Του Αχιλλέα Σταύρου
Αλλαγή, της αλλαγής, θα αλλάξουμε, έρχεται η αλλαγή! Την ανατροπή την έχουμε ψιλοξεχάσει, αλλά προσώρας ας το αφήσουμε αυτό. Κι η αλλαγή καλή είναι, αλλά να είναι όντως αλλαγή! Εκτός των θεσμικών και πολιτειακών μεταρρυθμίσεων που είναι αναγκαίο να γίνουν ώστε να βοηθηθεί και να προκύψει μία νέα, πιο ανθρώπινη και με μεγαλύτερο, ουσιαστικό σεβασμό προς τον πολίτη, κοινωνική οργάνωση της καθημερινής ζωής στη χώρα Ελλάδα, πρέπει να εξετάσουμε και τις αλλαγές στη νοοτροπία του κοινωνικού σώματος, σε εμάς τους πολίτες, σε όλους μας. Από εκεί θα προκύψουν και οι θεσμικές αλλαγές.
Χαρακτηριστικό της περιόδου της μεταπολίτευσης, μάλιστα γερά εδραιωμένο και πλατιά διαδεδομένο, ήταν το φαινόμενο του συντεχνιασμού. Μετά την περίοδο του Πολυτεχνείου και τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης, η απαίτηση για ευρύτερη, πιο καθολική, κοινωνική αλλαγή, καταλάγιασε και αναπτύχθηκε σταθερά και εν τέλει έντονα και συνολικά, η νοοτροπία της απαίτησης και κατοχύρωσης συντεχνιακών αιτημάτων και προνομίων για ξεχωριστές κοινωνικές και επαγγελματικές κατηγορίες. Εδώ προσοχή, τα περισσότερα αιτήματα ήταν σωστά και δίκαια. Μόνο στην αλλοτριωτική μεγέθυνση του φαινομένου εμφανίστηκαν παράλογα προνόμια για την μια ή την άλλη ομάδα. Το κρίσιμο όμως σημείο ήταν τελικά ότι με όχημα κάτι γενικά δίκαιο –δικαιώματα για διάφορες κοινωνικές ομάδες– προωθήθηκε η κοινωνική διάσπαση και ο διαμελισμός μιας συνολικής οπτικής των κοινωνικών εξελίξεων. Σιγά-σιγά, η κάθε κατηγορία-ομάδα κοιτούσε τα δικά της συμφέροντα, ξεχνώντας το κοινό συμφέρον. Η μεγάλη αλήθεια ότι το προσωπικό συμφέρον για να είναι ουσιαστικό και πραγματικό πρέπει να ταυτίζεται με το συλλογικό, ξεχάστηκε και δυστυχώς είναι ακόμα μισοθαμμένη. Ξεκίνησε ένας αγώνας για τα καλύτερα προνόμια: Ποιος έχει το καλύτερο ασφαλιστικό ταμείο, τις περισσότερες άδειες, τα μεγαλύτερα επιδόματα, την ευνοϊκότερη μετάθεση. Η γλυκιά αλλοτρίωση της καλοπέρασης για την οποία έχουμε ξαναμιλήσει.
Ταυτόχρονα στήθηκε μία κρατική δομή που προθυμοποιήθηκε να εξυπηρετήσει και να οξύνει αυτή την τάση. Το ΠΑΣΟΚ και εν γένει το πελατειακό δικομματικό σύστημα, με μαεστρία μοίραζε προνόμια και διευκολύνσεις εξασφαλίζοντας κοινωνική ειρήνη και κατά βάθος αποχαύνωση. Φυσικά αυτό δεν ίσχυσε για όλους, ίσχυσε όμως για την πλειοψηφία κι έτσι στήθηκε το σκηνικό που κατέληξε στην «κρίση» των ημερών μας, όταν οι προστατευτικές φούσκες έσπασαν με κρότο.
Το ενδιαφέρον είναι ότι ταυτόχρονα καλλιεργούνταν και η λογική «να ψοφήσει η κατσίκα του γείτονα». Η κάθε ομάδα κοιτούσε όχι μόνο να έχει προνόμια αλλά να έχει περισσότερα και καλύτερα από τον διπλανό. Έτσι, φτάνουμε στο σήμερα όπου καθώς δεν μπορεί να επιβιώσει άλλο με αυτόν τον τρόπο, το σύστημα δείχνει το άγριο πρόσωπό του και ξηλώνει βίαια όλες τις κατακτήσεις της προηγούμενης περιόδου. Και ο κοινωνικός αυτοματισμός συνεχίζει να λειτουργεί, αυτή τη φορά από την ανάποδη. Καλά να πάθει ο ταξιτζής, φαρμακοποιός, δημόσιος υπάλληλος, γιατρός, ηλεκτρολόγος, δημοσιογράφος, που «τόσα χρόνια τα έτρωγε και είχε καλό ταμείο και τόσες μέρες άδειας»! Οι περισσότεροι που εκφωνούν την παραπάνω έκφραση του κοινωνικού αυτοματισμού, δε βλέπουν (;) ότι ήταν κι αυτοί μέσα σε κάποια κατηγορία που είχε τα δικά της προνόμια.
Είμαστε σε μία φάση που μόνο μια συνολική λύση για το κοινωνικό πρόβλημα θα επιτρέψει την ατομική ή συντεχνιακή ευημερία. Η λογική «ο σώζων εαυτόν σωθήτω» απλά θα επιτρέψει να επαναληφθεί η αιώνια πρακτική των κυρίαρχων: «διαίρει και βασίλευε». Και για άλλη μια φορά, ευνοημένοι θα είναι οι λίγοι. Στοιχεία κοινωνικής αλληλεγγύης υπάρχουν πλέον πιο έντονα, από τους ανθρώπους που δεν θέλουν να ζήσουν τα ίδια. Ας γίνουν αυτά κυρίαρχα!
