Του Γιώργου Τζαφέρη
Συνεχίζεται με σφοδρότητα η αιματοχυσία που ξεκίνησε τον περασμένο Μάρτιο στην Υεμένη και εντάθηκε από τους βομβαρδισμούς του συνασπισμού 10 σουνιτικών χωρών με την επιχείρηση «Αποφασιστική Καταιγίδα» (επικεφαλής η Σαουδική Αραβία, με τη συμμετοχή Μπαχρέιν, Αιγύπτου, Ιορδανίας, Κουβέιτ, Μαρόκου, Πακιστάν, Κατάρ, Σουδάν και Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων). Η πρόσφατη ανακοίνωση της Σαουδικής Αραβίας για κατάπαυση του πυρός δεν κράτησε παρά μόνο λίγες ώρες. Ακόμη μια χώρα της Μέσης Ανατολής, η φτωχότερη όπως λέγεται, οδηγείται στο χάος. Παρ’ όλο που δεν υπάρχει ακόμη μαζική χερσαία στρατιωτική επέμβαση, οι μάχες μεταξύ των ντόπιων αντιμαχόμενων πλευρών είναι σκληρές και φαίνεται να παγιώνεται μια τριχοτόμηση της χώρας. Η Υεμένη βρίσκεται σε στρατηγικό σημείο του παγκόσμιου χάρτη, με κυρίαρχο τον πορθμό Bab El-Mandeb, στρατηγική πύλη μεταξύ Ερυθράς Θάλασσας, Κόλπου του Άντεν και Διώρυγας του Σουέζ. Από εκεί διέρχεται σχεδόν το ένα τέταρτο του παγκόσμιου πετρελαίου, καθιστώντας την πεδίο σκληρού ανταγωνισμού μεταξύ παγκόσμιων αλλά και περιφερειακών δυνάμεων.
Η Σαουδική Αραβία ως ηγέτιδα δύναμη…
Τα τελευταία τέσσερα χρόνια η Σαουδική Αραβία έχει επέμβει στρατιωτικά στο Μπαχρέιν και την Υεμένη εν ονόματι της «προστασίας από την ιρανική υπονόμευση». Στην πρόσφατη κρίση της Υεμένης, φαίνεται ότι οι αντάρτες Χούθι έχουν μικρή μόνο σχέση με την Τεχεράνη. Δεν υφίστανται αποδείξεις για σοβαρή στρατιωτική ενίσχυσή τους από το Ιράν, το οποίο μάλλον επιχειρεί να αυξήσει την πολιτική επιρροή του στην Υεμένη παρά να μεταφέρει εκεί το αποφασιστικό βάρος της σύγκρουσής του με τη σαουδαραβική μοναρχία, το επίκεντρο της οποίας βρίσκεται στο Ιράκ και τη Συρία. Σε κάθε περίπτωση, η Σαουδική Αραβία εκμεταλλεύτηκε αμέσως τον «ιρανικό κίνδυνο στην Υεμένη» ώστε να σύρει διάφορα σουνιτικά μοναρχικά καθεστώτα και δικτατορίες σε ένα συνασπισμό υπό την ηγεσία της. Εάν καταφέρει να επιβάλει τη δική της λύση στην Υεμένη, θα εδραιώσει την ηγετική της θέση στον αραβικό κόσμο. Εάν όμως αποτύχει, η ενίσχυση του Ιράν θα είναι ραγδαία, ειδικά αν συνοδευθεί από την ολοκλήρωση της συμφωνίας για τα πυρηνικά με τη Δύση.
Κυνισμός από τις άλλες περιφερειακές δυνάμεις
Οι ανακατατάξεις αυτές βάζουν μπροστά σε μεγάλα διλήμματα και τις άλλες περιφερειακές δυνάμεις της περιοχής – κυρίως την Αίγυπτο και την Τουρκία, που επίσης ανήκουν στο σουνιτικό τόξο. Η Αίγυπτος φαίνεται να αποδέχεται τον πρωτεύοντα ρόλο της Σαουδικής Αραβίας, αφού τη χρειάζεται για την καταπολέμηση των Αδελφών Μουσουλμάνων στο εσωτερικό της. Άλλωστε το ενδιαφέρον της Αιγύπτου στρέφεται κυρίως στις αραβικές χώρες της Βόρειας Αφρικής (εκεί μάλιστα αντιμάχεται άλλες χώρες του συνασπισμού της Υεμένης, όπως το Κατάρ και το Σουδάν).
Η Τουρκία, παρ’ όλο τον μέχρι τώρα ανταγωνισμό της με τη Σαουδική Αραβία και την αντιπαράθεσή τους στη Συρία και την Αίγυπτο (όπου η Άγκυρα υποστηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους), έσπευσε να υποστηρίξει την υπό σαουδαραβική ηγεσία «Αποφασιστική Καταιγίδα», με βασικό κίνητρο την ενίσχυση των δεσμών της με το νέο Σαουδάραβα μονάρχη. Η προσέγγιση αυτή μπορεί να φανεί την επόμενη περίοδο και σε μια πιο κοινή στάση στον πόλεμο της Συρίας, με συσπείρωση των διαφορετικών δυνάμεων που ελέγχουν αυτές οι δύο χώρες κατά του προέδρου Άσαντ. Αυτό δεν σημαίνει ότι θα υπάρξει η ίδια προσέγγιση στην αντιμετώπιση του Ιράν (η Τουρκία υποστηρίζει το δικαίωμά του στην πυρηνική ενέργεια κι έχει μαζί του στενές ενεργειακές συναλλαγές) ή σε άλλα θέματα.
Ο λαός της Υεμένης πληρώνει
Η κινούμενη άμμος της Μέσης Ανατολής επιβάλλει να κάνεις μέτωπο εκεί που μπορείς, και να διατηρείς τη διαφωνία σου εκεί που διαφωνείς – ακόμη κι αν αυτό αφορά εμπόλεμες καταστάσεις και την εξόντωση χιλιάδων ανθρώπων. Αυτό κάνουν και οι ΗΠΑ: προχωρούν από τη μία σε εξομάλυνση της σχέσης τους με το Ιράν, υποστηρίζουν από την άλλη το συνασπισμό της Σαουδικής Αραβίας, και ταυτόχρονα ανησυχούν για την ενδυνάμωση της τοπικής Αλ-Κάιντα.
Η πιο φτωχή χώρα της Μέσης Ανατολής λοιπόν βρίσκεται στο κέντρο ενός συνεχιζόμενου πολέμου περιφερειακών ανακατατάξεων και ο λαός της ήδη το πληρώνει ακριβά: σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας, η «Αποφασιστική Καταιγίδα» έχει προκαλέσει μέχρι τώρα στην Υεμένη 1.080 θανάτους, κυρίως αμάχων… Τα σκιρτήματα ενός κινήματος για δημοκρατία και ανεξαρτησία που υπήρξαν το 2011 μοιάζουν πολύ μακρινά, αν και παραμένουν η μοναδική διέξοδος. Άλλωστε και στην Υεμένη, όπως και παντού, ακόμη και τυχόν στρατιωτική κατοχή από το σαουδαραβικό συνασπισμό δεν μπορεί να επιφέρει κανενός είδους «ειρήνευση» και απλά θα επιτείνει το οδυνηρό αδιέξοδο.
