Θα πάρει ή όχι διαζύγιο η Βρετανία από τις Βρυξέλλες; Κι αν ναι, με ποιους όρους; Τα ερωτήματα δεν είναι ρητορικά: αυτό που διακυβεύεται πια αφορά στην πραγματικότητα αυτή καθαυτή την υλοποίηση ή όχι της εντολής των Βρετανών ψηφοφόρων στο δημοψήφισμα που έγινε πριν δύο χρόνια. Η πανταχόθεν υπονόμευση της πορείας προς την έξοδο από την Ε.Ε. συνεχίστηκε και τις τελευταίες εβδομάδες, προκαλώντας ένα νέο δραματικό επεισόδιο στην πολιτική κρίση που ταλανίζει τη Βρετανία και διχάζει ακόμη και τις ελίτ. Σε αντίθεση όμως με το προηγούμενο επεισόδιο, στο οποίο πρωταγωνίστησε η Βουλή των Λόρδων και η «φιλοευρωπαϊκή» μειοψηφία των Συντηρητικών*, αυτή τη φορά το γάντι σήκωσαν οι οπαδοί του λεγόμενου «σκληρού Brexit», στρεφόμενοι ενάντια στη συμβιβαστική στάση της πρωθυπουργού Τερέζα Μέι.
Και το σήκωσαν για τα καλά: δύο βασικά στελέχη της βρετανικής κυβέρνησης, ο Μπόρις Τζόνσον (ΥΠΕΞ) και ο Ντέιβιντ Ντέιβις (αρμόδιος για το Brexit), παραιτήθηκαν, ακολουθούμενοι και από τους δύο αντιπροέδρους του Συντηρητικού Κόμματος: τον Μπεν Μπράντλεϊ και την Μαρία Κόλφιλντ. Πιο επιθετικός όλων ήταν βέβαια ο παραιτηθείς ΥΠΕΞ Τζόνσον, που κατήγγειλε ότι «οδεύουμε προς ένα μισο-Brexit» και προειδοποίησε ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο θα καταλήξει αποικία της Ευρωπαϊκής Ένωσης»! Ξαφνικά όλα τα ΜΜΕ ανακάλυψαν την Αμερική: ότι δηλαδή ο Μπόρις Τζόνσον έχει προσωπικές φιλοδοξίες και στην πραγματικότητα δεν νοιάζεται για το Brexit, αλλά για να ανατρέψει την Μέι και να πάρει τη θέση της… Η ίδια η πρωθυπουργός έσπευσε εξάλλου να κατακεραυνώσει τους παραιτηθέντες, κινδυνολογώντας ότι εάν δεν γίνει αποδεκτό το σχέδιό της θα ακολουθήσει ένα «άτακτο Brexit», με καταστρεπτικές επιπτώσεις στην οικονομία και τη ζωή των πολιτών.
Μεταξύ σφύρας και άκμονος
Το σχέδιο συμφωνίας που προτείνει η Μέι (και δεν είναι διόλου σίγουρο ότι θα γίνει αποδεκτό από μια Ε.Ε. που βλέπει το ετερόκλητο στρατόπεδο του Brexit διασπασμένο και αδυνατισμένο) αποτελεί, πράγματι, μια μισο-έξοδο. Σύμφωνα με αυτό, μεταξύ άλλων: 1) Θα δημιουργηθεί μια νέα «ζώνη ελεύθερου εμπορίου» μεταξύ Βρετανίας και Ε.Ε. και θα διατηρηθούν οι κοινοί εμπορικοί κανόνες και ένα κοινό ρυθμιστικό πλαίσιο. 2) Θα υιοθετηθεί μια «απλοποιημένη τελωνειακή διαδικασία» ώστε να αποφευχθούν οι τελωνειακοί φραγμοί και η επανεμφάνιση «κανονικών» συνόρων μεταξύ της ανεξάρτητης Ιρλανδίας και της υπό βρετανικό έλεγχο Βόρειας Ιρλανδίας. 3) Θα διατηρηθούν «ευέλικτες ρυθμίσεις» για τη μετακίνηση σπουδαστών και εργαζομένων που προέρχονται από την Ε.Ε. 4) Θα συνεχιστεί η συμμετοχή της Βρετανίας στις ευρωπαϊκές δομές αστυνόμευσης και ασφάλειας, καθώς και ο «συντονισμός» με την Ε.Ε. για θέματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας.
Οι επικριτές της Μέι μιλούν για μια ασύμφορη συμφωνία, που ουσιαστικά διατηρεί τις αρνητικές επιπτώσεις της συμμετοχής στην Ε.Ε. και δεν αποτρέπει την καταβολή μιας τσουχτερής «αποζημίωσης» για το διαζύγιο. Την ίδια στιγμή, ο τομέας των «υπηρεσιών» και το Σίτι του Λονδίνου έχουν ξεσηκωθεί, μαζί με τους λοιπούς ευρωπαϊστές, λέγοντας ότι ακόμη και αυτή η συμβιβαστική πρόταση της Μέι θα επιφέρει συντριπτικό πλήγμα στο βρετανικό χρηματοπιστωτικό σύστημα… Η προσπάθεια της Τερέζα Μέι να ισορροπήσει και να μην εκδιωχθεί από την πρωθυπουργία αποδεικνύεται δύσκολη, αν και το σχέδιό της συναντά τη σιωπηρή ανοχή ακόμη και των Εργατικών. Οι τελευταίοι, αφουγκραζόμενοι την αντίθεση μεγάλου μέρους των υποστηρικτών τους στην Ε.Ε. (την οποία εκλαμβάνουν ως εκπρόσωπο της νεοφιλελεύθερης παγκοσμιοποίησης), δηλώνουν ότι θα σεβαστούν ένα «μαλακό» Brexit.
Στο μεταξύ συνεχίζεται η επίσημη επίσκεψη του Τραμπ στη Βρετανία, με την Μέι να αντιμετωπίζει ευγενικά τις άτσαλες προχθεσινές δηλώσεις του Τραμπ μετά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ («Αυτό το σχέδιο [της Μέι] δεν είναι ακριβώς αυτό που ψήφισαν οι Βρετανοί»). Παρά τις για πρώτη φορά τόσο εμφανείς διαφοροποιήσεις της Βρετανίας από αποφάσεις των ΗΠΑ σε μια σειρά ζητήματα, η Μέι ελπίζει ότι θα μπορέσει να αποσπάσει από τον Τραμπ μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που θα αντισταθμίσει τις απώλειες από το διαζύγιο με την Ε.Ε. Γι’ αυτό και τον καλοπιάνει: «Δεν υπάρχει ισχυρότερη συμμαχία από την ειδική σχέση της Βρετανίας με τις ΗΠΑ, ούτε θα υπάρξει σπουδαιότερη συμμαχία τα επόμενα χρόνια» ανέφερε σε προχθεσινή ανακοίνωσή της…
* Βλ. άρθρο «Brexit μετ’ εμποδίων» (φύλλο 412, σελ. 20).
