Ενώ επικρατεί ένα κλίμα αναμονής –με όλες τις πλευρές στο εσωτερικό πολιτικό σκηνικό να δείχνουν ότι αναμένουν κάποιο «σήμα»‒ γίνεται όλο και πιο εμφανές ότι βρισκόμαστε στα πρόθυρα δύσκολων εξελίξεων. Που θα θέσουν σε ισχυρή δοκιμασία την κυριαρχία της χώρας. Τους ίδιους τους όρους της υπόστασής της – το πόσο μπορεί να προχωρήσει μια δορυφοροποίησή της από την Τουρκία μεταξύ άλλων;
Η άνοδος του Τραμπ στην προεδρία των ΗΠΑ φέτος τον Ιανουάριο, εγκαινίασε μια περίοδο με νέα χαρακτηριστικά. Από τον προηγούμενο κύκλο επιχειρήσεων ασφυκτικότερης πρόσδεσης της χώρας μας στις αμερικανικές στρατηγικές προτεραιότητες της εποχής Μπάιντεν που προώθησε ενεργητικά ο Τζ. Πάιατ τώρα έχουμε περάσει «στις μεθόδους Τραμπ».
Επαναλαμβανόμενο μοτίβο είναι η επιδίωξη από το «σύστημα Τραμπ», επιχειρηματικών ‒κατά περίπτωση οικοδομικών / real estate (βλ. Γάζα) ή ενεργειακών ή και άλλων‒ πρότζεκτ με προσδοκώμενο το άμεσο όφελος υπό οικονομικούς-συναλλακτικούς όρους. Πάνω σ’ αυτή τη βάση, ξετυλίγονται οι επιμέρους «πρωτοβουλίες ειρήνης» α λα Τραμπ (!) δηλαδή η απόπειρα με «προκρούστειο τρόπο» και με το κίνητρο των μπίζνες να «διευθετηθούν» / παρακαμφθούν δομικές περιφερειακές αντιθέσεις μεγάλου ιστορικού βάθους. Πάντοτε σε βάρος όποιας πλευράς αποδειχθεί ανίσχυρη να προστατέψει την αυτοτέλεια και την υπόστασή της. Πολύ διδακτική η περίπτωση της Αρμενίας αν και δεν είναι ασφαλώς η μόνη.
Βεβαίως, όλο αυτό το σκηνικό προωθείται στο πλαίσιο της βασικής σύγκρουσης με τη Ρωσία, την Κίνα και τον μη δυτικό κόσμο ευρύτερα και της επιδίωξης διατήρησης της ευρωατλαντικής συνιστώσας των ιμπεριαλισμών της Δύσης υπό τον έλεγχο των ΗΠΑ. Ακόμη και σ’ αυτό το επίπεδο, η σύμπλεξη στρατιωτικής / οικονομικής επιθετικότητας με τη συναλλακτικότητα δίνει αδιανόητους μέχρι πρότινος συνδυασμούς.
Οι κινήσεις των ΗΠΑ γίνονται όλο και πιο βραχυπρόθεσμης λογικής. Επείγονται να «κλείνουν τρύπες» ‒γεωπολιτικές και οικονομικές– που τείνουν να τεθούν εκτός ελέγχου συχνά ως συνέπεια άλλων προηγούμενων, παλιότερων ή και πιο πρόσφατων επιλογών τους. Αυτό φέρνει απότομες αλλαγές κατεύθυνσης που για τις μικρές ή τις μεσαίες χώρες τουλάχιστον, είναι ένας ακόμη δυσμενής παράγοντας. Η αντιμετώπισή του προϋποθέτει την αναζήτηση εξισορροπιστικών κινήσεων ως μέσο για την εξασφάλιση των μεγαλύτερων δυνατών βαθμών αυτονομίας τους.
Η Ελλάδα και «το σύστημα Τραμπ» στη Μεσόγειο
Δανειστήκαμε το δεύτερο σκέλος του μεσότιτλου από το κύριο θέμα της εφημερίδας Βήμα της Κυριακής της 27/10. Μια εικόνα για το πως εκτιμούν τις εξελίξεις του επόμενου διαστήματος, ισχυρά, εγχώρια ολιγαρχικά κέντρα.
