του Ηρόστρατου
Παραμύθια με Happy End
…Μα στο παιδί μου δεν άρεσαν ποτέ τα παραμύθια
Τώρα, τα βράδια, κάθομαι και του μιλώ
Λέω το σκύλο σκύλο, το λύκο λύκο, το σκοτάδι σκοτάδι,
Του δείχνω με το χέρι τους κακούς, του μαθαίνω
Oνόματα σαν προσευχές, του τραγουδώ τους νεκρούς μας.
Α, φτάνει πια! Πρέπει να λέμε την αλήθεια στα παιδιά.
Μανόλης Αναγνωστάκης,
Στο παιδί μου
Η κρίση έχει φέρει άνθηση σε δυο κατηγορίες βιβλίων: Στα best seller πονήματα της ροζ λογοτεχνίας, τα ψευδο-ιστορικά πονήματα (με έμφαση στη Μικρά Ασία) και την αστυνομική (κυριολεκτικά) παραλογοτεχνία από τη μια, και στα παιδικά βιβλία από την άλλη.
Για την πρώτη κατηγορία ως βασική αιτία της άνθισης θεωρείται η ανάγκη των ανθρώπων μέσα από το βιβλίο να ξεφύγουν από τη σκληρή πραγματικότητα, τη μιζέρια και τη ρουτίνα, αλλά και η ανελέητη προβολή από τους εκδοτικούς οίκους και τα ΜΜΕ.
Για τη δεύτερη κατηγορία, το παιδικό βιβλίο, είναι η ανάγκη των γονιών να δώσουν ό,τι περισσότερο μπορούν στα παιδιά τους, να τους προσφέρουν κάτι πέραν των στείρων γνώσεων του σχολείου. Να τα μορφώσουν και να τους ανοίξουν τους ορίζοντες. Να τα ευαισθητοποιήσουν σε κάποια θέματα, να τα διδάξουν σε κάποια άλλα.
Αγνές οι προθέσεις, λοιπόν. Κι η αλήθεια είναι ότι κυκλοφορούν πολλά αξιόλογα βιβλία σε αυτή την κατηγορία, δουλεμένα από προικισμένους συγγραφείς και εικονογράφους.
Όμως υπάρχει και η άλλη πλευρά. Και δεν αναφέρομαι στο «κακό» παιδικό βιβλίο, αλλά σε μια τάση που αγγίζει και ποιοτικούς συγγραφείς: Η εμμονή με το happy end. Αλλά και με την πολιτική ορθότητα.
Ακόμη κι όταν γράφουν για δύσκολα θέματα, όπως ο ρατσισμός, ο σχολικός εκφοβισμός, η φτώχεια, η ανεργία, η μετανάστευση φροντίζουν να «λειάνουν τις γωνίες». Φροντίζουν να είναι «αντικειμενικοί». Στο τέλος να επικρατεί το «σωστό». Η Δικαιοσύνη. Η κάθαρση…
Η πιο σκληρή πραγματικότητα τελειώνει με χαμόγελα. Κι εκεί που είχες προσγειωθεί στη γη, βρίσκεσαι ξανά στο γαλάζιο ή ροζ συννεφάκι. Εκεί όπου όλα μπορούν να διορθωθούν, αρκεί να υπάρχει θέληση και αγάπη.
Υποθέτω πως και οι εκδοτικοί οίκοι θα ήταν διστακτικοί απέναντι σε βιβλία που προορίζονται για παιδιά και οι ιστορίες τους δεν έχουν καλό τέλος.
Αν ο Όσκαρ Ουάιλντ ή ο Χανς Κρίστιαν Άντερσεν ζούσαν σήμερα, είναι πολύ πιθανό ο εκδότης τους να τους πίεζε να αλλάξουν ελαφρώς το τέλος.
Έτσι:
Ο Εγωιστής Γίγαντας να μην πέθαινε αλλά να ζούσε αιωνίως ευτυχής με τα παιδιά που έπαιζαν στον κήπο του. Ίσως να έπρεπε να παντρευτεί κιόλας γιατί είναι ύποπτο ένας ανύπαντρος ενήλικος να παίζει στον κήπο του με ανήλικα παιδιά.
Η πολιτεία θα τιμούσε τον Ευτυχισμένο Πρίγκιπα και το χελιδόνι που βοηθούσε τους φτωχούς θα ταξίδευε στο νότο με αεροπλάνο, όπου θα συναντούσε τους φίλους του και την επόμενη χρονιά όλα τα χελιδόνια θα βοηθούσαν τους φτωχούς, μέχρι τελικής εξαλείψεως τέτοιων κοινωνικών φαινομένων.
Η Μικρή Γοργόνα θα ζούσε το μισό χρόνο στη στεριά και τον άλλο μισό στη θάλασσα με τον πρίγκιπά της.
