«Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα αυτά τα σημεία καμπής, όπου οι άνθρωποι έρχονται κατά πρόσωπο με την αλήθεια τους, δεν μπορούν ούτε να την αγνοήσουν ούτε να κρυφτούν από αυτήν».
Όταν διάβασα το πρώτο βιβλίο της Ροζίτας Σπινάσα το «Στόμα στο μαστό», θεωρώντας πως ήταν μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συλλογές διηγημάτων της χρονιάς εκείνης (και όχι μόνο) της είχα ξανά ζητήσει να κάνουμε μια συνέντευξη. Ο φόβος μου ‒ως αναγνώστης‒ όταν διαβάζω ένα τόσο δυνατό πρώτο βιβλίο , είναι η συνέχεια!
Η συγγραφέας είχε ανεβάσει πολύ ψηλά τον δείκτη των προσδοκιών μου και θα ήταν πολύ εύκολο να απογοητευθώ. Όταν όμως άρχισα να διαβάζω και τους «σπόρους για φύτεμα» (εκδόσεις Κέδρος) κατάλαβα, κάτι που θα γινόταν βεβαιότητα διήγημα το διήγημα, είναι πως η Ροζίτα Σπινάσα ξεπέρασε τον ήδη πολύ καλό της εαυτό!
Τη ρωτάω πιο κάτω, στη νέα συνέντευξη που μου παραχώρησε αν ξεχωρίζει κάποια από τις ιστορίες της. Για μένα θα ήταν αδύνατον να ξεχωρίσω κάποια. Η μια έκπληξη διαδέχεται την άλλη. Με κοινό σημείο τη δυνατή γραφή και την ειλικρίνεια. Θα μου πείτε «ειλικρίνεια»; Τι δουλειά έχει με τη λογοτεχνία;
Κι όμως… Εννοώ πως τίποτα δεν είναι «δήθεν». Η συγγραφέας δεν γράφει για να μας σοκάρει, να μας θαμπώσει με τη γραφή της ή να διεκδικήσει κάποιο λογοτεχνικό βραβείο (που θα το άξιζε παρεμπιπτόντως), όπως έχω την αίσθηση πως κάνουν άλλοι ομότεχνοί της. Γράφει πηγαία. Κι ας περνάνε όλα από το αναμφισβήτητο ταλέντο της να πλάθει συναρπαστικές ιστορίες και να παρουσιάζει με μοναδικό τρόπο τα πορτρέτα των ηρώων της.
Κάθε πρόσωπο είναι απολύτως ξεχωριστό. Με τις αντιφάσεις, τις παρεκτροπές, τα λάθη και τα πάθη του.
Το αποτέλεσμα; Ένα από τα καλύτερα λογοτεχνικά βιβλία που κυκλοφόρησαν το 2019!
Επιμένετε –και σωστά κατά τη γνώμη μου– να παραμείνετε στον χώρο του διηγήματος και στο δεύτερο βιβλίο σας. Δεν σκεφτήκατε να δοκιμάσετε τις δυνάμεις σας και στο μυθιστόρημα;
Σίγουρα έχω σκεφτεί να δοκιμάσω τη μεγαλύτερη φόρμα. Άλλωστε, μετά το δεύτερο βιβλίο όπου οι ιστορίες επεκτάθηκαν, μου το συστήνουν κι αρκετοί αναγνώστες. Για μυθιστόρημα όμως έχω τις επιφυλάξεις μου. Από τη μια είναι το θέμα του χρόνου: πιστεύω ότι η συγγραφή θα πρέπει να είναι καθημερινή, ώστε να κρατιέται ζωντανή η επαφή με τους χαρακτήρες και την ατμόσφαιρα. Από την άλλη, δεν είμαι ακόμα σίγουρη για το πόση άνεση και σιγουριά μπορώ να νιώσω σε ένα πολύ μεγάλο κείμενο. Σκέφτομαι να προσπαθήσω για μια νουβέλα και να επικεντρωθώ σε μια μόνο ιστορία, όμως νιώθω και να με κρατά ακόμη το διήγημα: μου αρέσει η συμπυκνωμένη λογοτεχνική και μυθοπλαστική δύναμη που εκλύεται τόσο στο γράψιμο, όσο και στο διάβασμά του. Αυτό το ξέσπασμα, που δύσκολα βρίσκεις στα μεγαλύτερα κείμενα.
Μου αρέσει η δράση, η ένταση, η ζωντάνια, οι βουτιές τα σκοτάδια και οι αναδύσεις στο φως. Τις ιστορίες τις πλάθω στο μυαλό μου ξεκινώντας από γεγονότα – είτε αληθινά είτε μυθοπλαστικά– που είναι παράδοξαα, αλλόκοτα και μου ασκούν μια γοητεία
Σε κάποια από τα διηγήματα διαπραγματεύεστε και τα όρια της «ηθικής». Πού αρχίζει και πού τελειώνει το «ηθικό» για σας;
Όπως έχει πει ο μεγάλος Stephen King, αν ξεκινάς το γράψιμο έχοντας στο νου να περάσεις ένα μήνυμα, τότε σίγουρα θα γράψεις μια κακή ιστορία. Έτσι δεν επιδιώκω από την αρχή να καταπιαστώ με ηθικά ζητήματα, αλλά επικεντρώνομαι στη μυθοπλασία, Το νόημα, που πάντα υπάρχει, αναδύεται κατά τη γραφή κι όταν το διακρίνω, το αναδεικνύω.
«Ηθικό» για μένα είναι το αξιακό σύστημα που έχω ενσωματώσει μέσα μου κατά τρόπο ασυνείδητο, οι βαθύτερες αρχές και πεποιθήσεις μου. Κάθε όψιμη απόπειρα επιβολής ηθικών κανόνων την αντιμετωπίζω καχύποπτα, ως μηχανισμό ελέγχου μέσω της πρόκλησης ενοχών.
