Επιμέλεια: Γιάννης Σχίζας
Συνέβη πριν από περίπου 4.200 χρόνια, όταν οι βροχές ξαφνικά σταμάτησαν. Ο πολιτισμός του Καράλ, ο αρχαιότερος στην αμερικανική ήπειρο, αναγκάστηκε να εγκαταλείψει τα πάτρια εδάφη .
Η πόλη του Καράλ ιδρύθηκε πριν από περίπου 5.000 χρόνια στην κοιλάδα Σούπε του Περού, περίπου 23 χιλιόμετρα από τις ακτές του Ειρηνικού. Η ανακάλυψη της πόλης και των 31 μνημειωδών κτηρίων της τον περασμένο αιώνα απέδειξε ότι οι πρώτες οργανωμένες κοινωνίες εμφανίστηκαν στη Νότια Αμερική την ίδια περίοδο με τους μεγάλους πολιτισμούς της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου, της Ινδίας και της Κίνας.
Προηγούμενες μελέτες διαπίστωναν ότι πριν από 4.200 χρόνια φαίνεται υπήρξε ένα συμβάν κλιματικής αλλαγής που έφερε ξηρασία σε μεγάλο μέρος του κόσμου και πιθανώς έπαιξε ρόλο στην κατάρρευση αρχαίων πόλεων στη Μεσοποταμία και την κοιλάδα του Ινδού ποταμού.
Μια από τις περιοχές στην οποία μετακόμισε ο λαός του Καράλ ήταν το Βιτσάμα στα δυτικά, κοντά στις ακτές του Ειρηνικού, όπου οι μετανάστες ζούσαν ψαρεύοντας και καλλιεργώντας γλυκοπατάτες, αβοκάντο, καλαμπόκι, κολοκύθες και καυτερές πιπεριές.
Στο Βιτσάμα διατηρούνται ακόμα ανάγλυφες παραστάσεις που δείχνουν τα θύματα ενός λιμού μαζί με μηνύματα για τις μελλοντικές γενιές, δήλωσε στον Guardian η διάσημη περουβιανή αρχαιολόγος Ρουθ Σέιντι, σήμερα 78 ετών, η οποία έχει παίξει σημαντικό ρόλο στη μελέτη του Καράλ.
Μια άλλη πόλη που ίδρυσαν οι Καράλ μετά την εγκατάλειψη της πρωτεύουσας ήταν το Πενίκο, περίπου 16 χιλιόμετρα μακριά.
Σύμφωνα με τους αρχαιολόγους, οι μετανάστες έχτισαν στις νέες πόλεις διακοσμημένες πυραμίδες και βυθισμένες κυκλικές πλατείες που χαρακτήριζαν την χαμένη πόλη.
Στον αρχαιολογικό χώρο του Βιτσάμα, οι ανάγλυφες παραστάσεις ενός ναού δείχνουν φίδια, τα οποία συνδέονταν με το νερό, να τυλίγουν τα πρόσωπα αποσκελετωμένων νεκρών.
Σπάνιες βροχές έκαναν την Ατακάμα να ανθίσει
Υπό κανονικές συνθήκες, η πιο άνυδρη έρημος του πλανήτη είναι ένα γυμνό, μονόχρωμο και στατικό τοπίο, ένα μέρος που συχνά επιλέγει η NASA για προσομοιώσεις του εχθρικού περιβάλλοντος του Άρη. Αυτές τις μέρες όμως η έρημος Ατακάμα καλύφθηκε από ένα σπάνιο βιολετί χαλί, καθώς η ζωή βρήκε ευκαιρία να ανθίσει.
Εκατομμύρια λουλούδια ξεφύτρωσαν τις τελευταίες μέρες στη χιλιανή έρημο, η οποία εκτείνεται σε μήκος 1.600 χιλιομέτρων ανάμεσα στην οροσειρά των Άνδεων και τον Ειρηνικό Ωκεανό. Το σπάνιο φαινόμενο της «ανθισμένης ερήμου», ή «desierto florido» στα ισπανικά, συμβαίνει μόνο κάθε λίγα χρόνια, όταν ο χειμώνας του νοτίου ημισφαιρίου τύχει να φέρει αυγουστιάτικες βροχές.
Κατά μέσο όρο, η Ατακάμα δέχεται λιγότερα από 15 χιλιοστά βροχής τον χρόνο και ορισμένες περιοχές της δεν έχουν δει σταγόνα νερού εδώ και αιώνες. Κάποια από τα ισχυρότερα τηλεσκόπια του κόσμου λειτουργούν στις κορυφές του αχανούς οροπεδίου.