Στο επίκεντρο των προτεραιοτήτων του «συστήματος Τραμπ» στην περιοχή μας (Αν. Μεσόγειος, Αιγαίο, Θράκη, Βαλκάνια) βρίσκονται τα ενεργειακά. Με δύο αλληλοεπηρεαζόμενες μορφές. Η μια συνοψίζεται στο «Ελλάδα – πύλη εισόδου» για την τροφοδοσία με αμερικανικό LNG, εκτεταμένων περιοχών του ευρωπαϊκού χώρου (στην κεντρική και τη νοτιοανατολική Ευρώπη μέχρι και την Ουκρανία). Μέσω Ρεβυθούσας και Αλεξανδρούπολης και των εκεί εγκατεστημένων FSRU – πλωτών μονάδων αποθήκευσης και επαναεριοποίησης του υγροποιημένου φυσικού αερίου (LNG). Η δεύτερη σχετίζεται με την επιτάχυνση των εργασιών αξιοποίησης των κοιτασμάτων υδρογονανθράκων σε όλη την Α. Μεσόγειο. Των ήδη ευρισκόμενων σε φάση παραγωγής αλλά και των νέων προς διερεύνηση (Ελλάδα – οικόπεδα νότια της Κρήτης και της Πελοποννήσου αλλά και Λιβύη). Και οι δύο προτεραιότητες ‒η πρώτη σε λειτουργία η δεύτερη με ορίζοντα το 2030 αλλά με εντελώς άμεσα χρηματιστοποιούμενα κέρδη για τις εμπλεκόμενες εταιρείες και για τις γεωπολιτικές μοχλεύσεις των ΗΠΑ‒ αναμένεται ότι θα αυξήσουν την πίεση για «προκρούστειες διευθετήσεις» στην περιοχή, του είδους για το οποίο κάναμε αναφορά παραπάνω. Όλο το ζήτημα της «Πενταμερούς» είναι μέρος της διαδικασίας μοιρασιάς που προετοιμάζεται. Μιας μοιρασιάς που επιπλέον πάει να συμβεί με την Τουρκία σε ρόλο-κλειδί στους σχεδιασμούς των ΗΠΑ. Στη Μ. Ανατολή (πρωτίστως μέσω Συρίας). Στα δυτικά – προς την Ελλάδα και τα Βαλκάνια γενικότερα. Αλλά και με τον αυξημένο ρόλο της, «στρατηγικού εταίρου» στους πολεμικούς σχεδιασμούς του ευρωατλαντισμού απέναντι στη Ρωσία.
Οι κινήσεις «κουμπώνουν»
Με το «καλημέρα σας» η διοίκηση Τραμπ έστησε «Εθνικό Συμβούλιο Ενεργειακής (Επι)κυριαρχίας» με υπεραρμοδιότητες. Το τραμπικό σύνθημα «Drill baby, drill» («εξόρυξε μωρό μου, εξόρυξε») δίνει τον τόνο. Γεωστρατηγική μόχλευση των υδρογονανθράκων σε παγκόσμια κλίμακα. Οι επικεφαλής του Συμβουλίου –Ντ. Μπέργκαμ / υπουργός Εσωτερικών και Κρ. Ράιτ / υπουργός Ενέργειας– είναι τα πρόσωπα με κεντρικό ρόλο στην επιβολή της προωθούμενης πολιτικής.
Από την άνοιξη μια σειρά από κινήσεις δένουν μεταξύ τους:
- Όλη η διαδρομή συνεννόησης με τη Chevron που τελικά οδήγησε στον ορισμό των ομίλων Chevron-Helleniq Energy ως επισήμως προτιμητέων επενδυτών στον διαγωνισμό για τα οικόπεδα νοτίως της Κρήτης και της Πελοποννήσου. Η αντίστοιχη παρουσία της Exxon Mobile στα οικόπεδα της Λιβύης και όλες οι κινήσεις προβολής-ενίσχυσης των θέσεων της Τουρκίας και της Λιβύης σε όλο τον χώρο Αν. Μεσογείου / τουρκολιβυκού συμφώνου αλλά και του Αιγαίου, αυτό το καλοκαίρι. Το Αιγαίο είναι κρίσιμο ως τμήμα των δρόμων μεταφοράς και δικτυώσεων και σ’ αυτό το πλαίσιο φαίνεται να ξαναζεσταίνεται ‒έχει άλλωστε ιστορικό βάθος‒ η «προτίμηση» των ΗΠΑ για το μοίρασμά του μισό-μισό στον 25ο μεσημβρινό.
