Κάποια φίλη θύμισε πρόσφατα τους τελευταίους δύο στίχους από το περίφημο τραγούδι Hotel California των Eagles: You can checkout anytime you like, but you can never leave, τραγουδούσε ο Ντον Χένλεϊ, δηλαδή «μπορείς να κάνεις τσεκ-άουτ όποτε θέλεις, αλλά δεν μπορείς ποτέ να φύγεις». Ήταν 1977, και οπωσδήποτε οι Eagles δεν είχαν στο μυαλό τους κάποιο διαρκώς αναβαλλόμενο Brexit, μιας και η Βρετανία είχε ενταχθεί πριν λίγα μόλις χρόνια στην ΕΟΚ. Πρωτεργάτης της ένταξης ήταν ο Συντηρητικός πρωθυπουργός Έντουαρντ Χιθ, ενώ ο χαρισματικός Εργατικός ηγέτης Πίτερ Σορ δήλωνε:
«Αυτή η συνθήκη ένταξης θα στερήσει το βρετανικό κοινοβούλιο και τον λαό από τα δημοκρατικά δικαιώματά τους. Μου φαίνεται αδιανόητο ότι το βρετανικό κοινοβούλιο θα συναινέσει σε οποιαδήποτε συνθήκη που, για να αναφέρω ένα μόνο χαρακτηριστικό, θα παραδώσει την εξουσία φορολόγησης του βρετανικού λαού σε μια άλλη ομάδα, σε χώρες, ή σε ανθρώπους εκτός Βρετανίας, οι οποίοι θα είχαν το αιώνιο δικαίωμα να μας φορολογούν και να αποφασίζουν πώς θα διατεθούν τα έσοδα από τους φόρους μας».
Από τότε έχει κυλήσει βέβαια πολύ νερό στο αυλάκι. Εδώ και χρόνια ο Σορ θα θεωρούνταν «εθνολαϊκιστής» από τους επιγόνους του στο Εργατικό Κόμμα, το οποίο πήρε από τους Συντηρητικούς τη σκυτάλη του ευρωπαϊσμού και της παγκοσμιοποίησης. Ήδη το 1998 ο σερ Γουίλιαμ Γουάλας, βαρόνος του Σόλτερ και εξέχον στέλεχος των… βρυξελλόφιλων Φιλελεύθερων Δημοκρατών, τον χαρακτήριζε, υποτιμητικά βέβαια, «αντιγερμανό αριστερό εθνικιστή»…
Πρωταγωνιστές της γραμμής για ακύρωση της απόφασης του δημοψηφίσματος είναι δύο πρώην πρωθυπουργοί: ο Συντηρητικός Μέιτζορ και ο Εργατικός Μπλερ, ενωμένοι στον ιερό στόχο της καταπολέμησης του «ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού» και της «τυραννίας της πλειοψηφίας»
Μέιτζορ και Μπλερ δίνουν γραμμή στους ευρωπαϊστές
Έτσι φτάσαμε στο 2016, όπου στο δημοψήφισμα που έβγαλε Brexit συναντήθηκαν η φτωχοποιημένη και ταπεινωμένη βρετανική εργατική τάξη με τμήματα της παραγωγικής άρχουσας τάξης που ήθελαν να αποτινάξουν τον ασφυκτικό και διαλυτικό για την οικονομία τους ζυγό του Βερολίνου και των Βρυξελλών. Από την άλλη, συσπειρώθηκαν τα κοσμοπολίτικα μεσαία και ανώτερα αστικά στρώματα των μεγάλων πόλεων με τη χρηματοπιστωτική ολιγαρχία του Σίτι και την προοδευτική(…) διανόηση, που δεν άντεχε τον «λαϊκισμό» των πληβείων. Το αποτέλεσμα ήταν ένα βαθύ χάσμα στη βρετανική κοινωνία, ένας εξίσου βαθύς διχασμός στο εσωτερικό τόσο των Συντηρητικών όσο και των Εργατικών, και μια μεγάλη πολιτική κρίση.