Το Κοριτσάκι με τα Σπίρτα θα το βοηθούσε ένας φιλεύσπλαχνος περαστικός και θα μεγάλωνε μαζί με τα παιδιά του σε ένα νέο, ευτυχισμένο σπιτικό.
Ο Μολυβένιος Στρατιώτης θα μεταμορφωνόταν σε άνθρωπο, θα του χάριζε κάποιος σύλλογος ένα καινούργιο πόδι και θα γινόταν πρωταθλητής. Εννοείται πως θα ζούσε για πάντα με την μπαλαρίνα του και θα αποκτούσαν πολλά παιδιά.
Όλα αυτά που μας συγκίνησαν, ακόμη κι αν μας έκαναν να κλάψουμε κάποτε και να θέλουμε τα πράγματα να είναι αλλιώς, να φανταζόμαστε ένα άλλο καλύτερο τέλος, είναι τα παραμύθια που μας κάνουν ως ενήλικες να μη δεχόμαστε τη γκρίζα πραγματικότητα. Να αντιδρούμε. Να αγωνιζόμαστε ακόμη κι όταν μοιάζει μάταιο. Να ξέρουμε πως δεν είναι μόνο η νίκη αυτό που μετράει.
Γιατί, άραγε, να θέλουμε να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας μέσα σε γυάλινους κώδωνες; Γιατί έχουμε την -εσφαλμένη- εντύπωση ότι έτσι τα προστατεύουμε; Γιατί αυτό έχει πάρει πια τη μορφή μιας κυρίαρχης ιδεολογίας στον κόσμο του παιδικού βιβλίου; Ίσως αν δεν νικούσε παντού και πάντα το «καλό» μέσα στο μυαλό των παιδιών ίσως γεννιόταν ένα μεγάλο «γιατί;».
Αυτό το μαγικό «γιατί» είναι που μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.
Όπως το περίφημο «Why?» που αφορούσε τον πολέμο του Βιετνάμ.
Το καλό τέλος είναι ευχάριστο, αλλά φοβάμαι ότι αποκοιμίζει. «Χαϊδεύει τα αφτιά, γιατί ακούγοντάς το εφησυχάζει η ψυχή μας», θα έλεγα σε μια παραφθορά των στίχων του Σαββόπουλου.
Δεν είναι καθόλου τυχαία η χολιγουντιανή εμμονή με το happy end.
Ας προβληματιστούν λιγάκι οι καλοί συγγραφείς, πριν το επόμενο βιβλίο τους τελειώσει με αγκαλιές, φιλιά, αγάπες, αναγνώριση των λαθών, συμφιλίωση…
Fenêtres sur Athènes / ΑΘΗΝΑΘΕΑ
…Κι επειδή πολλά τα είπα. θα κλείσω κι εγώ με ένα… happy end. Την Πέμπτη, 26 Νοεμβρίου, εγκαινιάζεται στο Παρίσι, στη Cité de l’architecture et du patrimoine, η έκθεση ενός φωτογραφικού συμμετοχικού έργου της Γιάννας Ανδρεάδη με τίτλο Fenêtres sur Athènes / ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ. Η έκθεση που θα διαρκέσει ως τις 18 Ιανουαρίου του 2016, καλεί τους επισκέπτες να ανακαλύψουν την Αθήνα μέσα από χιλιάδες παράθυρα. Πρόκειται για ένα έργο που ξεκίνησε πριν από σχεδόν 3 χρόνια. Οι Αθηναίοι φωτογραφίζουν την πόλη μέσα από το παράθυρό τους και καθημερινά δημοσιεύεται μια φωτογραφία στη σελίδα του ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ, στο Facebook. Αυτό το μωσαϊκό από τις διαφορετικές ματιές της πόλης εμπλουτίζεται συνεχώς.
Έχουν σταλεί περισσότερες από 10.000 φωτογραφίες, έχουν δημοσιευτεί μέχρι σήμερα 1.400 στη σελίδα Facebook, από 425 συμμετέχοντες μεταξύ των οποίων και πολλοί καλλιτέχνες. (https://www.facebook.com/AΘΗΝΑ-ΘΕΑ-233816666752996/timeline/)
Για την έκθεση στη Cité de l’architecture et du patrimoine, η Γιάννα Ανδρεάδη επέλεξε 400 φωτογραφίες που θα προβάλλονται σε μεγάλο μέγεθος από 6 προβολείς, ενώ το έργο συνεχίζεται στο Facebook αποκαλύπτοντας τις διαφορετικές όψεις, τον πλούτο και την ποίηση της Αθήνας.
Πληροφορίες: Cité de l’architecture et du patrimoine, 45, avenue du président Wilson.
Ελεύθερη είσοδος.
Η συνοδευτική φωτογραφία είναι από το ΑΘΗΝΑ ΘΕΑ © Timos Lytras, Ιλίσσια / Ilissia.