Αν κάτι πάντως πιστεύω για την «ηθική», είναι ότι αποτελεί κατά βάση ένα εγχειρίδιο πρακτικών κανόνων επιβίωσης: αν τους παραβιάσεις, θα φας αργά ή γρήγορα τα μούτρα σου. Όχι όμως απαραίτητα με έναν άμεσο, ξεκάθαρο τρόπο: οι συνέπειες μπορεί να είναι ετεροχρονισμένες και φαινομενικά ασύνδετες –να φέρουν ακόμα και τη μορφή ενός απροσδιόριστου ψυχικού βάρους, μιας διάχυτης δυσθυμίας‒ η αποτυχία, που φέρνει μια λάθος επιλογή. Όπως γράφει και ο Aldous Huxley στην «Αναγκαστική ανάπαυση», όταν κάποιος σφάλλει επέρχεται νομοτελειακά η νέμεση, η οποία είναι δεν είναι ηθική παρά μόνο κατά σύμπτωση, και λειτουργεί εξισορροπητικά κι αδιάφορα όπως οι νόμοι της φυσικής: το μόνο που εγγυάται είναι ότι θα θερίσεις αυτό που έχεις σπείρει.
Ποια βιβλία, καταστάσεις, άνθρωποι είναι αυτοί που σας εμπνέουν; Πώς ξεκινάτε να γράφετε μια ιστορία;
Μου αρέσει η δράση, η ένταση, η ζωντάνια, οι βουτιές στα σκοτάδια και οι αναδύσεις στο φως. Τις ιστορίες τις πλάθω στο μυαλό μου ξεκινώντας από γεγονότα –είτε αληθινά είτε μυθοπλαστικά– που είναι παράδοξα, αλλόκοτα και μου ασκούν μια γοητεία. Από το πάντρεμά τους ξεπηδούν και οι χαρακτήρες τους: πρόκειται για καθημερινούς ανθρώπους που έρχονται αντιμέτωποι με διλήμματα, συγκρούσεις, με τις ίδιες τους τις αντιφάσεις. Οι μικρόκοσμοί τους γκρεμίζονται για να χτιστούν καινούργιοι και οι ίδιοι γίνονται για λίγο ήρωες στη δική τους ζωή. Με ενδιαφέρουν ιδιαίτερα αυτά τα σημεία καμπής, όπου οι άνθρωποι έρχονται κατά πρόσωπο με την αλήθεια τους, δεν μπορούν ούτε να την αγνοήσουν ούτε να κρυφτούν από αυτήν. Και είναι για μένα μια πρόκληση, να σκαλίζω με το συγγραφικό μου μαχαίρι το ψυχικό ξεγύμνωμα των ηρώων μου μέχρι να φτάσω στο κόκκαλο.
Είναι έντονο το ερωτικό στοιχείο στα περισσότερα διηγήματά σας και ο γυναικείος ερωτισμός παρουσιάζεται θα έλεγα με πολύ ευθύ τρόπο. Τι σας έκανε να το διαπραγματευτείτε και πού συναντήσατε δυσκολίες (αν συναντήσατε);
Μου προέκυψε αβίαστα κατά το γράψιμο των ιστοριών, χωρίς να με προβληματίσει ή δυσκολέψει περισσότερο από κάποιο άλλο σημείο ή περιγραφή. Μου λένε ότι γράφω θαρραλέα και μάλλον έχουν δίκιο, όμως δεν είναι κάτι που γίνεται από άποψη ή επιλογή. Απλά γράφω τα πράγματα όπως μου έρχονται στο μυαλό. Άλλωστε, αν αρχίσω τα «μη» και τα «δεν πρέπει» μαζί τους, θα αρχίσει η υπονόμευση της ίδιας της γραφής. Πάντως η αλήθεια είναι ότι το γράψιμο των ερωτικών σκηνών είναι κάτι που απολαμβάνω: ο ερωτισμός είναι απολαυστικός από τη φύση του, τόσο όταν βιώνεται στην πραγματικότητα, όσο κι όταν γεννιέται στη φαντασία.
Ποια από τις ιστορίες σας ξεχωρίζετε και γιατί;
Θα πω δυο: το «Τόπι», γιατί, χωρίς να είναι κάτι που θέλησα από την αρχή, καταπιάστηκα με το δύσκολο θέμα της ομοφυλοφιλίας με ευαισθησία και τρυφερότητα. Έτσι γράφτηκε μια ιστορία που είναι μεν σκληρή, μα με συγκινητική και γλυκιά κατάληξη. Επίσης την «Κούρσα», επειδή είναι το πιο βιωματικό από τα διηγήματα κι επειδή η ηρωίδα, της οποίας ο ερωτισμός έχει ισοπεδωθεί από τον γάμο και τη μητρότητα, στο τέλος ακολουθεί τον δρόμο της επιθυμίας και της ευχαρίστησης.
Θα γράφατε ένα διήγημα για τον κορωνοϊό και την κατάσταση που έχει δημιουργηθεί; Αν ναι πού θα εστιάζατε;
Έγραψα ένα ήδη, κατά παραγγελία. Εστίασα στις ανατροπές και τις ματαιώσεις που προξένησε στις ζωές μας, και πιο συγκεκριμένα σε ένα ταξίδι που δεν έγινε. Βέβαια, η απίστευτη αυτή κατάσταση και τα συναισθήματα που προκαλεί σε όλους μας, αλλάζουν τόσο ραγδαία μέρα με τη μέρα, που μου φαίνεται ήδη σα να το έγραψα καιρό πριν.