Μετά την ήττα της στο δημοψήφισμα η παράταξη που επεδίωκε την παραμονή της Βρετανίας στην Ε.Ε. δεν κάθισε με σταυρωμένα χέρια. Έχοντας ισχυρούς εκπροσώπους τόσο στο Εργατικό όσο και στο Συντηρητικό Κόμμα και ελέγχοντας τη συντριπτική πλειοψηφία των ΜΜΕ, προσπάθησε να ροκανίσει το χρόνο, να δώσει στην ευρωκρατία την ευκαιρία να ανασυνταχθεί μετά την αρχική ψυχρολουσία του δημοψηφίσματος, και να κουράσει τους πολίτες με αέναες και αδιέξοδες διαπραγματεύσεις. Σταδιακά, όλο και πιο θαρρετά, πρόβαλε το «αίτημα» για νέο δημοψήφισμα, ποντάροντας στον εκφοβισμό της κοινής γνώμης με μια βιβλικών διαστάσεων καταστροφή που θα επερχόταν σε περίπτωση υλοποίησης του δημοψηφίσματος. Πρωταγωνιστές αυτής της γραμμής είναι δύο πρώην πρωθυπουργοί: ο Συντηρητικός Μέιτζορ και ο Εργατικός Μπλερ, ενωμένοι στον ιερό στόχο της καταπολέμησης του «ευρωσκεπτικιστικού λαϊκισμού» και της «τυραννίας της πλειοψηφίας».
Light ή καθόλου: οι δύο επιλογές των εχθρών του Brexit
Οι πιο «μετριοπαθείς» οπαδοί της παραμονής στην Ε.Ε. –στους οποίους ανήκει και η ίδια η Τερέζα Μέι– προωθούσαν ένα light Brexit, με στόχο η Βρετανία να παραμείνει ουσιαστικά στην τελωνειακή ένωση και την ενιαία αγορά. Στα απώτερα σχέδια των «μετριοπαθών» είναι μια επ’ αόριστον παράταση της εξόδου (βλ. παρακάτω τη σχετική βολική απόφαση του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου) και η επ’ άπειρον διεξαγωγή «διαπραγματεύσεων», μέχρι τελικής πτώσεως του… Brexit. Και οι δύο πάντως πτέρυγες δούλεψαν και δουλεύουν για την υπονόμευση και τελικά την ακύρωση της δημοκρατικά ειλημμένης απόφασης. Τις ενώνει η περιφρόνηση των «αδαών μαζών» και η προσπάθεια χειρισμού τους, παρόλο που οι οπαδοί του light Brexit προσπαθούν να κρατήσουν τα προσχήματα, και άρα είναι λιγότερο ξεφωνημένοι…
Το στρατόπεδο του Brexit, αντίθετα, διαθέτει φτωχή πολιτική εκπροσώπηση: τους «σκληρούς» του Συντηρητικού Κόμματος, που μειοψηφούν στην κοινοβουλευτική ομάδα του, και μετρημένους στα δάχτυλα Εργατικούς βουλευτές – σχεδόν όλους εκλεγμένους στη βρετανική περιφέρεια, εκεί όπου οι λαϊκές μάζες, εδώ και χρόνια χωρίς μόνιμη δουλειά και αξιοπρεπές εισόδημα, έδωσαν μεγάλα ποσοστά υπέρ της αποχώρησης. Η τελική κατάληξη της διελκυστίνδας ήταν η λεγόμενη «συμφωνία του Τσέκερς» μεταξύ της Μέι και της Ε.Ε., η οποία ξεδόντιαζε το Brexit.
