Το έτος 2021 κλείνει με μια έξαρση των γεωπολιτικών εντάσεων και με το ξεδίπλωμα στρατηγικών, συμμαχιών και επιμαχιών από τις βασικές μεγάλες δυνάμεις – δημιουργώντας, μαζί με την πανδημία, την οικονομική και την περιβαλλοντική κρίση, τους όρους άσκησης της πολιτικής γενικά, και της πολιτικής ισχύος ειδικότερα. Κι αν ο πόλεμος είναι η συνέχιση της πολιτικής με άλλα μέσα, και η προετοιμασία των αναμετρήσεων και της επίλυσης των ανταγωνισμών εδράζεται σε στρατηγικές και πολιτικές. Επομένως η «νάρκωση» από την πανδημία, σαν μοναδικού και αποκλειστικού ζητήματος, επικαλύπτει σοβαρότατες εξελίξεις, τις οποίες οι ισχυροί και οι κρατικοί ιθύνοντες δεν ξεχνούν ούτε λεπτό. Κι αυτές μπορούν να αποβούν πολλαπλά πιο επικίνδυνες από τον ιό και τις επιπτώσεις του. Μια ματιά και μόνο στις πολεμικές και στρατιωτικές προετοιμασίες (βλ. για παράδειγμα σελ. 17 του παρόντος φύλλου) μπορεί να δείξει πως το οπλοστάσιο δεν «παράγεται» για την καταπολέμηση του Covid-19.
Δυτική «δημοκρατία» εναντίον ευρασιατικού «αυταρχισμού»
Προπαγανδιστικά, η αντιπαράθεση ανάμεσα στο Δυτικό μπλοκ με επικεφαλής τις ΗΠΑ από τη μια μεριά, και τη Ρωσία και την Κίνα από την άλλη, παρουσιάζεται (ξανά) σαν επιλογή ανάμεσα στη δημοκρατία και τον αυταρχισμό ή ολοκληρωτισμό. Στις 9 και 10 Δεκεμβρίου πραγματοποιήθηκε διαδικτυακά, με πρωτοβουλία του Μπάιντεν, η Διεθνής Σύνοδος για τη Δημοκρατία με τη συμμετοχή 110 χωρών. Απώτερος στόχος της, η συσπείρωση χωρών και δυνάμεων που θα συμπήξουν κοινό μέτωπο απέναντι στον ευρασιατικό «αυταρχισμό» με επικεφαλής την Κίνα και τη Ρωσία. Επί της ουσίας, πρόκειται για μεγάλης έκτασης και έντασης νέα επιχείρηση εργαλειοποίησης της δημοκρατίας για την αναχαίτιση και απόκρουση μετατοπίσεων και εξελίξεων στο διεθνές σκηνικό. Επιθετική άμυνα της Δύσης απέναντι σε ανερχόμενες δυνάμεις, εξασφάλιση όρων για να μην προχωρήσει η ιστορική αποδυνάμωση του Δυτικού μπλοκ, χάραξη διαχωριστικών και δημιουργία αναχωμάτων γενικά προς τις χώρες BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Λ.Δ. Κίνας και Νότια Αφρική), και ιδιαίτερα απέναντι στην Κίνα και τη Ρωσία.
Τα δύο αυτά κέντρα (Κίνα και Ρωσία) δεν αποδέχονται τη δυτική εκδοχή περί δημοκρατίας, και προβάλλουν δικές τους εκδοχές. Για παράδειγμα η Ρωσία υποστηρίζει ότι οι ΗΠΑ, η Βρετανία και η Ε.Ε. δεν μπορούν να αυτοπροβάλλονται ως πρότυπα δημοκρατίας διότι παρουσιάζουν τεράστια ελλείμματα ως προς την ελευθερία του λόγου, τη διεξαγωγή εκλογών, τη διαφθορά και τα ανθρώπινα δικαιώματα. Επιχειρηματικές ελίτ ελέγχουν ασφυκτικά τα μέσα ενημέρωσης, οι ψηφιακές πλατφόρμες καταργούν τις διαφορετικές απόψεις και χειραγωγούν την κοινή γνώμη κ.λπ. Η δε κινεζική πλευρά διατείνεται ότι δεν υπάρχει ένα μοναδικό πρότυπο δημοκρατίας, αλλά πολλά, που ανταποκρίνονται στις ιδιομορφίες των διαφορετικών πολιτισμών. Παράλληλα οι Κινέζοι ιθύνοντες καλούν άλλες κοντινές τους χώρες να μην πέσουν στην «παγίδα της δημοκρατίας» κατά τα δυτικά πρότυπα (democracy trap).
