Πολύ αργά βήματα στη Σύνοδο του Ντέρμπαν. Του Γιώργου Τσίπρα
Η Σύνοδος των BRICS στο Ντέρμπαν της Νότιας Αφρικής πραγματοποιήθηκε στο φόντο της νέας γαλλικής επέμβασης στο Μάλι πριν από δύο μήνες και της κατάληψης της πρωτεύουσας της Κεντροαφρικανικής Δημοκρατίας από τους αντάρτες Σελέκα, πριν από λίγες μέρες. Στην τελευταία σκοτώθηκαν και Νοτιοαφρικανοί στρατιώτες που στήριζαν τον εκδιωχθέντα πρόεδρο Μποζιζέ. Συνεπώς θα μπορούσε κανείς να υποστηρίξει πως η άνοδος των BRICS (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία, Κίνα, Ν. Αφρική) στο παγκόσμιο πεδίο δεν γίνεται χωρίς τριγμούς, που φτάνουν ήδη μέχρι και τις ένοπλες συγκρούσεις, δι’ αντιπροσώπων.
Σήμερα οι πέντε μεγαλύτεροι άμεσοι ξένοι επενδυτές στην Αφρική είναι κατά σειρά Γαλλία, ΗΠΑ, Μαλαισία, Κίνα και Ινδία (η Μαλαισία μοιάζει σαν απάντηση σε παζλ του τύπου «βρείτε τον παράταιρο», αλλά είναι γεγονός). Ανάμεσα στο 1992 και το 2011 μόνο το κινεζικό εμπόριο με την Υποσαχάρια Αφρική, κατεξοχήν νέα πηγή και προορισμό του εμπορίου Νότου-Νότου, εκτοξεύτηκε από το 1 δισ. στα 140 δισ. δολάρια. Σε διάκριση από τις προστατευτικές πολιτικές και το «Washington Consensus», που χαρακτηρίζει τις εμπορικές και πιστωτικές πολιτικές της Δύσης στην Αφρική, το εμπόριο και τα δάνεια από τις BRICS δεν έχουν προαπαιτούμενα και τόσο κλειστά σύνορα ούτε επενδύουν κυρίως στην αρπαγή ακατέργαστης πρώτης ύλης.
Ιδιαίτερα η Κίνα αναμειγνύεται σε ένα τεράστιων διαστάσεων δίκτυο μεταφορών, επικοινωνιών και γενικά υποδομών, περιλαμβανομένων και προγραμμάτων τεχνικής εκπαίδευσης και υγειονομικής περίθαλψης, ενώ κινεζικές εταιρίες συγκροτούν κοινές επιχειρήσεις με αφρικανικές στις επικοινωνίες, στη φαρμακοβιομηχανία, την ηλεκτρονική και στην κατασκευή.
Πεδίο επενδύσεων
Σύμφωνα με τη Lynette Chen από τη NEPAD* στην Αφρική σήμερα υπάρχει ένα έλλειμμα χρηματοδότησης υποδομών που φτάνει τα 480 δισ. δολάρια. Αυτός είναι ο ένας προορισμός της νέας αναπτυξιακής τράπεζας των BRICS που απασχόλησε τη Σύνοδο στο Ντέρμπαν. Εκτός από τις υποδομές υπάρχουν, επίσης στα χαρτιά, πρότζεκτ πράσινης τεχνολογίας, βιοκαυσίμων, φραγμάτων, ακόμη και πυρηνικών εργοστασίων. Ωστόσο, το αντίστοιχο πεδίο επένδυσης σε υποδομές στις ίδιες τις BRICS είναι πολύ μεγαλύτερο από την Αφρική. Σύμφωνα με εκτιμήσεις, τα επόμενα 10-20 χρόνια θα χρειαστούν 15 τρισ. δολάρια τέτοιες επενδύσεις, κυρίως στην Ινδία και τη Νότια Αφρική. Ο Νοτιοαφρικανός υπουργός Οικονομικών δήλωσε πως μια κοινή αναπτυξιακή τράπεζα θα ήταν ένας τρόπος να δοθεί διέξοδος στα λιμνάζοντα κεφάλαια των BRICS, όταν μόνο τα συναλλαγματικά τους διαθέσιμα ανέρχονται σε 4,4 τρισ. δολάρια.
Αλλά πέρα από όλα αυτά, η δημιουργία ενός πιστωτικού ταμείου-τράπεζας ανάμεσα στις BRICS, έστω και με αρχικό κεφάλαιο 50 δισ. δολαρίων (που δεν φτάνει ούτε για… στραγάλια) θα ήταν ο πρώτος χειροπιαστός θεσμός και οντότητα μιας περιφερειακής συνεργασίας που κάνει πολλή φασαρία χωρίς ακόμη να έχει πάρει σάρκα και οστά. Θα μπορούσαν ακολουθήσουν μια Moody’s ή Standard & Poor’s του Νότου, χωρίς τις σκοπιμότητες των πρωτότυπων οίκων αξιολόγησης, ή μια «Τράπεζα Διεθνών Διακανονισμών» για την προστασία των BRICS από τις απότομες διακυμάνσεις του δολαρίου. Ιδέες για 5 χώρες που μόνον το μεταξύ τους εμπόριο προβλέπεται να φτάσει το 2015 τα 500 δισ. δολάρια, περίπου 4% του παγκόσμιου εμπορίου, υπάρχουν πολλές. Ένα μόλις μήνα νωρίτερα, οι σύνοδοι του G7 και του G20 που αντίστοιχα χάιδεψαν την Ιαπωνία για την πολιτική υποτίμησης του γιεν αλλά τράβηξαν το αφτί στους εκτός G7 για τα ίδιο ζήτημα, επιβεβαίωναν ότι οι BRICS αντιμετωπίζονται από το κλαμπ που κρατά τα κλειδιά του ΔΝΤ, της Παγκόσμιας Τράπεζας ή της Ε.Ε., ως «δεύτεροι».
Τα απτά βήματα νομισματικής συνεργασίας, κυρίως Κίνας και Βραζιλίας και άλλων μορφών συνεργασίας ανά δύο στην ομάδα των BRICS δείχνουν περιθώρια μελλοντικής ανατροπής του συσχετισμού με το κλαμπ. Ενδεικτικά, η χρήση γενόσημων για το AIDS της Ινδίας στη Νότια Αφρική (το Ντέρμπαν έχει τους περισσότερους φορείς στον κόσμο) οδήγησε μέσα σε 8 χρόνια την αύξηση του προσδόκιμου ζωής από τα 52 στα 60 έτη.
Η επίκληση των υπαρκτών αντιθέσεων ανάμεσα στις BRICS για να προεξοφληθεί η αδυναμία πιο ουσιαστικής συνεργασίας τους, μοιάζει περισσότερο με επιδίωξη της Ουάσιγκτον παρά με ρεαλιστική εκτίμηση. Το αν, τελικά, η συνεργασία θα υπερισχύσει των επιδιώξεων της Ουάσιγκτον και της υπόλοιπης Δύσης, είναι μια άλλη συζήτηση.
Κατά τα άλλα, στα ψιλά πέρασε η αντισύνοδος «BRICS από τα κάτω», που δεν επικοινώνησε καθόλου με τα υψηλά επιχειρηματικά και υπουργικά στελέχη της κύριας Συνόδου…
* Ίδρυμα για τη Νέα Συνεργασία της Επιχειρηματικής Ανάπτυξης στην Αφρική
