Η επόμενη μέρα στην Τουρκία
του Σπύρου Παναγιώτου
Η αποτυχία του πραξικοπήματος των στρατηγών στις 15-16/7 στην Τουρκία δεν απέτρεψε την επιβολή ενός άλλου πραξικοπήματος, αυτήν τη φορά από τον ίδιο τον πρόεδρο της χώρας, Τ. Ερντογάν. Ήδη με την επιβολή του Ειδικού Καθεστώτος Έκτακτης Ανάγκης που αποφάσισε το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο προβλέπεται απόλυτος έλεγχος στα Μέσα Ενημέρωσης, την έκδοση βιβλίων ακόμα και στις θεατρικές παραστάσεις και τις κινηματογραφικές ταινίες. Ήδη έχει απαγορευτεί η λειτουργία 45 εφημερίδων, 24 ραδιοφωνικών και τηλεοπτικών σταθμών και έχουν τεθεί εκτός λειτουργίας 20 ειδησεογραφικές ιστοσελίδες. Οι συγκεντρώσεις και η κυκλοφορία στους δρόμους θα απαγορεύεται, όταν κρίνεται «αναγκαίο». Το πιο σημαντικό είναι ότι το Συνταγματικό Δικαστήριο δεν θα μπορεί να ελέγχει ή να παρεμβαίνει σε νόμους και διατάγματα της κυβέρνησης, νομιμοποιώντας έτσι ένα καθεστώς υπερεξουσιών στον πρόεδρο Ερντογάν, γεγονός που αποτελούσε άλλωστε δημόσια δηλωμένη πρόθεσή του. Η δυνατότητα χρονικής επέκτασης της ισχύος του Καθεστώτος Έκτακτης Ανάγκης δίνει στην πραγματικότητα εξουσίες σουλτάνου στον Ερντογάν.
Παράλληλα, ένα κύμα τρομοκρατίας και φόβου απλώνεται στη χώρα. Σύμφωνα με μαρτυρίες στελεχών του HDP, η κινητοποίηση των φιλικών προς τον Ερντογάν λαϊκών στρωμάτων στράφηκε, μετά την αποτυχία του πραξικοπήματος και τη φυλάκιση των ηγετών του, εναντίον αριστερών οργανώσεων και των περιφερειακών γραφείων του κόμματος με διαδηλώσεις και επιθέσεις σε λαϊκές γειτονίες της Κωνσταντινούπολης. Στράφηκε ακόμα εναντίον Κούρδων και Σύρων, ακόμα και εναντίον νεαρών που βρίσκονταν σε κέντρα διασκέδασης. Στις καθημερινές διαδηλώσεις εναντίον του πραξικοπήματος αποκλείονται από τους διοργανωτές όσοι έχουν διαφορετικό πολιτικό προσανατολισμό.
Δίπλα σε αυτά, ένα πρωτοφανές κύμα διωγμών και απολύσεων έχει ξεδιπλωθεί σε ολόκληρη τη χώρα, μια βδομάδα μετά. Πάνω από 70.000 πολίτες έχουν απολυθεί από τις δουλειές τους ή έχουν φυλακισθεί. Μέχρι τώρα κρατούνται περίπου 18.000 άτομα, ανάμεσά τους 118 στρατηγοί, 210 αξιωματικοί της αστυνομίας και 700 στελέχη επιχειρήσεων και τραπεζών. Την Πέμπτη, το Ανώτατο Στρατιωτικό Συμβούλιο της Τουρκίας αποστράτευσε 48 στρατηγούς ανεβάζοντας, αθροιστικά, στους 166 τους ανώτατους στρατιωτικούς που αποστρατεύονται, σε ποσοστό 46% επί του συνόλου των στρατηγών της χώρας.
Κλιμακώνεται η ένταση με ΗΠΑ και Ε.Ε.