- Μια πυκνότατη σειρά επαφών του υπουργού Ενέργειας Στ. Παπασταύρου με τους Μπέργκαμ και Ράιτ, τη Chevron και άλλους Αμερικανούς παράγοντες. Φαίνεται ότι έχει προαχθεί σε κεντρικό πρόσωπο «υποδοχής» για την εξυπηρέτηση των σχετικών απαιτήσεων. Αυτές περιλαμβάνουν την αξιολόγηση και τη διεύρυνση των δρόμων του αμερικανικού LNG προς την Ευρώπη –τερματικοί σταθμοί Ρεβυθούσας, Αλεξανδρούπολης (και πιθανώς ενός τρίτου στην Καβάλα;)– τον λεγόμενο «κάθετο άξονα» μέσω Βουλγαρίας – Ρουμανίας κ.ο.κ. Το σύνολο των εγχώριων ολιγαρχικών συμφερόντων του ενεργειακού τομέα έδωσαν το «παρών» στην πρόσφατη επιθεώρηση του Ντ. Μπέργκαμ στη Ρεβυθούσα. Στις 6-7 Νοεμβρίου άλλωστε είναι προγραμματισμένο συνέδριο της «Σύμπραξης» για τη Διατλαντική Ενεργειακη Συνεργασία – (P-TEC)» στην Αθήνα –οργανωτές το υπουργείο Ενέργειας των ΗΠΑ και η ελληνική κυβέρνηση‒ όπου έχει ήδη προαναγγελθεί ότι θα «ληφθούν σοβαρές αποφάσεις».
- Από την «Αλάσκα» μέχρι σήμερα υπάρχει μια μετάπτωση. Από μια αρχικά διαφαινόμενη διάθεση Τραμπ για κοινό αμερικανορωσικό εφοδιασμό της Ευρώπης με αέριο, η κατεύθυνση έχει στρίψει τώρα –κυρώσεις σε Roseneft και Lukoil‒ στην πλήρη απομόνωση της Ευρώπης από το ρωσικό αέριο. Ακόμη και από την μέσω τρίτων προμήθεια ή και μέσω του αγωγού Turkstream αν δεν πιστοποιείται (!) ότι αυτός μεταφέρει αμιγώς αζέρικο προϊόν. Τι παίγνια ελέγχου με ρόλο και της Τουρκίας υπονοούνται άραγε εδώ, της περιοχής του Καυκάσου; Η στροφή εκτοξεύει την πίεση για επιτάχυνση των εξελίξεων και για μιαν άρον-άρον «διευθέτηση όλων των εμποδίων». Σε δεύτερο χρόνο βέβαια και με δεδομένο το δυσβάσταχτο κόστος του αμερικανικού LNG και την εκτιμώμενη ανεπάρκεια της προσφερόμενης ποσότητας, δεν αποκλείονται αναταράξεις και απότομες αλλαγές κατεύθυνσης. Κυρίως η δοκιμασία των ορίων χρονικής αντοχής των «άλλων» («φίλων» και αντιπάλων) δείχνει να ορίζει τις κινήσεις του «συστήματος Τραμπ».
- Η επαναφορά μιας φόρμουλας τύπου «Πενταμερούς» ‒άλλο ένα παλαιότερο αμερικανικό σχέδιο (αποκαλύπτεται ότι επί Γ. Παπανδρέου είχαν ξαναζητηθεί τέτοιες «λύσεις»-πακέτο με φαλκιδευτικές υποχωρήσεις ως προς τα χωρικά ύδατα της Ελλάδας στο Αιγαίο)– προωθείται από κομβικά πρόσωπα του συστήματος Τραμπ αλλά και από πλευράς Ερντογάν. Ανάμεσά τους ο υπερδραστήριος πρέσβης των ΗΠΑ στην Άγκυρα, Τ. Μπάρακ, η αναμενόμενη πρέσβειρα στην Αθήνα, Κ. Γκίλφοϊλ με τις «ιδέες» που έχει ήδη αναγγελθεί ότι θα φέρει στις αποσκευές της και βέβαια ο Τούρκος ΥΠΕΞ Χ. Φιντάν με τις καλοδουλεμένες κινήσεις του. Και για το Αιγαίο και για την Αν. Μεσόγειο και για το Κυπριακό. Ο κίνδυνος είναι η συνδυασμένη πίεση (από ΗΠΑ / Τραμπ, από Τουρκία και πιο έμμεσα από Γερμανία και Βρετανία σε ειδικούς ρόλους), να αφορά την πρωτοφανή συρρίκνωση της ελληνικής κυριαρχίας και στους τρεις χώρους. Και μάλιστα σαν προσάναμμα, μόνο και μόνο για να καλυφθούν οι όποιες δυτικές συγκυριακές, πιεστικές ανάγκες. Την ίδια στιγμή που το πακέτο θα παρουσιάζεται (με τη συνδρομή και των γνωστών εγχώριων προθύμων) σαν «το» τάχα μεγάλο επιχειρηματικό σχέδιο απ’ όπου θα βγουν λεφτά και ασφάλεια-«ειρήνη» για όλους.