Η 585 σελίδων συμφωνία του Τσέκερς (συνοδευόμενη από μία μη δεσμευτική 26σέλιδη «πολιτική διακήρυξη για το πλαίσιο των μελλοντικών σχέσεων Ε.Ε.-Ηνωμένου Βασιλείου») υπογράφτηκε στις 25 Νοεμβρίου. Δύο εβδομάδες αργότερα το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο έβαλε κι αυτό το λιθαράκι του στην επιχείρηση σταδιακής ακύρωσης του Brexit αποφασίζοντας ότι «το Ηνωμένο Βασίλειο μπορεί να ακυρώσει μονομερώς τη διαδικασία του άρθρου 50», βάσει του οποίου ορίζεται ότι –με συμφωνία ή χωρίς– η Βρετανία αποχωρεί στις 29 Μαρτίου 2019…
Τίτλοι τέλους για τη συμβιβαστική συμφωνία της Μέι
Την ίδια ημέρα η Μέι ανέβαλε τη διαδικασία έγκρισης της συμφωνίας από τη βρετανική βουλή, που είχε προγραμματιστεί για τις 11 Δεκεμβρίου, φοβούμενη ότι η ευκαιριακή σύμπραξη ευρωσκεπτικιστών και ευρωπαϊστών (που και οι δύο, με διαφορετικό σκεπτικό, απέρριπταν τη συμφωνία) θα καταλήξει σε δική της πανωλεθρία. Ως δικαιολογία πρόβαλε ότι θα επιχειρήσει νέο γύρο διαπραγματεύσεων με τις Βρυξέλλες για την επίτευξη θετικών διευκρινίσεων, όπως κι έκανε – συναντώντας όμως ένα τείχος άρνησης από τους ηγέτες των κρατών μελών της Ε.Ε., περιλαμβανομένων των «ακροδεξιών».
Η Μέι σημείωσε και μια πύρρειο νίκη όταν οι ευρωσκεπτικιστές Συντηρητικοί επιχείρησαν να την εκδιώξουν από την ηγεσία του κόμματος, αποσπώντας την υποστήριξη 200 βουλευτών – όμως 117 ψήφισαν εναντίον της. Ακολούθησαν… χριστουγεννιάτικες διακοπές: επί τρεις εβδομάδες βουλευτές και λόρδοι πήγαν στα σπίτια τους, αφήνοντας τη Βρετανία στο έλεος των «αναλυτών» της επερχόμενης καταστροφής. Η επιστροφή ήταν δραματική: στις 15 Ιανουαρίου η βρετανική βουλή απέρριψε με συντριπτική πλειοψηφία (432 κατά και 202 υπέρ) τη συμβιβαστική συμφωνία της Μέι με την Ε.Ε., επιβεβαιώνοντας τους φόβους της Βρετανής πρωθυπουργού για σύμπραξη ευρωσκεπτικιστών και ευρωπαϊστών, κι ανοίγοντας το δρόμο για ένα «σκληρό» Brexit.
Και τώρα τι;
Πρακτικά, και αν γίνουν σεβαστοί οι κανόνες του παιχνιδιού, η πανηγυρική απόρριψη της συμβιβαστικής συμφωνίας Μέι-Ε.Ε. από τη βρετανική βουλή σημαίνει ότι η Βρετανία αποχωρεί στις 29 Μαρτίου, χωρίς συμφωνία. Η μοναδική νόμιμη δυνατότητα που υπήρχε για την αποτροπή του Brexit μετά την απόφαση της 15ης Ιανουαρίου, ήδη επιχειρήθηκε. Και απέτυχε: το Εργατικό Κόμμα υπέβαλε πρόταση μομφής κατά της Μέι, με στόχο «την ανάδειξη μιας κυβέρνησης Εργατικών που θα διαπραγματευθεί καλύτερη συμφωνία»*. Αυτή η πρόταση μομφής απορρίφθηκε σαφώς από τη βουλή, με 325 κατά και 306 υπέρ.
Άρα, «λογικά» και βάσει των νόμων και των κανόνων, το Brexit είναι μονόδρομος. Στην πραγματικότητα, όμως, οτιδήποτε μπορεί να συμβεί. Ήδη οι Βρυξέλλες δηλώνουν έτοιμες για «νέες πιθανότητες που ανοίγονται». Το μοναδικό εμπόδιο στην ευρωκρατία και σε ένα βρετανικό κοινοβούλιο που βρίσκεται σε σαφή αναντιστοιχία με το εκλογικό σώμα, αφού η πλειοψηφία του επιθυμεί την ακύρωση της απόφασης του δημοψηφίσματος, είναι τα 17,4 εκατομμύρια πολιτών που ψήφισαν Brexit. Συν μερικά εκατομμύρια από αυτούς που ψήφισαν παραμονή στην Ε.Ε., αλλά δεν έχουν προσχωρήσει στα μεταδημοκρατικά δόγματα της σύγχρονης παγκοσμιοποιητικής ολιγαρχίας, η οποία δεν ανέχεται την «τυραννία της πλειοψηφίας»…