Οι κινήσεις αυτές του Ερντογάν έχουν προκαλέσει την υποκριτική οργή της δυτικής συμμαχίας. Ο Ερντογάν κατηγορείται για απολυταρχισμό και αντιδημοκρατική εκτροπή. Απειλείται με έξοδο από το ΝΑΤΟ, αν συνεχίσει την πολιτική διωγμών και τις κατηγορίες για ευθύνη και συμμετοχή των ΗΠΑ στη διοργάνωση του πραξικοπήματος. Από την πλευρά τους οι ιθύνοντες της Ε.Ε. τον καλούν να μην προχωρήσει στην εφαρμογή της θανατικής ποινής, γιατί κάτι τέτοιο θα σήμαινε την παύση των ενταξιακών διαδικασιών στην Ε.Ε. Επιθετικές δηλώσεις, από όλες τις πλευρές, τροφοδοτούν την καθημερινή ειδησεογραφία και είναι λίγο-πολύ γνωστές. Όλοι στη Δύση, κυβερνήσεις και ΜΜΕ, ανακάλυψαν αιφνιδίως τον «σουλτάνο» Ερντογάν. Όσο κι αν οι κατηγορίες είναι αληθινές, δεν παύουν να είναι υποκριτικές. Ο Ερντογάν εφαρμόζει από το 2011 πολλά από αυτά που σήμερα επιταχύνονται με αφορμή το αποτυχημένο πραξικόπημα. Διακηρυγμένος στόχος του είναι η αλλαγή του Συντάγματος και η συγκέντρωση υπερεξουσιών στο πρόσωπο του προέδρου της Τουρκίας. Μέχρι τώρα δεν είχε ειπωθεί τίποτα από τη δυτική συμμαχία γι’ αυτόν το σχεδιασμό. Την ίδια σιωπή κράτησαν στην αποδεδειγμένη σχέση του τουρκικού καθεστώτος με τον ISIS, στον αμείλικτο πόλεμο που έχει κηρύξει στον κουρδικό λαό στο εσωτερικό της χώρας του και στη Συρία, στη φίμωση του Τύπου, στην ακύρωση των εκλογών του 2015 με σκοπό να αποκλείσει το HDP από τη Βουλή, την άρση της ασυλίας πολλών βουλευτών κ.λπ. Έτσι γίνονται «πειστικές» οι κραυγές Ερντογάν για μεροληψία της Δύσης στο βαθμό που η Γαλλία έχει ήδη επιβάλλει στρατιωτικό νόμο στη χώρα, με αφορμή τις δολοφονικές επιθέσεις, ενώ στις ΗΠΑ ισχύει η θανατική ποινή.
Πίσω από τις υποκριτικές φωνές κρύβεται ένα γεωπολιτικό παιχνίδι αμοιβαίων εκβιασμών που τείνει να τινάξει στον αέρα, ίσως όχι ως απόλυτα σχεδιασμένη πρόθεση, όσα θεωρούνται ως σήμερα δεδομένα στην περιοχή. Ο Ερντογάν, έχοντας δει να κινδυνεύει ουσιαστικά από τους αντιπάλους του, χωρίς να στηρίζεται από τους δυτικούς συμμάχους του, επιχειρεί να εμβαθύνει τις σχέσεις του με τη Ρωσία. Τα όσα τον οδήγησαν στην εξομάλυνση των σχέσεων με Ρωσία και Ισραήλ (δες φύλλο 321) παίρνουν νέες διαστάσεις υπό το πρίσμα των τελευταίων εξελίξεων. Η Τουρκία εκβιάζει με οικονομικές συμφωνίες με τους Ρώσους που αντίκεινται, ουσιαστικά, στα αμερικανικά σχέδια, όσον αφορά τις ενεργειακές ροές φυσικού αερίου. Αφήνει υπονοούμενα για στρατιωτική συνεργασία με τους Ρώσους που αποτελούν «αιτία πολέμου» με τους ΝΑΤΟϊκούς σχεδιασμούς σε Μ. Ανατολή και νοτιοανατολική Μεσόγειο. Απειλεί με απελευθέρωση νέων κυμάτων προσφύγων και ακύρωση της σχετικής συμφωνίας με την Ε.Ε, πηγή πολιτικής αποσταθεροποίησης της Ευρώπης. Τα «χαρτιά» που κρατά στα χέρια του ο Τούρκος πρόεδρος είναι ισχυρά, αλλά είναι αμφίβολο αν τα αξιοποιήσει. Το γνωρίζει ο ίδιος, το γνωρίζουν οι ΗΠΑ και η Ε.Ε. το γνωρίζει, όμως, και ο πρόεδρος Πούτιν.
Από την πλευρά τους οι ΗΠΑ θεωρούν τον Ερντογάν απρόβλεπτο, μη συνεργάσιμο και άρα ενοχλητικό εταίρο. Γνωρίζουν, ταυτόχρονα, ότι μια διάρρηξη των σχέσεων με την Τουρκία είναι δυνατόν να δημιουργήσει μια σημαντική «τρύπα» στο σχέδιο περικύκλωσης της Ρωσίας και συνολικά στους σχεδιασμούς τους στη Μ. Ανατολή. Προς το παρόν επιχειρούν να «πειθαρχήσουν», μέσω εκβιασμών, τον Τούρκο πρόεδρο. Και οι δύο πλευρές παίζουν ένα διπλωματικό παιχνίδι στο όριο, με απρόβλεπτο ορίζοντα και άγνωστους ελιγμούς που μένουν να φανούν στο μέλλον.
