«Και στα δυο φύλα παίζεται το ίδιο δράμα της σάρκας και του πνεύματος. Και τα δύο τα ροκανίζει ο χρόνος, τα παραμονεύει ο θάνατος, έχουν ουσιαστική ανάγκη το ένα από το άλλο. Αν ξέρουν να τη γευτούν δεν θα ένιωθαν τον πειρασμό να διεκδικήσουν ύπουλα προνόμια. Και θα μπορούσε να γεννηθεί ανάµεσά τους ή αδερφοσύνη.
Θα μου πείτε πως αυτές οι σκέψεις είναι ουτοπιστικές αφού για να μεταφορτωθεί η γυναίκα πρέπει η κοινωνία να αποκαταστήσει την ισότητα της µε τον άντρα. Οι συντηρητικοί δεν αφήνουν ευκαιρία χωρίς να καταγγέλλουν αυτόν τον φαύλο κύκλο. Αλλά η ιστορία δεν ακολουθεί κυκλική πορεία. Δεν υπάρχει αμφιβολία πώς αν κρατήσεις µια κοινωνική οµάδα στην κατωτερότητα, θα μείνει κατώτερη. Μα η ελευθερία μπορεί να συντρίβει αυτόν τον κύκλο. Αν αποκτήσουν οι νέγροι εκλογικό δικαίωμα θα γίνουν άξιοι της ψήφου. Ας δώσουν στην γυναίκα υπευθυνότητες και κείνη ξέρει να τις αναλάβει. Το γεγονός είναι ότι δεν μπορεί να περιμένει από τούς καταπιεστές µια χαριστική παραχώρηση. Αλλά πότε με την εξέγερση των καταπιεζομένων πότε με την εξέλιξη της κάστας των προνομιούχων, δημιουργούνται όλο και νέες καταστάσεις. Έτσι, οι άντρες για το προσωπικό τους συμφέρον αποφασίζουν να χειραφετήσουν μερικά τις γυναίκες. Το µόνο πού απομένει στις γυναίκες είναι να παρακολουθήσουν την ανοδική αυτή πορεία. Οι επιτυχίες πού έχουν εξασφαλίσει ως τώρα τις ενθαρρύνουν. Είναι σχεδόν βέβαιο πώς θα φτάσουν αργά ή γρήγορα στην τέλεια οικονομική ισότητα, πού θα επιφέρει την εσωτερική μεταμόρφωση.
Μερικοί θα αντιτάξουν πως αυτός ο κόσμος αν είναι δυνατός, είναι οπωσδήποτε ανεπιθύμητος. Όταν η γυναίκα γίνει “το ίδιο” µε το αρσενικό θα χαθεί “το άλας της ζωής”. Αυτό το επιχείρημα δεν είναι καινούργιο. Όσοι έχουν συμφέρον να συνεχισθεί η σημερινή κατάσταση χύνουν πάντοτε δάκρυα για το όμορφο παρελθόν πού πάει να εξαφανισθεί χωρίς να διαγράφεται ένα αισιόδοξο μέλλον. Είναι αλήθεια πώς η κατάργηση του δουλεμπορίου εξαφάνισε τις μεγάλες φυτείες πού στολίζονταν µέ τις υπέροχες αζαλέες και καμέλιες, κατέστρεψε τον αβρό πολιτισμό των Νοτίων. Οι παλιές δαντέλλες πετάχτηκαν στην αποθήκη και έσμιξαν µέ τις καθάριες φωνές των ευνούχων και υπάρχει ένα “γυναικείο θέλγητρο” πού κινδυνεύει να καταλήξει στις αραχνιές. Ομολογώ πώς πρέπει να είναι κανείς βάρβαρος για να μην εκτιμά όπως ταιριάζει τα σπάνια λουλούδια, τις δαντέλλες, την κρυστάλλινη φωνή του ευνούχου και το γυναικείο θέλγητρο. Όταν η “γοητευτική γυναίκα” προβάλλει στο μεγαλείο της, αποτελεί ένα αντικείμενο πιο εντυπωσιακό από τις “ανόητες ζωγραφιές, τα σκηνικά, τις αυλαίες των σαλτιμπάγκων, τις ταµπέλες, τις χαλκομανίες”, που ξετρέλαιναν τον Ρεµπώ. Στολισμένη µε τα πιο μοντέρνα λιλιά και τιρτίρια, σμιλεμένη με την τελευταία λέξη της τεχνικής φτάνει από τα βάθη των αιώνων από τις Θήβες και τον Μίνωα. Είναι ακόμα το τότεµ της αφρικανικής ζούγκλας. Κάτω από τα ζωγραφιστά μαλλιά της ο ψίθυρος των φυλλωμάτων γίνεται σκέψη και λόγια ξεφεύγουν από τα στήθη της. Οι άντρες απλώνουν άπληστα χέρια σ’ αυτό το θαύµα. Μα μόλις το αγγίξουν το όραµα σβήνει. Η σύζυγος, όµως, και η ερωμένη μιλούν όπως όλος ο κόσµος, µε το στόµα τους. Τα λόγια τους αξίζουν αυτό πού αξίζουν. Τα στήθη τους το ίδιο. Αξίζει ένα τόσο φευγαλέο και σπάνιο όνειρο για να συνεχίζεται µια κατάσταση τόσο θλιβερή και για τα δύο φύλα; Μπορείς να εκτινάσσεις την ομορφιά των λουλουδιών, το θέλγητρο των γυναικών και να εκτιμήσεις ανάλογα με την αξία τους. Μα όταν αυτοί οι θησαυροί πληρώνονται με αίμα και δυστυχία πρέπει να ξέρεις να τους θυσιάσεις. Είναι γεγονός ότι αυτή η θυσία φαίνεται πολύ βαριά στα µάτια των αντρών. Λίγοι εύχονται με την καρδιά τους να ολοκληρώσει η γυναίκα την προσωπικότητα της. Εκείνοι που την περιφρονούν δεν βλέπουν τι θα κερδίσουν από την αλλαγή, εκείνοι που την αγαπούν σκέφτονται αυτά πού θα χάσουν. Και είναι αλήθεια πώς η σημερινή εξέλιξη δεν αποτελεί μονάχα το γυναικείο θέλγητρο. Θα εγκαταλείψει και την προνομιακή θέση που κρατούσε ως τώρα στον αντρικό κόσµο. Για τον άντρα που κινείται ανάµεσα στη σιωπή της φύσης και την απαιτητική παρουσία άλλων ελευθεριών, μια ύπαρξη που είναι ταυτόχρονα όµοια του και στοιχείο παθητικό φαίνεται σαν μεγάλος θησαυρός.»