Βέβαια όλα αυτά, ένθεν κακείθεν, θυμίζουν την παροιμία με τους γαϊδάρους στον ξένο αχυρώνα… Τα πράγματα όμως είναι πολύ σοβαρά, και όσα λέγονται δεν είναι μόνο για να δημιουργούν εντυπώσεις: συνδέονται με στρατηγικούς στόχους.
Η πραγματική αντιπαράθεση
Η Δύση (δεν είναι απλά γεωγραφικός όρος) βλέπει πως ο κυρίαρχος ρόλος της αμφισβητείται. Και οι ΗΠΑ προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την καθοδική τους πορεία. Ενεργοποιούν λοιπόν διαδικασίες δημιουργίας πολλαπλών συμμαχιών οι οποίες να προσδίδουν στη Δύση δομές «κλειστού μπλοκ» απέναντι σε Κίνα και Ρωσία, ώστε να εξαναγκαστούν πολλές δυνάμεις να κόψουν σχέσεις με αυτές τις δύο και να συστρατευθούν στον αγώνα ενάντια στον ευρασιατικό κίνδυνο.
Από την άλλη, Κίνα και Ρωσία αγωνίζονται να σπάσουν την περικύκλωση που επιχειρούν να τους επιβάλλουν, και μοχθούν για να πετύχουν μια «πολυμερή παγκόσμια τάξη», στα πλαίσια της οποίας το Δυτικό μονοπώλιο και κυριαρχία επί του πλανήτη θα είναι εξαιρετικά εξασθενημένα. Σε αυτήν τη σύγκρουση ανάμεσα σε τρεις δυνάμεις παγκόσμιας εμβέλειας (μία ισχυρή στρατιωτικά και οικονομικά, ΗΠΑ, μία ισχυρή κυρίως οικονομικά, Κίνα, και μία ισχυρή στρατιωτικά, Ρωσία) παρεμβάλλονται και άλλες, που προσβλέπουν έναν ρόλο στο νέο σκηνικό που τείνει να δημιουργηθεί. Ορισμένες –όπως η Τουρκία– φιλοδοξούν να καταστούν περιφερειακές δυνάμεις με σημαντική επιρροή, άλλες (Γερμανία, Ινδία, Ιαπωνία) να μπουν στο κλαμπ των πολύ μεγάλων δυνάμεων. Άλλες δυτικές δυνάμεις –όπως η Γαλλία– προσπαθούν να διατηρήσουν ό,τι έχουν από το παρελθόν, και άλλες, πάλι δυτικές (Βρετανία, Καναδάς, Αυστραλία κ.λπ.), να προσδεθούν στο άρμα των ισχυρών συμμαχιών και να ωφεληθούν από αυτές.
Από τη μεριά των λαών θα πρέπει να τεθεί ο στόχος της δημιουργίας ενός άλλου πόλου, της «διεθνούς κοινότητας των λαών», που θα αγωνίζεται για μια διαφορετική πορεία της ανθρωπότητας. Χωρίς αυτόν τον πόλο ο κόσμος είναι πιο φτωχός και μεταβαίνει προς αντιδραστικές κατευθύνσεις
Αυτή η κινητικότητα και αντιπαράθεση επιδρά σε πλήθος από χώρες και σε πολλά επίκεντρα του σύγχρονου κόσμου, σε τέτοιο βαθμό που καμιά γωνιά του πλανήτη δεν μπορεί να αποφύγει τα κύματα των αναταράξεων.
Τα τωρινά ενεργά έως πολύ ενεργά επίκεντρα των αντιπαραθέσεων είναι: α) Η Ουκρανία και η Λευκορωσία που, μαζί με τη Μαύρη Θάλασσα και τη Βαλτική, οριοθετούν την κλιμακωτή κίνηση του ΝΑΤΟ να περισφίξει τη Ρωσία. β) Η νοτιοανατολική Ασία, η κινεζική θάλασσα μέχρι την Αυστραλία, και κινήσεις για περιορισμό της Κίνας. γ) Η Μέση Ανατολή – Βόρεια Αφρική με όλες τις ενεργειακές εστίες και τους αγωγούς.