Ο φετινός Αύγουστος ήταν ασυνήθιστα υγρός με 12 χιλιοστά βροχής, από τα οποία το μεγαλύτερο μέρος έπεσε στη διάρκεια μιας μόνο μέρας. Από τα 500 είδη χλωρίδας που έχουν καταγραφεί σε όλη την Ατακάμα, περίπου τα 200 άνθισαν ξαφνικά έπειτα από χρόνια αναμονής. Τα χρωματιστά αναπαραγωγικά τους όργανα προσέλκυσαν πεταλούδες, σφήκες και άλλους επικονιαστές για μια σπάνια δόση νέκταρ, με τις σαύρες και άλλα εντομοφάγα ζώα να ακολουθούν στο τσιμπούσι.
Πρωταγωνιστής σε αυτή την εφήμερη γιορτή είναι το ροζ αγριολούλουδο Cistanthe longiscapa (εικόνα), το πλέον άφθονο στην ανθισμένη έρημο. Αυτό το διάστημα, ερευνητές του Πανεπιστημίου «Αντρές Μπέγιο» στη Χιλή πραγματοποιούν γενετικές αναλύσεις στο φυτό για να αποκαλύψουν τους μηχανισμούς που του χαρίζουν αντοχή στην ξηρασία και τη ζέστη. Στόχος τους είναι να μεταφέρουν αυτές τις ιδιότητες σε καλλιεργούμενα είδη που απειλούνται από την κλιματική αλλαγή.
Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό του C. longiscapa είναι η ικανότητα να αλλάζει μηχανισμό φωτοσύνθεσης ανάλογα με τις συνθήκες. Σε καταστάσεις ξηρασίας, το φυτό ενεργοποιεί τη φωτοσύνθεση CAM, κατά την οποία τα στόματα των φύλλων ανοίγουν μόνο τη νύχτα για να απορροφήσουν διοξείδιο του άνθρακα. Σε πιο ευνοϊκές συνθήκες, επιστρέφει στη φωτοσύνθεση C3 που χρησιμοποιούν τα περισσότερα φυτά, η οποία είναι πιο παραγωγική αλλά οδηγεί σε μεγαλύτερη απώλεια νερού στη διάρκεια της ημέρας.
Τις τελευταίες δεκαετίες, το C. longiscapa και άλλα είδη της Ατακάμα επηρεάζονται από τα πλήθη τουριστών που καταφθάνουν για να θαυμάσουν την ανθισμένη έρημο. Αναγνωρίζοντας τη σημασία αυτού του ιδιαίτερου οικοσυστήματος, η χιλιανή κυβέρνηση δημιούργησε το 2023 το Εθνικό Πάρκο Ανθισμένης Ερήμου, έκτασης 570 τετραγωνικών χιλιομέτρων. Όσοι κόβουν λουλούδια τιμωρούνται με πρόστιμο.
Υπερπανσέληνος Νοεμβρίου: Συγκλονιστικές εικόνες
Σε απόσταση περίπου 356.000 χιλιομέτρων από τη Γη, πιο κοντινή από οποιαδήποτε φέτος (η μέση απόσταση είναι πάνω από 400.000 χιλιόμετρα) το φεγγάρι προσφέρει ένα εντυπωσιακό υπερθέαμα.
Το λεγόμενο «φεγγάρι του κάστορα» έρχεται ιδιαίτερα κοντά στη Γη και ως εκ τούτου εμφανίζεται μεγαλύτερο και φωτεινότερο από το συνηθισμένο.
Όπως κάθε πανσέληνος, έτσι και η υπερπανσέληνος του Νοεμβρίου έχει αποκτήσει ένα ιδιαίτερο όνομα το οποίο προέρχεται από τις παραδόσεις. «Beaver Moon» («φεγγάρι του κάστορα») είναι το όνομα που δίνεται γενικά στο φεγγάρι του Νοεμβρίου στη Βόρεια Αμερική. Ονομάστηκε έτσι από την εποχή του χρόνου κατά την οποία οι κάστορες στις βορειοανατολικές Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά είναι απασχολημένοι με την κατασκευή των χειμερινών φραγμάτων τους υπό το φως του φεγγαριού, σύμφωνα με το Timeanddate.
