό,τι επιτεύχθηκε στις διαπραγματεύσεις, δηλαδή να αναγνωριστεί ο συναισθηματικός δεσμός στους Ε/Κ χρήστες (όσων ζουν μετά από 46 χρόνια) και το θέμα να λυθεί με βάση το τρίπτυχο επιστροφή-αποζημιώσεις-ανταλλαγή.
Ο Αβέρωφ, η πολιτική ισότητα και το φλερτ με το ΑΚΕΛ
Ο αρχηγός της δεξιάς, Αβέρωφ Νεοφύτου, επιχείρησε να αναλάβει πρωτοβουλίες για το Κυπριακό, προτάσσοντας την ανάγκη να δοθεί η «πολιτική ισότητα» στους Τουρκοκύπριους, για να λυθεί, όπως υποστηρίζει το Κυπριακό. Ως να είναι το εμπόδιο για λύση μια ακόμη υποχώρηση της ελληνικής πλευράς προς την κατοχική Τουρκία. Είναι προφανές πως η δήλωση Αβέρωφ μετά μάλιστα από τη συνάντηση που είχε με τον Άγγλο πρέσβη, είχε αποδέκτη και τον Πρόεδρο Αναστασιάδη, που είναι ο διαχειριστής του Κυπριακού. Την ίδια ώρα, αν και η Κύπρος βρίσκεται σε προεκλογική περίοδο, προέβη και σε άνοιγμα προς το ΑΚΕΛ για να συζητήσουν το Κυπριακό και για να συνεργασθούν. Η πρόσκληση προς τον Άντρο Κυπριανού του ΑΚΕΛ βρήκε αμέσως ανταπόκριση και οι δυο θα συναντηθούν την ερχόμενη Πέμπτη.