Γύρω από αυτά τα επίκεντρα κινητοποιούνται στρατιωτικές δυνάμεις, γίνονται πυρετώδεις διαδικασίες και δοκιμασίες αντιπάλων και φίλων, ενεργοποιείται ο υβριδικός και ψυχολογικός πόλεμος, ενώ παρατηρείται και πλήθος φανερών διπλωματικών επαφών και μυστικών συνεννοήσεων ποικίλων διαβαθμίσεων.
Οι ΗΠΑ ενεργοποιούνται πολλαπλά και σε πολλά πεδία (διπλωματία, στρατιωτικές βάσεις, πίεση σε χώρες, σύναψη συμμαχιών, δημιουργία δικτυώσεων όλων των τύπων), και εκπρόσωποί τους αλωνίζουν στα 4 σημεία του ορίζοντα. Η Ρωσία δείχνει αποφασιστικότητα και τονίζει διαρκώς τις «κόκκινες γραμμές» της, η δε Κίνα πιο ήρεμη (φαινομενικά) προσπαθεί να χαλαρώσει τον κλοιό που δημιουργούν οι ΗΠΑ. Η Ινδία –σχεδόν πρώτη πλέον σε πληθυσμό χώρα στον κόσμο– δοκιμάζει τον δρόμο της, συνάπτοντας συμφωνίες τόσο με τις ΗΠΑ όσο και με τη Ρωσία.
Μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα ο αγώνας για την παγκόσμια κυριαρχία διεξάγονταν εντός του δυτικού κόσμου, και σε αντιπαράθεση με μια περιοχή και ένα κίνημα που είχε αποσχισθεί από την παγκόσμια αγορά. Τώρα, η κυριαρχία αμφισβητείται από άλλες δυνάμεις (Κίνα, Ρωσία, Ινδία, Ε.Ε. κ.λπ.) στο έδαφος ενός παγκοσμιοποιημένου αλλά και βαθιά άρρωστου καπιταλιστικού συστήματος.
Σε τροχιά ανεξαρτησίας
Ο ανταγωνισμός για την κυριαρχία, σαν κινούν αίτιο πολλών φαινομένων που μοιάζουν ασύνδετα μεταξύ τους, δεν απαλείφεται με εκκλήσεις για αυτοσυγκράτηση και νηφαλιότητα. Αν κοινή συνισταμένη (προς το παρόν) είναι η ανάδυση κι άλλων «παικτών», όπως και διάφορων φιλόδοξων ενδιάμεσων δυνάμεων, και ο σύγχρονος κόσμος παίρνει τη μορφή του πολυπολικού κόσμου, από τη μεριά των λαών θα πρέπει να τεθεί ο στόχος της δημιουργίας ενός άλλου πόλου, της «διεθνούς κοινότητας των λαών», που θα αγωνίζεται για μια διαφορετική πορεία της ανθρωπότητας. Χωρίς αυτόν τον πόλο ο κόσμος είναι πιο φτωχός και μεταβαίνει προς αντιδραστικές κατευθύνσεις. Οι τωρινοί ανταγωνιστές «παίζουν» μόνο προς όφελός τους. Η στρατηγική αυτονομία από αυτά τα κέντρα είναι ένας όρος για μια ουσιαστική επένδυση στο άμεσο και προσεχές μέλλον.
Οι αναταράξεις που ήδη προαναγγέλλονται θα είναι ισχυρές, και η θέση της χώρας μας βρίσκεται κοντά, πολύ κοντά στα επίκεντρα. Η δυτική ομπρέλα δεν μπορεί να μας καθησυχάζει στους μεγάλους αναδασμούς που θα γίνουν και στην περιοχή μας. Ο Λαβρόφ δηλώνει ότι «πολύς στρατός μαζεύεται στην Αλεξανδρούπολη», ενώ επικεφαλής του ελληνικού στρατού αναφωνεί γεμάτος χαρά ότι «η Αλεξανδρούπολη είναι η Σούδα του Βορρά»… Ο Μητσοτάκης μετέχει στη Σύνοδο για τη Δημοκρατία, δηλώνει όμως και αξιόπιστος πελάτης ισχυρών κέντρων. Οι Τσίπρας και Κοτζιάς δούλεψαν για τη συμφωνία των Πρεσπών και απέλασαν Ρώσους διπλωμάτες από τη χώρα μας. Είμαστε 200 χρόνια μετά την Ελληνική Επανάσταση και 100 μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή. Πρέπει να εξαχθούν συμπεράσματα για μια εθνική και κοινωνική πορεία της Ελλάδας στον σύγχρονο κόσμο.