Στην πραγματικότητα ο μόνος ισχυρός αποτρεπτικός παράγοντας δυσμενών εξελίξεων είναι η ριζοσπαστικοποίηση του κουρδικού στοιχείου, μέσα και έξω από την Τουρκία και οι στενές σχέσεις του HDP με την κουρδική Αντίσταση.
Κίνδυνοι εμπλοκής της Ελλάδας
Ο κίνδυνος εμπλοκής της χώρας στο ασταθές πολιτικό τοπίο που υπάρχει στο εσωτερικό της Τουρκίας και συνολικά στις γεωπολιτικές αναταράξεις στην περιοχή είναι παραπάνω από ορατός.
Το ενδεχόμενο αυτό ενισχύεται από τη στάση της ελληνικής κυβέρνησης. Στάση προσαρμογής και στοίχισης πίσω από τη δυτική συμμαχία με «κρυφή ελπίδα» την προστασία της χώρας και ίσως την απόσπαση κάποιων ανταλλαγμάτων σε χρέος ή σε εξοπλισμούς αν η κατάσταση ξεφύγει από το όσα έχουν προδιαγραφεί. Ταυτόχρονα, στάση εξευμενισμού του Ερντογάν με στόχο την «αποτροπή εξαγωγής της κρίσης μέσω ατυχημάτων» προς τη χώρα μας, όπως δήλωσε ο Ν. Κοτζιάς σε συνέντευξη του Real (Κυριακή 24/7).
Η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ κρατά τη γνωστή, εδώ και δεκαετίες, ανιστόρητη στάση της ελληνικής διπλωματίας που εκτός των άλλων έχει αποδειχθεί και αναποτελεσματική. Πολύ περισσότερο όταν η πολιτική Ερντογάν σχετίζεται με εξαιρετικά κρίσιμα θέματα, την επιβίωση του καθεστώτος και του ρόλου του, γεγονός που τον καθιστούν περισσότερο επικίνδυνο, ενώ τα «ατυχήματα» είναι παραπάνω από φανερά. Με πρόσχημα το αίτημα για απέλαση των 8 στρατιωτικών που κατέφυγαν στη χώρα μας, μετά το πραξικόπημα, η κυβέρνηση της Τουρκίας και ο ίδιος ο Ερντογάν απειλεί ευθέως τη χώρα σε τρία μέτωπα:
- Πρώτον. Να απελευθερώσει την παράνομη μετακίνηση προσφύγων στο Αιγαίο και να επανέλθουν πιο βίαια στην επικαιρότητα οι πνιγμοί προσφύγων στο Αιγαίο και η ασφυξία στα νησιά και τα κέντρα κράτησης. Ήδη τις τελευταίες μέρες καταγράφεται αυξημένος ρυθμός νέων αφίξεων προσφύγων στα νησιά του Αιγαίου με την ΝΑΤΟϊκή αρμάδα να παρατηρεί αμέτοχη.
- Δεύτερον. Να δημιουργήσει ένα θερμό επεισόδιο σε Αιγαίο ή Θράκη για εκτόνωση των εσωτερικών πιέσεων στη γειτονική χώρα και τόνωση της εικόνας του στρατού μετά τους διωγμούς και τους εξευτελισμούς της ηγεσίας του.
- Τρίτον Να σκληρύνει τη στάση του στο Κυπριακό. Οι δηλώσεις του Τούρκου πρωθυπουργού «για τελευταία ευκαιρία των Ελληνοκυπρίων» στην επίλυση του Κυπριακού με προδιαγραφές Σχεδίου Ανάν πιστοποιούν ότι η τουρκική διπλωματία όχι μόνο δεν αδρανεί, αλλά επιταχύνει τις πιέσεις της παρά την κρίση.
Αλήθεια, ποιος πιστεύει ότι οι ΗΠΑ δεν θα συναινέσουν σε εκτόνωση των σημερινών αδιεξόδων της Τουρκίας με παραχωρήσεις προς όφελός της, στον άξονα Θράκη – Αιγαίο – Κύπρος;
Μια ματιά στην πρόσφατη Ιστορία είναι αρκετή.