Ανακούφιση από την απουσία των ΗΠΑ
Δεκάδες ηγέτες χωρών θα συναντηθούν στην πόλη Μπελέμ της Βραζιλίας, δίπλα στο τροπικό δάσος του Αμαζονίου, ενόψει της ετήσιας διάσκεψης του ΟΗΕ για το κλίμα (COP30), την ώρα που η μάχη κατά της παγκόσμιας θέρμανσης απειλείται από διχασμούς, διεθνείς εντάσεις και την απουσία των ΗΠΑ.
Περίπου πενήντα αρχηγοί κρατών και κυβερνήσεων αποδέχτηκαν την πρόσκληση του προέδρου της Βραζιλίας Λουίς Ινάσιο Λούλα ντα Σίλβα να επισκεφθούν την πόλη του Αμαζονίου λίγες ημέρες πριν από την έναρξη της 30ής Διάσκεψης του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή, από τις 10 έως 21 Νοεμβρίου. Από τον κατάλογο απουσιάζουν οι ηγέτες τεσσάρων από τις πέντε πιο ρυπογόνες οικονομίες στον κόσμο – Κίνα, Ηνωμένες Πολιτείες, Ινδία και Ρωσία. Η κυβέρνηση των ΗΠΑ, η οποία αρνείται την κλιματική αλλαγή, επέλεξε να μην εκπροσωπηθεί στις συνομιλίες.
Για την βραζιλιάνικη προεδρία, στόχος είναι να διασωθεί η διεθνής συνεργασία δέκα ετών μετά τη συμφωνία του Παρισιού, την ώρα που ο ΟΗΕ παραδέχεται πλέον επίσημα ότι η αύξηση της θερμοκρασίας τα επόμενα χρόνια αναμένεται να υπερβεί τον στόχο των 1,5°C σε σύγκριση με την προβιομηχανική περίοδο.
Η Βραζιλία δεν θα επιδιώξει νέες, εμβληματικές αποφάσεις στο Μπελέμ, θέλει όμως η COP30 να κατοχυρώσει συγκεκριμένες δεσμεύσεις και να διασφαλίσει την τήρηση προηγούμενων υποσχέσεων, για παράδειγμα σχετικά με την ανάπτυξη ανανεώσιμων πηγών ενέργειας.
«Αρκετά με τα λόγια, ήρθε η ώρα να εφαρμόσουμε όσα έχουμε συμφωνήσει» δήλωσε ο Λούλα σε συνέντευξή του σε πρακτορεία ειδήσεων.
Η Βραζιλία θα παρουσιάσει την Τετάρτη ένα ταμείο προστασίας των δασών (TFFF), μαζί με μια δέσμευση για τετραπλασιασμό της παραγωγής βιώσιμων καυσίμων. Αρκετές χώρες θέλουν επίσης να επεκτείνουν τις δεσμεύσεις τους για τη μείωση των εκπομπών μεθανίου, ενός από τα αέρια που προκαλεί το φαινόμενο του θερμοκηπίου.
Όπως σημείωσε, ο Λούλα γενικά έχει επαφές με ηγέτες εκτός Λατινικής Αμερικής, στην Κίνα, την Αφρική, τη Νοτιοανατολική Ασία και την Ευρώπη. Σήμερα ο Βραζιλιάνος πρόεδρος θα συναντηθεί με τον πρωθυπουργό της Βρετανίας Κιρ Στάρμερ και τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν. Ήδη χθες είχε διμερείς συνομιλίες με τον Κινέζο αντιπρόεδρο της κυβέρνησης και αξιωματούχους από τη Φινλανδία και την Ευρωπαϊκή Ένωση.
Ένα μέρος των αναπτυσσόμενων χωρών παραμένει δυσαρεστημένο μετά τη συμφωνία που επιτεύχθηκε με κόπο πέρυσι στο Μπακού για τη χρηματοδότηση των μέτρων κλιματικής αλλαγής και θέλει να θέσει το ζήτημα ξανά στο τραπέζι. «Δεν πρόκειται για φιλανθρωπία, είναι αναγκαιότητα» δήλωσε στο AFP ο Έβανς Νζουέβα, διπλωμάτης από το Μαλάουι, που προεδρεύει της ομάδας των λιγότερο ανεπτυγμένων χωρών.
«Πολλές από τις χώρες μας δεν θα μπορέσουν να προσαρμοστούν σε μια αύξηση της θερμοκρασίας που θα ξεπεράσει τους 2°C» δήλωσε στο AFP η Ιλάνα Σέιντ, διπλωμάτης από το αρχιπέλαγος Παλάου του Ειρηνικού και πρόεδρος των SIDS. «Ορισμένες από τις χώρες μας δεν θα υπάρχουν πλέον».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ / Reuters / AFP
